Auteur: Bart

Lukas 15, 6b
“Weest blij met Mij, Want Ik heb Mijn schaap gevonden, Dat verloren was.”

Onze Heer wil ons vandaag wat leren! En hij doet dat op Zijn bijzondere manier, heel leerzaam en praktisch tegelijk. De Heer Jezus houdt nooit dorre betogen of lange abstracte redeneringen, waar de hedendaagse sprekers heel sterk in zijn!

Nee, Hij is heel gewoon en neemt voorbeelden uit het dagelijkse leven, zó, dat iedereen Hem kan begrijpen. Je hoort het mensen ook wel eens zeggen, lang nadat ze een preek gehoord hebben: “het voorbeeld dat de dominee aanhaalde is me nog bij gebleven!” Elke preek zou zó illustratief moeten zijn. Zó, dat je de preek niet kalm kunt aanhoren en daarna net doen alsof je niets gehoord hebt. Een preek van Jezus brengt mensen in beroering. Je kunt er niet “omheen”, je kunt er niet onverschillig onder blijven. Je moet wat Jezus gezegd heeft ook in je leven gaan toepassen! Dat wil Jezus ook, daarom spreekt Hij zo op de man (vrouw) af, echt uit het leven gegrepen.

Hij ziet bijvoorbeeld een zaaier op het land zijn koren strooien. “Kijk”, zegt Hij dan, “kijk die man eens. Zie je, hoe een deel van het koren niet in de vruchtbare aarde valt, maar daar buiten en zo verloren gaat? Nou, zo is het ook in het Koninkrijk van God.” Dan wijst Hij op een mus, die op het dak zit en zich koestert in de zon. En weer heeft Hij een uitgangspunt voor een preek. “Zoals die mus daar op het dak, zó is het ook met jullie. Dat vogeltje valt niet van het dak af zonder dat God bij hem is, zó is het ook met jullie, zó zorgt God ook voor jullie!” Verder op ziet Hij een troepje kinderen spelen. Ze spelen “bruiloftje”, zoals kinderen dat kunnen doen. Maar een paar kinderen willen niet meedoen. Zo gaat dat. Misschien houden ze niet van dat spel. Ze vinden het te kinderachtig of willen liever wat anders gaan doen. Nou, zegt een ander, zullen we dan “begrafenisje” gaan doen? Maar dat willen andere kinderen weer niet! En dan beklagen de kinderen zich, die willen gaan spelen: “Wij spelen op de fluit en jullie willen niet dansen, we zingen klaagliederen en jullie willen niet huilen”. Kijk, zegt Jezus, zo is het nou ook in het Koninkrijk van God. Naar de boeteprofeet Johannes willen ze niet luisteren, naar Mij, die de blijde boodschap van God brengt, even min. Zo zijn de mensen! Je krijgt er geen vat op!

Ook in onze tekst uit Lukas 15 hebben we zo’n voorbeeld uit het dagelijkse leven. Het is een bekende gelijkenis, meestal die van het verloren schaap genoemd. In Palestina gaan de herders ’s morgens vroeg op pad met hun kudden en zij gaan soms ver van huis om voedsel voor hun dieren te zoeken. Het kan er soms gevaarlijk zijn, vanwege de wilde dieren die daar rondsluipen. Onze herder heeft dat gemerkt en daarom is hij ongerust, als hij ’s avonds merkt dat hij één van de schapen kwijt is. Eén van de honderd. Wat moet hij nu doen? Zegt hij: je moet je verlies nemen, het is er per slot van rekening maar één (van de honderd)? Of zal hij zeggen: het is nu donker en gevaarlijk om nu nog te gaan zoeken? Of denkt hij: ik kan die andere 99 toch niet alleen laten? Ik vind dat schaap toch niet meer tussen al die klippen en rotsen, ik pas maar liever op de over gebleven schapen, dan zijn die tenminste veilig? Het zou heel aannemelijk zijn geweest, als de herder zó gedacht en gedaan had. Maar die herder zegt dat alles niet! Het enige wat hij zegt is: “Ik heb een schaap verloren, en dat kan niet en dat mag niet, want ik was verantwoordelijk voor honderd schapen, ik mag geen van hen verloren laten gaan!” En hij gaat op pad, hij zoekt en hij zoekt en let niet op het gevaar, dat hij loopt in die wildernis. Nee, de herder stelt zijn leven voor de schapen!

Ik moest hieraan denken, toen ik van de week het artikel las over “Teus en Teun”, twee schapen uit het Gooise Natuurreservaat. Zij hebben met nog 52 Drentse heideschapen de oversteek gemaakt door de Utrechtse heuvelrug. De herders, Johan Griffioen en Mirjam de Hiep, laten zien hoeveel obstakels ze daarvoor moesten overwinnen: wegen en viaducten en spoorlijnen en waterwegen. Wat een zorg hadden zij en hun hond Flo om alle schapen bij elkaar te houden en er niet één verloren te laten gaan. Er zijn nu wel geen wilde beesten meer, maar wel voortjakkerende auto’s met mensen, die soms erger zijn dan beesten! Gelukkig zijn ze allemaal heelhuids aangekomen in Lage Vuursche op een rustiek heideveld.

De herder uit de gelijkenis is voor Jezus nu weer een uitgangspunt voor een preekje over het Koninkrijk van God. Want zoals die schapen, zo zijn de mensen. Hier en daar dwaalt er één af in de wildernis van het leven, in de strijd om het bestaan, waar monsters sluipen, hoogmoed en haat, doodsbedreigingen, verleidingen van het kwaad. Hoevelen worden levend verslonden, vóórdat de goede herder hen gevonden heeft? Daar is bijvoorbeeld iemand, die ernstig ziek is, of iemand die zijn baan verloren heeft, of een vrouw, bij wie de man is weggelopen, of een paar kinderen die hun vader verloren door een auto-ongeluk. Tot al deze mensen zegt Jezus: arm schaap, arm verloren schaap! Er zijn mensen, die net zo moeten lijden als Job. Mensen, die letterlijk alles krijgen, het ene leed na het andere. Het houdt nooit op! Arme, verloren schapen! Allemaal verschillende mensen. Ze kunnen een gouden vacht hebben of bijna helemaal geen vacht, het doet er niet toe, tot al die mensen zegt Jezus: jij bent dat verloren schaap!

Zo bezien wordt onze gelijkenis terecht dat van het verloren schaap genoemd. Maar je kunt er ook een andere naam aan geven, als je ’t van een andere kant bekijkt, als je niet het “verliezen”, maar het “gevonden worden” centraal stelt.  Het gaat er immers om, in de gelijkenis, dat wat verloren is gevonden wordt. De herder heeft het verloren schaap gevonden! Geen wonder, dat de mensen later in die herder de Here Jezus Zelf gezien hebben. Jezus kwam immers op aarde om het verlorene te zoeken en zalig te maken! Alles in de Evangeliën getuigt er van, hoe de Zoon van God is gekomen om te redden wat dreigde verloren te gaan. Zou het daarom ook niet gaan in de gelijkenis? Om het schaap, dat gevonden werd? We moesten daarom maar liever spreken van de gelijkenis van het gevonden schaap.

Maar we kunnen bij de gelijkenis ook nog een andere insteek maken, namelijk bij de herder. Tot nu toe hadden we het alleen over het schaap, maar zou eigenlijk niet de herder in het middelpunt moeten staan? Wat moet die herder niet verdrietig en ongerust zijn geweest, toen hij merkte dat er een schaap verloren was? Wat moet die herder niet veel om dat schaap gegeven hebben! Anders had hij er nooit zo veel voor over gehad. Zijn eigen leven zelfs stelde hij in de waagschaal.

Ik kan me daar wel iets bij voorstellen, bij die liefde van de herder voor het schaap. Zelf heb ik ook iets met schapen. Dicht bij ons, in het oude dorp van Barendrecht, is nog een boerderij met schapen, Wij brengen er ons oude brood naar toe, meestal met één van de kleinkinderen. Als de schapen ons in de verte zien, komen ze al op ons aan gerend. En ze kijken ons dan zo “schaapachtig” aan. Ja, het zijn echt dieren om van te houden!

En nu zie ik Jezus zitten op de helling van de Olijfberg, met een peinzende blik naar de stad, “die de profeten doodt en stenigt die tot haar gezonden zijn”. Wat gaat er niet om in zijn hart, als Hij zegt: “Jeruzalem, Jeruzalem, hoe vaak heb Ik uw kinderen willen bijeen brengen, zoals een hen haar kuikens onder haar vleugels bijeenbrengt, maar gij hebt het niet gewild?” Was Hij daartoe niet gekomen? Om de kuikens bijeen te brengen, om het verlorene, het machteloze, het kwetsbare en gekwetste, bijeen te brengen onder Gods vleugels? Maar mensen zijn hardleers en hardvochtig. En de herder is bedroefd. Maar gelukkig: niet lang, want Hij werd weer blij, omdat hij het schaap gevonden had! Het Evangelie eindigt niet met droefheid, maar met blijdschap! Toen de herder het verloren schaap gevonden had, nam hij het op zijn schouder en zong hij het uit: “Ik heb mijn schaap gevonden, dat verloren was!” Zó, zegt Jezus, zal er ook vreugde zijn in de hemel, bij de engelen van God, over één zondaar, die verloren was en is gered!

Is het niet opmerkelijk, dat er in de hemel al vreugde is over maar één bekeerde zondaar? Wij mensen rekenen altijd in het groot en doen ook altijd heel groots, hoe groter hoe mooier. Maar in Gods Koninkrijk wordt het kleine geteld. Eentje is al genoeg om de engelen (en God) blij te maken. Denk daarom niet te gauw: “wat ben ik nou waard? Zou God iets om mij geven?” Nou, zo veel, dat de engelen over u verheugd zijn, als u verloren was en zich vinden liet! Wanneer een mens, terneergedrukt door zorg, zich vinden laat door de Goede Herder, dan juichen de engelen in de hemel. En op aarde hebben de mensen daar misschien wel niets van gemerkt. Want mensen hebben in de regel geen oog voor de dingen van God. Wij lezen één keer in de Schrift, dat Jezus Zich verheugde in de Geest (Luk.10, 21). En dat was niet over iets, wat mensen “groot” noemen, maar over de “dingen, die voor wijzen en verstandigen verborgen zijn”.

Daarom kunnen wij het best spreken over “de gelijkenis van de vreugde”, oftewel “de gelijkenis van de blijde herder”. In deze naam ligt alles besloten: het verdwalen van het schaap, het vinden van het schaap, de droefheid van het zoeken en de vreugde van het vinden.

Onze Heer wilde ook ons daarmee iets leren, heeft u het goed begrepen?

Amen.

Psalm 22, 28a en 30 
“Alle einden der aarde zullen het gedenken en zich tot de Here bekeren. Alle welgedanen der aarde eten en aanbidden; voor Hem knielen allen die in het stof neerdalen…”

De psalmdichter is vol van het heil des Heren. Hij begint met de tekst: “Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten?” Het bekende “Eli, Eli, sabachtani” uit de lijdensgeschiedenis van de Here Jezus. En de psalm eindigt met het visioen van alle volken, die zullen eten en aanbidden en voor Hem zullen neerknielen. De psalmdichter ziet Gods heil niet alleen in zijn persoonlijk leven, maar hij ziet het uitgebreid over de gehele aarde. Hij blijft niet staan bij wat hem persoonlijk overkomt, Gods heil en genade na een zwaar en moeizaam leven, maar hij ziet dat heil van God al spoedig midden in de wereld. Of liever: hij ziet heel de wereld rondom Gods heil. Zo groot, zo overweldigend is het, dat niemand zich daaraan kan onttrekken.

Zo wordt deze psalm tot zendingspsalm bij uitstek. Alle einden der aarde zullen het gedenken. Wat gedenken? Wat God gedaan heeft: de verlossing die Hij gebracht heeft uit de ellende.

Zo groot is het heil van God, dat het eenvoudig niet kan uitblijven, of de gehele wereld komt er op toelopen. Ik denk, Gemeente, dat hier de oorsprong ligt van alles wat met onze zending te maken heeft. En dan zien wij naastenliefde, elkaar helpen, elkaar te eten geven en alle zorg die mensen nodig hebben, zeker ook medische zorg. Het heil des Heren is zo groot, zo overstelpend, dat het vanzelf tot alle mogelijke actie van wat wij “zending” noemen komt.
 
We denken dan ook aan de belofte van de Heiland: : Zie, Ik ben met u, al de dagen tot aan de voleinding der wereld. Zonder Hem zouden we het ook niet klaren. Maar met Hem kunnen we alles aan tot aan de einden der wereld. We weten, dat veel jonge Kerken onze hulp nodig hebben. We lezen dagelijks in de krant, hoe ook Christenen het slachtoffer worden van haat en agressie, overal in de wereld. Zending is niet vrijblijvend, het is soms erg gevaarlijk. En toch hebben we de belofte: Zie, Ik ben met u… en alle einden der aarde zullen het gedenken en zich tot de Here bekeren.

Zending is niet in de eerste plaats bedoeld als propaganda voor het christendom, om anderen tot het christelijke geloof te brengen, om heidenen te bekeren. Dat nooit in de eerste plaats.

Want God zelf zal dat wel doen, het heil des Heren verspreidt zich zelf over de aarde. De psalmdichter heeft dat ook in eigen leven ervaren. De mens kan zijn heil, zijn geluk zeg maar, niet kopen of door wat voor goede werken ook bemachtigen. Hij krijgt het geschonken door God Zelf, door Zijn genade. In de grote wereld is dat ook zo. Gods heil is daar alom aanwezig, en het is machtig en overweldigend. Alle einden der aarde zullen het gedenken. Alle welgedanen der aarde zullen eten en aanbidden… en eens zullen allen welgedaan zijn, eens zullen allen eten en aanbidden. Voor Hem zullen knielen allen die in het stof neerdalen, alle geslagenen en betrapten, alle verdrukten en gediscrimineerden, zij zullen eten en welgedaan zijn en de Heer aanbidden. Alle einden der aarde zullen het heil des Heren beleven… wat een heerlijke belofte! En van deze belofte mogen wij in onze zendingsactiviteiten al iets laten zien. Wij worden daarbij ingeschakeld met ons gebed, met ons offer, met onze dienst en naastenliefde. Zo staat de Gemeente voor een taak van God Zelf gegeven, met de belofte dat het werkt, dat Gods zegen er op rust… en zo worden we geroepen elk jaar opnieuw in een uiterste inspanning onze gaven en krachten te vermeerderen,altijd met Gods belofte voor ogen: Alle einden der aarde zullen het gedenken en zich tot de Here bekeren. Alle welgedanen der aarde eten en aanbidden, voor Hem knielen allen die in het stof neerdalen.

Zending en werelddiaconaat

Lukas 10: 37
“Ga heen, doe gij evenzo!”

“Meester, wat moet ik doen om het eeuwige leven te verwerven?”
Zending en werelddiaconaat! “Ga heen, doe gij evenzo!”

Een wetgeleerde is in de leer gegaan bij een Samaritaan. Een trouw gereformeerd kerklid de weg gewezen door een buitenkerkelijke! Wat jullie moeten doen? Christenen over heel de wereld? Werelddiaconaat, andere mensen helpen, de grote problemen in de wereld aanpakken, de armen en verdrukten recht geven en eten en een plek om te wonen!

“Wie van deze drie lijkt u de naaste te zijn geweest van de man, die in handen der rovers is gevallen?” Logisch, die hem barmhartigheid betoond heeft natuurlijk! Ja, logisch. Waarom vraagt u dan, wetgeleerde, naar de bekende weg? Wie is mijn naaste? Of is het niet de bekende weg? Heeft de wetgeleerde DAT niet begrepen? ’t Zou best kunnen. Velen in onze kerken schijnen dat ook nog lang niet begrepen te hebben. Anders zou het er in de wereld om ons heen wel anders uitzien.

Farizeeërs en wetgeleerden zijn hoogstaande mensen. Maar het vervelende van zulke mensen is, dat zij altijd een beetje neerkijken op de anderen. Zij weten heel veel en doen ook heel veel aan de godsdienst, zij willen God in alle opzichten aangenaam zijn. Maar zij bemerken nu juist niet, dat zij in hun streven om alle geboden te onderhouden, helemaal geen oog hebben voor God, maar alleen voor zich zelf. Zij zijn overtuigd, dat zij in eigen kracht Gods geboden kunnen vervullen. Het gaat hun dan ook minder om de ontmoeting met God dan om zelf rechtvaardig te zijn en de wet te vervullen. Ook al willen zij alles voor God doen, toch hebben zij God niet echt nodig! Het voldoen aan de norm en het zelf gestelde ideaal geeft voor hen de doorslag. Kent u zulke mensen ook? Bent u er misschien ook zo een? Zij zijn zo gefixeerd op de geboden, ze maar de Schrift en de Belijdenis, dat zij vergeten wat God eigenlijk van de mens verlangt. Jezus zegt het hun in het Mattheüs Evangelie twee maal uitdrukkelijk: “Barmhartigheid wil ik, liever dan offers.”

De wetgeleerde begon met te vragen :”Wie is mijn naaste?” Hoort u het? De man redeneert vanuit zichzelf: “Wie is mijn naaste?” Maar Jezus vraagt hem tenslotte nadat hij de gelijkenis verteld heeft: “Wie is de naaste geweest van de man, die in handen van de rovers gevallen is?” Jezus redeneert vanuit het slachtoffer. Dat is de weg, die ons vanmorgen gewezen wordt naar de zending en het werelddiaconaat: niet uitgaan van je eigen ik, maar van de mensen, die in nood verkeren. De situatie wordt dan deze: stel je voor, dat je zelf zo’n stakker was, dat je niet hier in Nederland geboren was, maar bijvoorbeeld in Ghana. Stel je voor dat je daar lag, op de weg van Jeruzalem naar Jericho, waar het nu nog zeker zo gevaarlijk is als toen. Dan is toch het antwoord niet meer te ontwijken, dat moet je er toch wel iets aan doen of niet soms?

Kortom: het is een Christenplicht. De grondslag van alle zending en werelddiaconaat is de barmhartigheid. Een mens kan nog zo veel weten van de Bijbel en God, maar als hij een koud hart heeft, heeft hij de weg naar God niet gevonden. Het zal er steeds weer op aankomen te ontdekken, niet wie jouw naaste is, maar van wie jij de naaste bent, of moet ik zeggen: mag zijn? Wie op jouw hulp rekenen mag, wie de de gast aan jouw welvoorziene tafel is, wie jouw bijdrage aan de zendingscollecte niet ontberen kan, aan wie jij jouw barmhartigheid kwijt kunt, zoals Jezus dat hier in gelijkenis laat zien en later ook in zijn eigen leven, aan het kruis. Hier past maar één advies:

“Ga heen en doe gij evenzo!”

Lukas 8, 1-5 en 10, 38-42

Een paar weken geleden hebben we het gehad over bidden, gebedsverhoring, wat God voor ons kan doen. Vandaag willen we het hebben over wat mensen voor God of voor Jezus kunnen doen. Als Protestanten spreken we daar niet zo gemakkelijk over, want: kunnen mensen eigenlijk wel iets voor Jezus doen? Ligt hierin niet het gevaar van de “goede werken”? Het gevaar, dat toch weer de mens zijn eigen zaligheid kan verdienen? Hebben we het niet van Paulus gehoord, dat de mens niet door de werken, maar alleen door geloof gerechtvaardigd wordt? En was dit ook niet het uitgangspunt van Maarten Luther? Sola fide, sola gratia, sola Scriptura. Natuurlijk, als we spreken over wat wij voor Jezus kunnen doen, ligt er het gevaar van de eigengerechtigheid in. We kunnen ons op de borst slaan en zeggen; dat heb ik toch maar mooi voor U gedaan, Heer Jezus!

Toch mogen we, ondanks dit gevaar, spreken over het menselijke dienstbetoon aan de Heiland, want de Bijbel spreekt daarover. Onze tekst laat het ons vanmorgen zien, hoe mensen Hem dienen. Maria en Marta, Johanna en Susanna, de vrouw met de albasten kruik en Simon van Cyrene die het kruis draagt, de soldaat die de spons aan Jezus geeft, Nikodemus die het dode lichaam van de Heer verzorgt samen met Jozef van Arimatea en de anderen, die Jezus liefhadden.

Niet dat God of Jezus onze hulp nodig heeft! Paulus zegt het al in Handelingen 17: “God wordt van mensenhanden niet gediend als iets behoevende (alsof Hij ons nodig zou hebben), daar Hij -en alleen Hij- aan allen Zelf het leven, de adem en alle dingen geeft.” En bij Jezus is dat niet anders. Hij heeft niet zo zeer de mensen nodig, het is eerder andersom: de mensen hebben Hem nodig. Je moet dan ook zeggen, dat onze dienst aan Jezus een beantwoording moet zijn van Zijn dienst aan ons. Hij gaat vóórop en zegt tot ons: volg Mij! Wij geven een antwoord, als God tot ons spreekt. Zo zijn wij verantwoordelijk, in de dienst aan Christus en aan elkaar.

Mannen volgen Hem, we denken aan de discipelen en anderen die in Zijn spoor gekomen zijn. Vrouwen dienen Hem, zo wordt herhaaldelijk in de Evangeliën verteld. Van veel vrouwen wordt gezegd, dat zij Hem dienen met haar goede zorg en ook met have en goed. Blijkbaar zijn vrouwen het meest gevoelig voor de dienst aan de Heer. Vrouwen zijn daadkrachtiger in het geloof dan mannen! Zij handelen impulsief, vanuit hun innerlijke overtuiging. Mannen moeten eerst zo nodig na denken, vóór zij in actie komen. Het zijn dan ook vaak vrouwen geweest, die de Kerkgeschiedenis hebben bepaald en nóg zijn het in veel Gemeenten de vrouwen die zich dienstbaar opstellen! De vrouwen dienen Hem met wie ze zijn en wat ze hebben: haar grote liefde! Maria, met de bijnaam Van Magdala, oftewel Magdalena, van wie zeven boze geesten waren uitgegaan, en Johanna de vrouw van Chusas, een rentmeester van koning Herodes, en Susanna (met de mooie ogen?) en vele anderen, die hen dienden met hetgeen zij bezaten. (Luk.8, 2-3). De andere Maria, de zuster van Lazarus, diende met haar verstand, waardoor zij luisterde naar de Heer, terwijl haar zuster, Marta, diende met haar hart en handen, haar huiselijke bedrijvigheid (zie Luk.10, 38-42). Susanna diende misschien wel met haar naai- en kookkunst, het staan er niet bij, maar ’t zou kunnen. Maria Magdalena diende met haar grote liefde, terwijl Johanna vanuit haar welgestelde milieu hielp met geldelijke steun. Allemaal dienen zij de Heer met wat zij hebben, met de “talenten” waarover zij beschikken. Niemand doet het zelfde, niemand benadeelt de ander of doet de ander na. Maar zij stappen er in, gewoon zoals zij zijn en met wat zij hebben. Heel spontaan! Het is alsof dit dienen uit een persoonlijk geraakt zijn, een persoonlijk je aangesproken voelen door de Heer, voortkomt. Ik denk, dat het ook zo is. Alleen als Jezus je iets doet, kun je ook iets voor Hem betekenen. Mensen, die Jezus gaan dienen, hoe dan ook, hebben altijd de Heer op de een of andere manier leren kennen, contact met Hem gekregen. Daardoor wordt hun dienen een soort antwoord op Zijn dienen aan ons, het is een antwoord dat wij geven uit liefde. Ik denk aan de zondares, die Jezus’ voeten zalfde, omdat zij van Hem hield. Jezus zei toen: “haar zonden zijn haar vergeven, al waren zij vele, want zij betoonde veel liefde; maar wie weinig vergeven wordt, die betoont weinig liefde.” (Luk.7, 47). Christus trekt mensen tot Zich, waardoor zij veranderen, hun egoïsme kwijt raken en belangeloos gaan dienen. Als Jezus de Samaritaanse vrouw in Johannes 4 om drinken vraagt, dan komt die vrouw tot geloof en ze volgt Jezus. Echt een ommekeer in haar leven! Jezus vraagt water, maar in werkelijkheid geeft Hij het levende water (Zich Zelf) aan die vrouw, zodat zij tot bekering komt. Heel Zijn leven heeft Hij dat gedaan: Zich Zelf geven aan de mensen. In de contacten met mensen wordt dit ook duidelijk. Hij gééft! Zich Zelf! Wij zeggen wel eens gekscherend: “Liefde kan niet van één kant komen.” Maar bij Hem is dat anders. Zijn liefde is er het eerst, die komt van Eén kant, Zijn kant. Die liefde raakt mensen, waardoor zij ook gaan liefhebben en in actie komen voor de liefdedienst. Maar Hij gaat vóórop! Jesaja zei het al, dat de Zoon van God de gestalte heeft aangenomen van een dienstknecht. (Jes.53). Arm en naakt is Hij op de wereld gekomen, arm en naakt is Hij aan het kruis gehangen, arm en behoeftig zó stond Hij voor de mensen en werd Hij aan hen gelijk.

Op het schilderij van de meester van Alkmaar, genoemd “De werken van barmhartigheid”, in het Rijksmuseum, zien wij Christus staan temidden van de ellendigen in de wereld. We kunnen zijn gelaatstrekken ontwaren tussen de hongerigen, de havelozen, de gevangenen en zieken. Ook in onze tekst uit Luk.8 komt de ellende in de wereld op ons af. We lezen daar, hoe Maria Magdalena van zeven boze geesten was bevrijd. En wat te denken van Johanna, nota bene de vrouw van een rijke rentmeester? Wie weet wat er voor spanningen waren in haar wereldse leven? Hoe hoog haar geestelijke nood was? Totdat zij Jezus mocht ontmoeten. Welvaart en welstand kunnen mensen in grote nood brengen. Wie weet was haar huwelijk al gebroken? Daar zit een heel leven achter, achter dat korte bijzinnetje: de vrouw van Chusas, de rentmeester van Herodes. Heel de verwikkeling van werelds leven en geloof, zoals we die vandaag ook zo veel tegenkomen.

Al die geestelijk bevrijde vrouwen, die Lukas ons noemt, dienden Jezus. Zij vormden Zijn werkgemeenschap! Wat ze allemaal deden? Het staat er niet met zo veel woorden. Maar we kunnen daarbij wel denken aan de dagelijkse levensbehoeften. Daarin voorzagen zij. Net zoals mijn vrouw wel eens verzucht; elke dag weer hetzelfde, schoonmaken, eten koken en nog veel meer. Ach, wat komt er allemaal niet kijken bij een goed functionerend huishouden, een geordend gezinsleven. Veel vrouwen, en soms ook mannen, weten daarvan mee te praten!

En als je eenmaal oog gekregen hebt voor de nood in de wereld buiten je eigen kring, dan wordt je verantwoordelijkheid nog groter. Er is altijd wel te helpen. Er komt geen einde aan! Echte gelovigen zijn vinders, troubadours van de liefde! Het dienen, waartoe wij vandaag een vernieuwde opdracht krijgen, is meeluisteren, meezien, meedoen. Niet letten op je eigen belang, maar altijd op het belang van anderen, die jouw hulp nodig hebben. Helpen met goederen, met geld, maar ook met je gedachten, je gebed, met woorden van begrip, raadgevingen, wijsheid en warmte. Kortom: dienen met alles. Wat je bezit: je gaven, je huis, je gezondheid, soms ook met je gehandicapt-zijn, want ook daarmee kun je anderen dienen. Je stuurt een kaart, leent een boek uit, schrijft een brief of een mailtje. Je stuurt een bos bloemen, brengt een bezoek, brengt iemand in jouw auto naar het ziekenhuis, geeft hem of haar een schouderklopje, En zo kunnen we doorgaan! Deze liefdedienst brengt mensen tot elkaar, brengt ze in het spoor van de Heiland, en vormt een hechte gemeenschap. Je zou willen, dat elke Kerkgemeenschap zó was! Helaas ontbreekt het daar veel aan.

Jezus is het, die zulke mensen opneemt in Zijn gemeenschap. Ieder van die vrouwen krijgt een bepaalde taak, net zoals Hij de discipelen riep en taken gaf. Judas bijvoorbeeld werd de penningmeester van de kring. Zo worden de vrouwen weggeroepen uit hun oude leven tot een totaal nieuw bestaan. Zij krijgen nieuwe hoop, nieuw vertrouwen, nieuw geloof. Van het dienen worden zij niet armer, maar rijker. Alles staat op zijn kop: wie het leven denkt te winnen zal het verliezen, maar wie het verliest om Zijnentwil zal het winnen! Geven wordt ontvangen. Armoede wordt rijkdom. Zij vormen de grondslag van een nieuwe generatie, die later zal uitgroeien tot een veelvoud van Christelijke kerken. Mannen en vrouwen vonden in de loop van de Kerkgeschiedenis de zin van hun bestaan in “het geloof, door de liefde werkende”. Hoe zit dat bij u? Jezus roept ons toe: “Wie in Mij blijft, gelijk Ik in hem of haar, die draagt veel vrucht.”

Amen.

Mattheüs 7, 11
“Indien dan gij, hoewel gij slecht zijt,
Goede gaven weet te geven aan uw kinderen,
Hoeveel te meer zal uw Vader in de hemelen
Het goede geven aan hen,
Die Hem daarom bidden.”

Het gaat in onze tekst om gebedsverhoring. Voor veel mensen is dat een moeilijk iets. Wordt mijn gebed wel verhoord? Zou God wel naar mij luisteren?

Zou het misschien ook andersom kunnen zijn: dat wij te weinig naar God luisteren in ons bidden? De Heidelbergse Catechismus noemt het gebed de werking van de Heilige Geest in de mensen. Het echte bidden gaat dus van God uit. Hij werkt daadoor in de mensen. Hij maakt het mogelijk, dat mensen antwoorden. Hij trekt de mensen tot zich! En dat is het werk van de Heilige Geest.

Hebben we daar wel eens bij stil gestaan? Of was niet veeleer zó, dat wij met ónze vragen kwamen en er eigenlijk helemaal niet aan dachten, tot Wie wij ons richten? Wie wij wel voor ons hadden? Als het even kon, zouden wij God nog willen voorschrijven ook, wat Hij moest doen, hoe Hij dat moest doen en wanneer? Begrijpen wij eigenlijk wel, dat ónze vragen en Gods geven op elkaar betrokken zijn? Bij het vragen mag je weten, wat God je geven wil, maar ook wat Hij je NIET geven zal.

Vragen we ons eens af, in hoeverre we bij ons bidden van onszelf uitgaan en in hoeverre van God? Dat wil zeggen: in hoeverre we God in Zijn waarde laten en Hem Zijn eer geven? In hoeverre ons bidden dus in de eerste plaats “danken” is? Niet voor niets staat het gebed bij de Heidelberger in het stuk van de dankbaarheid! Ons vragen en Gods geven moeten met elkaar corresponderen, anders blijven we vragen wat God niet geeft en blijft God geven wat wij niet vragen!

Onze tekst uit de Bergrede lijkt eenvoudig. God geeft het goede aan mensen, die Hem daarom bidden, zoals ook een vader doet aan zijn kinderen. Toch is het niet zo, dat God nu alles maar geeft, wat wij Hem vragen. Dat blijkt uit het verband van het hele hoofdstuk Mattheüs 7. Daar gaat het immers om liefdebetoon  jegens de naaste. Wat je je zelf niet toewenst, moet je ook je naaste niet doen. En omgekeerd: alles nu wat gij wilt, dat u de mensen doen, doet gij hun ook aldus. Ons spreekwoord zegt dat ook: “Wat gij niet wilt, dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet!”

Wat over het bidden gezegd wordt moeten we dan ook in dat kader bezien. Het gaat ook daarbij om liefdedienst aan de naaste. Er moet gebeden worden om daartoe in staat te zijn! En wie daarom bidt, mag zeker zijn van verhoring. God zal hem dit zeker geven. Het bidden van de mensen en het geven van God komen elkaar in de liefdedienst tegen. Het beeld, dat Jezus gebruikt om dit nader uit te leggen, spreekt ook vanzelf. Een kind vraagt om brood of vis. Geen mens geeft dan aan zijn kind iets anders. De vader weet, dat dit goed is voor een kind.

De kinderen vandaag vragen denk ik vaker om een snoepje. En dan zullen vader of moeder wel eens “nee” zeggen. Dat doet God ook. God weet immers, wat wij nodig hebben.

“Wij weten niet, wat wij bidden zullen naar behoren” zegt Paulus in Romeinen 8, 26. Wij zijn dikwijls blind of misleid ten opzichte van ons zelf. Wij gaan uit van ons eigen belang, van onze behoefte op dat moment. Aan de samenhang van onze wensen met die van anderen komen we helemaal niet toe. Laat staan aan de samenhang in het geheel van Gods plan met de wereld en ons mensen. Ons vragen is zo oppervlakkig, veel te vluchtig en egocentrisch. Het wordt niet beheerst door liefde voor de ander en laat zich niet leiden door Gods eer en de vooruitgang van Zijn Koninkrijk. Wij nemen de regie in eigen handen en laten die niet over aan Gods hand.

“Gij bidt wel, maar gij ontvangt niet, omdat gij verkeerd bidt.” Zó legt de apostel Jakobus het uit in zijn brief (4, 3). Ook Paulus spreekt van zijn “zwakheden” in 2 Kor.12. Drie keer heeft hij God gebeden om van de “doorn in het vlees” verlost te worden. Dit gebed werd niet verhoord. Hij moest er mee verder leven, met de genade van God. Hij heeft daaruit geleerd, dat hij verkeerd heeft gebeden. Wij zijn soms als het verwende kind, dat niet bidt om brood of vis, maar om een “steen” (een snoepje?), iets wat in ons leven niet kan worden opgenomen of daarin geen plaats hoort te hebben. Het zou ons misschien ook helemaal niet goed bekomen, wanneer al onze gebeden verhoord werden! Pas veel later krijgen we daar soms begrip voor. Dan zeggen we: het is maar goed, dat God ons gebed toen niet verhoord heeft! Sommige dingen zullen we pas in de eeuwigheid begrijpen. God heeft ons dan in Zijn grote wijsheid de verhoring bespaard!

Nu komen we tot de andere kant van het gebed: Gods kant. Hij trekt ons in het gebed. Hij hoort ons en is ook bereid om te “geven”. Maar wat Hij ons geven wil is niet altijd datgene, wat wij willen hebben! De Bijbel is daar duidelijk over. God wil in de eerste plaats mensen “heel “maken. Zij moeten gered worden van hun zondige leven en gaan leven tot eer van God. Zij moeten ook de naaste gaan dienen, zoals Jezus ons dat heeft geleerd en heeft voorgedaan. De paralleltekst uit Lukas 11 vers 13 laat dat ook duidelijk horen: “Indien dan gij, hoewel gij slecht zijt, goede gaven weet te geven aan uw kinderen, hoeveel te meer zal uw Vader uit de hemel de Heilige Geest geven aan hen, die Hem daarom bidden?” Wat God ons in de eerste plaats te geven heeft, dat zijn de gaven van de Geest. Paulus noemt ze op in Gal.5, 22: “Maar de vrucht van de Geest is liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtmoedigheid, zelfbeheersing.” Wil Barnard heeft dit mooi verwoord in Gezang 252:

Wat zijn de goede vruchten,
Die groeien aan de Geest?
De liefde en de vreugde,
De vrede allermeest,
Geduld om te verdragen
En goedertierenheid,
Geloof om veel te vragen,
Te vragen honderduit.

Daarom moet ons gebed gereinigd worden, gekuist, op God gericht, op de gaven van Zijn heil. Er wordt wel eens gezegd: je mag God om alles bidden, want zo staat er toch: “bidt en u zal gegeven worden!” Ook bij deze tekst gaat het om liefdebetoon aan de naaste. In dat kader moeten we lezen, en niet anders! Want God om alles bidden? Nee toch! Het is God onwaardig zo veel mogelijk te vragen, Hem te overvragen, de verkeerde dingen te vragen, Hem als ’t ware te “gebruiken”, of eigenlijk te “misbruiken”. Zouden we niet eerst ons moeten verdiepen in de vraag: wat zou God ons geven willen? Wat zou goed zijn voor ons? Dan kunnen we ook “gericht” vragen. Dan is ons vragen gericht op Gods eer en op het bijstaan van de naaste.

Om een voorbeeld te noemen: we mogen niet iets vragen, waarvoor we ons zelf niet willen inspannen. Zoals de kerkvader Augustinus zich zelf er op betrapte. Hij vroeg aan God: “Maak mij rein”, maar zei er tegelijk bij: “maar nu nog even niet!” We mogen niet zelf tegenwerken en God verantwoordelijk stellen. Dit gebeurt vaak, al is het ook onbewust. We moeten wel meewerken, als we om iets vragen, en ook zelf ons uiterste best er voor doen.

Tenslotte nog drie woorden, die zo vaak aangehaald worden, als we spreken over gebedsverhoring: “Bidt, zoekt, klopt!” (Matth.7, 7). Het zijn de woorden, die Jezus vlak vóór onze tekst sprak. Ligt hier niet de belofte in, dat God ons alles geven zal, waarom we Hem vragen zullen? Ja, maar niet automatisch en ook niet alles, wat wij maar willen . Bidden, zoeken en kloppen zijn actieve handelingen. Je moet er iets voor doen! Ook deze woorden hebben betrekking op het dienstbetoon aan de naaste. Je bent er voor in de weer: bidden, zoeken en kloppen! Het is niet zoals bij ons een vluchtig gebeuren, vóór het eten en vóór het slapengaan, even gauw, slordig, eigenlijk geen aandacht voor God en de medemens. Je bent er zo mee klaar! Maar bij “bidden, zoeken en kloppen” is dat toch anders. Daar blijf je mee bezig, daar zit volharding in en doelgerichtheid. Zo moet het met ons bidden ook zijn! Gericht op Gods genade en op de zorg aan de naaste. Het is een worstelen om de Heilige Geest te ontvangen!

Bidden is aanbidden, wordt wel eens gezegd. Al ons bidden moet zeker in aan-bidding eindigen. “U komt de lof toe!” Want uiteindelijk gaat het in de wereld toch niet om ons, dat denken we altijd wel, maar het gaat toch om Hem. Hij wil ons er wel bij hebben, en daar zeggen we “Amen” op. Dit “Amen” drukt heel ons vertouwen in God uit. Hij zal het goed maken met ons. Of, zoals de Heidelberger tenslotte zegt, in de laatste zondag:

“Mijn gebed is veel zekerder van God verhoord, dan dat ik in mijn hart gevoel, dat ik zulks van Hem begeer.”

Amen.

Lukas 19, 1-10

We hebben vandaag een bekend Bijbels verhaal. Vroeger heb ik het met plezier op de Zondagsschool verteld. Je kon er zo veel kleur aan geven en er spanning in leggen. Ik herinner me nog goed, hoe ik Zacheüs boven in de boom had gekregen, maar toen niet meer wist hoe ik hem er uit moest krijgen! Er zit ook een grote actualiteit in dat verhaal: een mens, die zich verschuilt en zich toch bloot moet geven!

Jezus gaat door Jericho. Hij moet dat doen, het is Zijn goddelijke opdracht. Hij trekt door landen, steden, huizen, tijden en harten. Zo is het nóg. Hij komt ook bij u! Toen was het Jericho, de palmstad, beroemd door de vele kwekerijen van kruiden, bestemd voor geurige balsemoliën. Zoiets als bij ons het Westland of de Wieringermeer of Bleiswijk, waar al ónze lekkernijen worden gekweekt. Jericho was ook een belangrijk knooppunt van wegen. Als je in zulk een plaats tollenaar was, dan had je beslist een goede boterham. Maar je had ook veel te maken met afgunst en haat van Joden, die het een schande vonden wanneer je belasting inde voor de Romeinse bezetter. De man, die zoiets deed, kon zich met goed fatsoen niet in de openbaarheid vertonen. Hij was mikpunt van hatelijke blikken en de spot van omstanders. Waarom de mensen zo op tollenaars tegen waren? Niet alleen omdat zij heulden met de vijand, maar ook omdat zij meer geld vroegen dan hun toekwam. Zij verrijkten zich aan hun slachtoffers, en dat waren meestal de armen, de machtelozen, die zich niet te weer konden stellen. Zacheüs had dus wel carrière gemaakt, mar had dit moeten bekopen met het verlies van alles wat niet voor geld te koop is: geweten, eer, vriendschap, sociale omgang, en ik denk ook God. Hij is een collaborateur. De ouderen onder u kennen zulke mensen nog wel uit de oorlog: de landverraders en zwarthandelaren, die zich verrijkten aan de ellende van anderen. Wat een haat voelden de mensen toen!

Zacheüs was een keer op dat pad gegaan en kon nu niet meer terug. Het geld had hem in zijn macht, Bovendien kon hij nooit meer goed maken, wat hij aan anderen had misdaan. En dat zou hij volgens de Joodse wet moeten doen, wilde er voor hem een weg terug zijn. Nee, hij zat klem in de glamour van macht en geld, in het wereldje dat hij zelf had opgebouwd en dat toch van binnen zo leeg is. Het is eigenlijk precies eender als wat we de vorige keer over die onrechtvaardige rechter gehoord hebben. Een verstikkende wereld, waarin mensen in zich zelf zijn opgesloten. Zou het misschien daarom komen, door die leegte van binnen, dat Zacheüs een bijna instinctieve belangstelling had voor de doortrekkende profeet Jezus? Zó, dat hij in een vijgenboom klom? Hij dacht, dat hij daardoor niet gezien kon worden, net als bij de vijgenboom in het paradijs die zo veel bedekte?

Lukas zegt, dat Zacheüs klein van gestalte was. Dat heeft een dubbele betekenis, denk ik. Het verklaart waarom hij in de vijgenboom klom, dan kon hij beter over de hoofden van de mensen heenkijken. Maar het verklaart misschien ook, waarom hij tollenaar is geworden. Kleinere mensen hebben soms de neiging, om wat zij aan lengte te kort komen te compenseren met carrière, macht, geld. Daar zit iets tragisch in: Zacheüs is niet alleen tollenaar geworden uit eigen wil, hij is ook tot tollenaar gemaakt door de omstandigheden, door zijn omgeving, die de kleine man geen kans gaf om op een andere manier groot te worden, tot zijn recht te komen. Het tollenaar zijn was voor hem een enige kans om hoger op te komen! En de maatschappij is in dat opzicht keihard. Het geeft je geen herkansing. Een keer een tollenaar, altijd een tollenaar. Een keer een boef, altijd een boef. Je hoort het ook wel van reclasseringsambtenaren, hoe moeilijk het is mensen die hun straf hebben uitgezeten te herplaatsen in de maatschappij. De mensen rondom Jezus laten ons het ook duidelijk horen:“Hij is bij een zondige man binnengegaan om er zijn intrek te nemen”. Allemaal zo heel erg herkenbaar, ook in onze tijd. Hoe vaak wijzen wij niet met ons vingertje naar anderen, vooral allochtonen.

Daarom is onze geschiedenis, die ik vroeger als een spannend verhaal op Zondagsschool vertelde, toch eigenlijk een intens trieste geschiedenis: het is het leven van onze maatschappij, van onze omgang met elkaar ten voeten uit, leven van haat en nijd en elkaar geen ruimte gunnen. Maar God zij dank blijft het net daarbij. Jezus komt voorbij en zal het straks aan de mensen uitleggen (vs.10): “Want de Zoon des mensen is gekomen om de verlorene te zoeken en te redden.” De verlorene: Zacheüs? Ja, hij! Hij is de verloren zoon, al zit hij niet met een hongerige maag bij de varkenstrog, maar aan een rijk beladen dis in een weelderige villa. Ja, maar voorlopig zit hij daar toch ook in die boom, zijn schuilhut. Hij speelt daar verstoppertje, tekenend voor zijn eenzaamheid en toch grote armoede. Hij is benieuwd naar Jezus. Wat verwachtte hij van die man? Had die man soms iets, wat hij niet had? Wist Zacheüs dan al van zijn grote armoede, wat hij miste in zijn leven? Was er bij hem dan al een verlangen ontstaan naar een totaal ander leven? Hij keek naar Jezus. Of was het misschien Jezus, die naar hem keek? Had Jezus hem het eerst gezien, net als toen bij Natanaël, tot wie Jezus gezegd had: “Eer Filippus u riep, zag ik u onder de vijgenboom.”

Zou het niet zó geweest zijn? Dat Jezus hem had getrokken en de boom had ingestuurd, om hem tot geloof te brengen? Opdat aan hem vervuld zou worden, waartoe de Heer hier op aarde gekomen was: om de verlorene te zoeken en te redden! Jezus blijft staan onder de boom en zegt: “Zacheüs, kom vlug naar beneden, want heden moet Ik in uw huis vertoeven.” De rollen zijn nu omgedraaid: de kijker wordt de bekekene, de gezochte blijkt de zoeker, de verborgene in zijn schuilhut wordt ontdekt. Jezus roept Zacheüs uit zijn schuilplaats, net als Hij later zou doen met Lazarus uit zijn graf: “kom uit….”

Zou Hij zó ook ons niet roepen uit onze veilig om ons heen opgetrokken schuilplaatsen, die toch zullen blijken slechts plaatsen van de dood te zijn: Kom uit, uit uw vesting, uw graf… kom tevoorschijn achter uw mooie façade! “Ik wil vandaag bij u binnenkomen!”

Zo wordt de toeschouwer Zacheüs gastheer en huisgenoot van de Heer. Opeens heeft hij, die geen vrienden had, een Vriend. Welk een vriend is onze Jezus!

“Vandaag is aan dit huis redding geschonken.” Daar loopt het tenslotte op uit!

Het Hebreeuwse woord voor “redding”heeft als oerbetekenis “ruim, wijd zijn”. Precies dat ervaart Zacheüs! Hij stond met de rug tegen de muur, was in zich zelf opgesloten, in zijn eigen gouden kooi. Maar nu krijgt hij lucht, bewegings- en handelingsvrijheid. De wereld gaat voor hem open. Hij krijgt een Vriend en wordt later in de vriendenkring opgenomen. Jezus komt in zijn huis en geeft aan de tollenaar levensruimte, een geheel nieuwe levenskans! Om te kunnen leven hebben we dat nodig. Medemensen, een Gemeente, vrienden. Zacheüs werd als tollenaar doodgezwegen, maar nu spreekt Jezus tot hem en mag de verloren mens tot nieuw leven komen.

En dat nieuwe leven wordt direct zichtbaar: omdat Jezus Zich tot Zijn naaste maakt, wordt Zacheüs de naaste van de armen: “Zie, de helft van mijn bezit, Here, geef ik aan de armen… en indien ik iemand iets heb afgeperst, ik vergoed het viervoudig!”

Er wordt verder niets meer over Zacheüs verteld in het Evangelie. Er staat niet bij, dat hij zijn beroep moest opgeven. Ook Johannes de Doper heeft tot de tollenaren, die bij hem kwamen met de vraag: En wat moeten wij doen? Niet gezegd, dat zij hun tollenaarberoep moesten opgeven. Maar hij zei, dat zij eerlijk moesten zijn en niet meer moesten vragen dan hun toekwam. Blijkbaar is het niet altijd zo als bij Levi de tollenaar, die bij zijn tolhuis werd weggeroepen om Jezus te volgen, of zoals bij de rijke jongeling, tot wie Jezus zei: “Indien gij niet al uw bezit verkoopt en Mij volgt, zult gij het Koninkrijk niet kunnen beërven.” Radicale ommekeer in je leven hoeft niet altijd te betekenen een radicale breuk met alles, wat je tot dusver deed en had. Een breuk met je werk bijvoorbeeld of met je huwelijkspartner. Tot de één zegt Jezus: geef alles op, Tot de ander: bewaar het, maar ga er wel anders mee om: met je geld, je werk, je huwelijk. Wie van ons zou in de praktijk ook zijn oude bestaan kunnen opgeven? Zo maar er uit te stappen: uit je werk, je vriendenkring, je huwelijk? Wel zouden we dat alles eens kritisch moeten bezien in het licht van het Evangelie van vandaag: in het licht van de redding, dat “in vrijheid stellen” betekent. Geven we anderen ruimte of gebruiken we de mensen alleen maar voor eigen belang, tot eer en macht voor ons zelf, tot eigen roem, zoals Zacheüs eerst deed? Hoeveel relaties op het werk en in het huwelijk lopen daar niet op stuk?

Jezus zoekt ook ons om te redden wat verloren was. Zacheüs mag een nieuw mens worden. Het oude heeft afgedaan, is vergeven. Hij kan wel nooit meer goed maken, wat hij aan de mensen misdaan heeft, ook al geeft hij de helft van zijn bezit. Hij hoeft dat ook niet. Hij mag van genade leven.

Zo gebeurt het ook ons, als Jezus bij ons voorbij komt. “Kom af van je voetstuk, kom tevoorschijn uit je schuilplaats, Ik wil vandaag bij je thuis komen om je te redden, vrij te maken van alle knellende banden die je vasthouden, Ik wil je in de ruimte stellen van Gods heerlijkheid.”

Wij hebben Zacheüs op ons geweten net als hij óns. Hij heeft nu mensen nodig, die bij hem aan tafel komen zitten en hem op zijn nieuwe levensweg begeleiden. Redden van tollenaars en zelf ook gered worden is niet alleen een persoonlijk gebeuren, een persoonlijke ommekeer in je leven, maar het is ook een sociaal gebeuren: anderen laten delen in je leven, anderen redden, in de vrijheid stellen, een nieuw leven geven.

Laat ons dat vanmorgen gezegd zijn!

Amen.

Lukas 18, 8b
Doch als de Zoon des mensen komt,
Zal Hij dan het geloof vinden op de aarde?

We hebben vandaag voor ons: de gelijkenis van de onrechtvaardige rechter. Waarom Jezus deze gelijkenis vertelt, staat al gelijk in het eerste vers:

“Hij sprak een gelijkenis tot hen met het oog daarop, dat zij altijd moesten bidden en niet verslappen.”

 Het gaat dus om het bidden en vasthouden aan God. Daarin niet versagen en niet verslappen! Jezus kende blijkbaar de mensen, dat ze ’t zo gauw laten afweten, dat ze bij de pakken neerzitten en dan ook maar het bidden er aan geven. Je hoort ze dan zeggen: “Het helpt toch allemaal niet, God luistert niet naar mij, waarom zou ik dan nog bidden? Dat heeft toch allemaal geen zin!”

Moedeloze mensen, mensen die het opgeven, die het niet meer zien zitten, tot zulke mensen spreekt Jezus deze gelijkenis.

“Er was in de stad een rechter, die zich om God niet bekommerde en zich aan geen mens stoorde.”

Echt een man, die ’t gemaakt had en dus niemand nodig had, God niet en de mensen niet. Hij deed aan God noch gebod, zouden we kunnen zeggen. Een ongenaakbaar mens, levend in zijn eigen wereldje. Hij woont in een riant huis en de deuren zijn hermetisch gesloten. Een man met een dikke portemonnee, die zo helemaal zijn eigen gang ging. Hij was eigenlijk opgesloten in zich zelf en had niets en niemand nodig.

“En er was een weduwe in die stad, die telkens tot hem kwam en zei: verschaf mij recht tegenover mijn tegenpartij.”

Een weduwe is echt het tegenovergestelde. Zij kan niet meer haar eigen leven leiden. Zij wordt aan alle kanten in het nauw gebracht, gemanipuleerd, onderdrukt. Zij is afhankelijk van familieleden en kinderen. Zij woont niet in een mooi huis en kan niet net doen alsof anderen niet bestaan. Zij wordt door de anderen misbruikt, zij zien op haar neer. Zij is maar een “arme weduwe”. Het is dan ook niet voor niets, dat weduwen in de Bijbel in bescherming worden genomen door allerlei wetsbepalingen, die weduwen en ook wezen recht geven. Je zou kunnen zeggen, dat God een bijzonder oog voor ze heeft. Zij zijn Zijn oogappels. Ook bij de profeten zie je dat en in de Psalmen. Maar wat helpt dat allemaal, als de mensen zo egoïstisch zijn? Het enige wat zij kan doen is naar de rechter gaan, met de Wet in haar hand. “Verschaf mij recht!” zegt ze keer op keer. Want de mensen doen het niet! Als die rechter niet helpt, helpt er niemand. Hij is haar enige en laatste toevlucht. Eentonig klinkt haar stem: “Doe mij recht!!”

Twee werelden, die van de zelfvoldane rechter en die van de hulpeloze vrouw. Twee werelden, met een dikke deur er tussen. De rechter hoort haar klacht wel. En als hij haar niet zelf gehoord heeft dan weet hij het toch van horen zeggen. Maar zijn deur blijft dicht, laat haar maar roepen, de rechter geeft “niet thuis”. Hij heeft geen zin om zich voor “zo’n mens” uit te sloven. En dat zeker ook nog “voor niets”. Hij zou wel gek zijn om zich daarvoor druk te maken!

“En een tijdlang wilde hij niet, maar daarna sprak hij bij zichzelf: Al bekommer ik mij niet om God en al stoor ik mij aan geen mens, toch zal ik, omdat die weduwe het mij moeilijk maakt, haar recht verschaffen; anders komt zij mij tenslotte nog in het gezicht slaan! “

De rechter spreekt tenslotte bij “zichzelf”. Zou het zijn geweten zijn, dat opspeelt? Zijn “betere ik”? Misschien is hij toch niet zo bikkelhard als hij zich voordoet. Wie zal het zeggen? Wie weet, wat die man allemaal in zijn leven heeft meegemaakt? Liefdeloosheid misschien of teleurstellingen, waardoor hij zo hard is geworden. Wie weet doet die arme man hem herinneren aan zijn jeugd, toen hij zelf ook zo arm was, of aan zijn moeder, een verloren liefde? We weten het niet. De mens is nooit alleen, zijn gedachten vergezellen hem, er is ook altijd het aanklagende geweten. Een grote schaduw trekken we met ons mee door het leven. Je kunt het ontkennen, het onderdrukken. Je wilt er niet van weten, Maar telkens is ie er weer! Plotseling, en meestal op momenten, waarop het je helemaal niet goed uitkomt. Je zou willen zeggen: laat me toch met rust, ik regel m’n eigen zaakjes wel, ik ben oud en wijs genoeg daarvoor! Maar het geweten, dat lastige tweede ik, laat je nooit met rust. Soms moet je dan wel eens iets doen om die lastpak tot rust te brengen. Zo gebeurt hier. De rechter gaat toch uiteindelijk naar de weduwe luisteren. Misschien ook wel, om alleen maar van dat vervelende mens af te zijn: anders zou ze hem misschien nog in het gezicht slaan ook! Nee, dat risico moest ie maar niet lopen, een handtastelijke vrouw zou zijn reputatie geen goed doen!

Keren we nog even terug naar die vrouw. Waar haalt zo’n weduwe de moed vandaan om voor die potdichte deur te blijven roepen? Zij moet wel radeloos geweest zijn om bij zo’n brute man haar hulp te zoeken. Zij kán niet anders! Een mens in nood doet wel eens rare sprongen, maar je hebt gewoonweg geen keus, je móet wel. En dan blijkt, dat de volhouder wint. Het is de moed van de wanhoop! Het laatste wat een mens nog kan opbrengen. Blijven roepen! Anders is het helemaal verloren. Als die rechter niet helpt, is het onherroepelijk voorbij. Hij is de laatste strohalm, die ze nog vast kan pakken.

Zo moet het ook met ons bidden zijn, zegt Jezus. De volhouder wint. Nooit opgeven!

Daar gaat het dus om in de gelijkenis. De vrouw staat hier voor al die biddende mensen, die uit nood blijven roepen: “Heer, help ons, help ons toch!”

In het beeld van de gelijkenis staat de rechter voor God. Hij is de Enige, die ons recht verschaffen kan. Maar daarmee houdt de vergelijking van de rechter met God ook op. Want God is gelukkig zo heel anders dan die al te menselijke rechter. Hij is juist een Hoorder der gebeden! Hij is rechtvaardig, dwz juist geneigd om recht te doen, onrecht recht te zetten, kromme wegen recht te maken, gevallen mensen weer overeind te helpen, gebroken verhoudingen te helen. God is niet ongevoelig voor mensen, die in grote nood verkeren. Hij is juist over hen bewogen. Bij Hem zijn de deuren niet op slot. Integendeel: ze staan wagenwijd open. Hij is ook niet een rechter, die binnen blijft, achter de gesloten deur. Maar Hij komt naar buiten en roept ons toe: “Komt tot Mij, allen, die vermoeid en belast zijt en Ik zal u rust geven.”

Hier wordt de rechter de Mensenzoon, Jezus Zelf. Jezus, Die Zichzelf overgeeft, Zijn leven geeft voor al die roepende mensen. In Hem biedt God Zichzelf aan. “Moeten jullie die vrouw hebben? Neem mij maar!” In dat alles is Hij zo heel anders dan aardse rechters, ook die van onze gelijkenis. Maar wat we wel van die aardse rechter kunnen leren is, dat hij uiteindelijk toch overstag gaat, want de volhouder wint… Ook bij God, zegt Jezus.

“En de Here zei: Hoort, wat de onrechtvaardige rechter zegt. Zal God dan Zijn uitverkorenen geen recht verschaffen, die dag en nacht tot Hem roepen, en laat Hij hen wachten? Ik zeg u, dat Hij hen spoedig recht zal verschaffen!”

Spoedig zelfs, eerder dan wij soms denken. Als we maar volhouden! Maar dat is het nou juist. God komt wel naar buiten en zegt: “Komt u maar en roept u maar!” Maar wij? Zijn wij “roependen”, horen wij Zijn roepstem wel? God moet Zich wel dikwijls voelen als een “roepende in de woestijn”. Hij stuurt Zijn Zoon voor ons naar de aarde om het recht te brengen aan alle rechteloze mensen.

“Doch, als de Zoon des mensen komt, zal Hij dan het geloof vinden op de aarde?”

Daarmee is de beginvraag over het bidden als ’t ware omgedraaid. We begonnen immers met te zeggen, dat het moeilijk is om altijd maar te blijven bidden. Want zal een mens wel gehoor vinden bij God? Dan komt de gelijkenis van de weduwe en de rechter, de rechter die eerst geen gehoor gaf en tenslotte toch toegaf. Nu stelt Jezus ons de vraag: “Maar als de Zoon des mensen komt, zal Hij dan het geloof vinden op aarde?”

Twee vragen: Van de mens naar God toe: zal ik wel gehoor vinden bij God? En van God naar de mens toe: Als Ik kom, zal Ik dan geloof vinden bij jullie? God Zelf geeft op beide vragen een antwoord. Vinden wij gehoor bij God in ons bidden? Ja! Kijk maar naar de rechter. Als die het zelfs doet, dan zal God het toch zeker doen! Als jullie maar blijven bidden en niet verslappen, dan zal God u toch zeker horen en verhoren! Ons voorbeeld is de weduwe, die blijft roepen. Kijk naar haar en doe ook zo. Dit is het antwoord van God op ónze vraag.

Maar hoe zal óns antwoord zijn op de vraag van Jezus? Zal Hij geloof vinden op de aarde? Vindt Hij geloof bij u en bij mij? Geloof, dat God recht doet aan de armen en hulpbehoevenden? Bidden wij God daarom? Dat Hij de dingen bij mens en wereld recht zet, tot hun recht laat komen? Er is zo veel onrecht in de wereld, dat mensen elkaar aandoen. Veel mensen dreigen daardoor te gronde te gaan en hun recht te verliezen, zoals gebeurde met die arme weduwe in onze gelijkenis. Als we niet geloofden, dat God de Rechter is van ’t heelal en dat Hij de rechtelozen tot recht brengt, welke hoop zouden wij dan nog voor deze wereld kunnen koesteren? Maar geloven we dat ook echt? Geloven we dat vandaag nog? Of denken we, dat we het allemaal zelf wel even zullen opknappen, hier een beetje en daar een beetje, maar alles bij elkaar toch veel te weinig om aan de ontrechten werkelijk recht te doen. Waar blijven wij met ons bidden? God houden aan Zijn recht? En dan ook er voor zorgen, dat de naaste tot zijn recht komt? Ora et labora! Bid en werk!

Laten we toch niet berusten in een situatie, waarin onrecht de bovenhand heeft. En dit is nog overal zo, ver weg, in de arme landen, maar ook heel dicht bij, in ons rijke Nederland. Ja, zelfs in ons eigen leven en om ons heen. Kom toch voor het recht op. Bidt er om! En werk er aan! Jezus deed het ons voor en vraagt ook ons om dat te doen. Niet verslappen, maar doen en blijven doen!

“Doch, als de Zoon des mensen komt, zal Hij dan het geloof vinden op de aarde?”

Amen.

Psalm 73, 23-24
Maar ik, ik ben altijd bij U,
Gij hebt mijn rechterhand gevat,
Gij leidt mij naar Uw raad
En neemt mij op in heerlijkheid.     

De dichter van Psalm 73 heeft veel meegemaakt in zijn leven. Daarin staat hij zo heel dicht bij ons. Het leven gaat nu eenmaal niet over een pad met rozen. Er is veel verdriet en teleurstelling bij. Veel leed, dat je niet begrijpt en waardoor een mens hard kan worden. Wat weten wij immers van het lijden af? Van de bedoeling ervan? IS er wel een bedoeling? Heeft God er soms een bedoeling mee? Wordt ons lijden door Hem beschikt en geleid? En als Hij er de hand niet in heeft, hoe komt het lijden dan in de wereld?

“Wat God doet, dat is welgedaan”. Zo zingen we met hart en mond, als het ons goed gaat. Maar in verdriet en leed kun je dat niet meer zo van harte zingen. Integendeel, het doet dan pijn. Het lijden laat je ook je eigen schuld zien, en dat is niet zo leuk. Lijden doen mensen elkaar aan, in het klein en in het groot, bewust en onbewust. Er is ook lijden, waaraan niemand iets kan doen: natuurrampen en ziekte-epidemieën. Maar het meeste leed wordt door mensen, zoals u en ik, aangericht. Doordat wij op de verkeerde manier leven en handelen. Soms kan lijden zinvol zijn, als het mensen verandert, beter maakt. Je hoort wel eens van mensen, dat zij daardoor tot een dieper geloof en zelfkennis gekomen zijn. Maar meestal gaan mensen aan lijden kapot. Je krijgt het aan je hart, letterlijk en figuurlijk. Je gaat er soms echt aan dood, het maakt lichaam en geest kapot. En het ergste is, dat je het niet begrijpt, niet begrijpen kunt. En ook dat lijden meestal zo onrechtvaardig verdeeld is. De één krijgt zo veel meer te verwerken dan een ander. Er is geen peil op te trekken. Het zal je maar gebeuren!

Wie kan hier een antwoord op geven? Ook wat we vroeger leerden in de Heidelberger (zondag 10) kan vandaag geen oplossing meer betekenen, bij zo veel leed en ellende over heel de wereld. “Dat God ons alzo regeert, dat loof en gras, regen en droogte, vruchtbare en onvruchtbare jaren, spijze en drank, gezondheid en krankheid, rijkdom en armoede, en alle ding, niet bij geval, maar bij Zijn vaderlijke hand ons toekomen.” Dit kunnen we in onze tijd niet meer zo zeggen, denk ik. Want als het zó zou zijn zoals de Heidelbergse Catechismus het verwoordt, dan zou de welvaart van onze Westerse wereld en de armoede van tweederde van de wereldbevolking beide van God zó beschikt zijn! De gezondheid van hen, die zich de duurste specialisten kunnen veroorloven en de ziekte van de tallozen, voor wie geen medische hulp voorhanden is enz. enz.

Ongerijmd! Hoe moet je dan God zien? Als een onberekenbaar Persoon, Die straft en beloont, zo maar willekeurig?

Nee, lijden, daar zijn eigenlijk geen woorden voor! De dichter van Psalm 73 wist daar ook van. Van dat onrechtvaardige en onpeilbare leed in de wereld. Dat veel mensen treft. Vooral van het onrecht heeft hij last! Een leven lang was hij een integer mens, die God diende en de naaste bijstond, net als Job. En toch overkomt hem zoveel tegenslag en leed! Moet je daartegenover de mensen zonder geweten zien, mensen die leven zonder God noch gebod…

“Wat mij aangaat, bijna waren mijn voeten afgeweken.Want ik was afgunstig op de hoogmoedigen, toen ik de voorspoed er goddelozen zag.” (vers 2-3).

Het is in het leven allemaal zó onredelijk!

Hoe is hij daar nu uitgekomen, uit dat dilemma? Het geweldige probleem, waar wij ook zo veel last van hebben? Ik denk niet, dat hij er echt uitgekomen is. Er wordt wel eens gezegd: “Je moet niet vragen waarom? Je moet vragen waartoe?“

Iemand, die nogal wat had meegemaakt, zei eens in een dergelijke situatie: “ik vraag niet waarom, ik vraag ook niet waartoe, want ook dat zou betekenen dat ’t lijden zin zou hebben en je door God toebedeeld zou zijn. Ik vraag allen maar: hoe kom ik er doorheen?” Nou, datzelfde doet onze Psalmdichter ook. Hij vroeg niet: waarom? Hij kreeg toch geen bevredigend antwoord op die vraag! Hij vroeg ook niet “waartoe”. De ervaring had hem geleerd, dat daar ook geen oplossing te vinden was. Het lijden blijft even raadselachtig als voorheen. Maar hij laat wel zien, hoe hij er doorheen kwam. Hij zegt het zelf in ons tekstwoord:

“Maar ik, ik ben altijd bij U, Gij hebt mijn rechterhand gevat, Gij leidt mij naar Uw raad en neemt mij op in heerlijkheid.”

Maar ik, nochtans, tegen alle druk in, tegen alle onrecht dat ik ervaar, ik ben bij U en U bent bij mij! En dan gaat het goed met mij, mijn leven gaat naar Uw heerlijkheid toe! Zou dat niet Gods leiding zijn, dat we door alle verdrietige gebeurtenissen heen op weg zijn naar Zijn doel: Zijn glorie? Voor ons is dat onbegrijpelijk. Hoe kan een mens in al die ellende nog enige glorie zien? Dat zie je ook niet: het ligt op de eindstreep. Maar je kunt er wel op vertrouwen en er stilaan naar toe leven. Dat heeft de dichter gedaan. Hij heeft de moed niet opgegeven, omdat hij wist en ook voelde dat God bij hem was. God gaat met ons mee door de diepte heen. Wij denken aan het getuigenis van Psalm 23: “Al gaan we ook door een dal van diepe duisternis (een dal van de schaduw van de dood!), Gij zijt bij mij, Uw stok en Uw staf die vertroosten mij.” God gaat met ons mee, Hij lijdt met ons mee, En zó komen we tenslotte in Zijn heerlijkheid terecht.

Nee, wij geloven niet zo zeer in een God, Die het lijden beschikt, als wel in een God, Die er bij is, in ons lijden, Die ons lijden deelt! Ds. W. R. van der Zee heeft er eens een prachtig boekje over geschreven, getiteld: “Wie heeft daar woorden voor?” Hij haalt daarin een voorbeeld aan, wat hem blijvend voor ogen stond. Het gaat om een gezin. Man en vrouw raakten vervreemd van elkaar. Er werd zelfs gedacht aan scheiding. De kinderen waren het grootste probleem. In al die spanningen raakten ze ook hun geloof kwijt, het droogde helemaal op.

Toen werd één van de kinderen ziek, heel ernstig. Het stierf. Natuurlijk waren ze er kapot van. In hun verslagenheid vonden zij de weg terug naar God en naar elkaar. Hoe? Dat is een verhaal op zichzelf. Dat ging bepaald niet zo maar. De christelijke mensen om hen heen zeiden: nu zie je, waar het goed voor was, de dood van jullie kind. God heeft het zo geleid, dat jullie Hem en elkaar hebben teruggevonden. De vrouw nam daar genoegen mee, vond er zelfs vrede in. Ze was al zo lang op zoek naar de zin van het lijden, dat haar getroffen had. En niemand had haar ooit gezegd, dat dat niet hoefde!

Maar de man protesteerde! Hij kon zich niet voorstellen, dat God zo’n gruwelijk middel zou gebruiken om zijn huwelijk te redden en zijn geloof tot nieuw leven op te wekken. Het kostte hem bijna weer zijn geloof. Mensen kunnen met hun goed-praten zo veel kwaad aanrichten! Tenslotte kon hij het zó zien: de tijd die achter mij ligt, leek alleen maar verlies, maar er zat ook winst in; dat was geen opzet van God, dat was een stukje van zijn overwinning na een hele grote nederlaag.

De leiding van God was niet het verlies van hun kind. De leiding van God was, dat zij vastgehouden werden in hun verdriet, zodat een nieuw begin mogelijk werd. Je zou het Gods tegenzet tegen de zinloze dood van een kind kunnen noemen. Daardoor werd die dood niet zinvol gemaakt, hoe zou dat ook kunnen? Zoiets ergs als de dood van een kind is immers nergens door goed te praten! Maar daaruit bleek wel, dat God tegenover de macht van de dood, ja zelfs daarin, een nieuw leven kan scheppen. Maar dat gebeurt niet altijd. We zouden dat wel willen. Er is echter ook een machteloosheid tegenover het lijden. Het had ook kunnen gebeuren, dat die vader en moeder God en elkaar helemaal kwijt waren geraakt, zoals dat in zo menig huwelijk gebeurt, als er ziekte of tegenslag in het spel is.

De dichter van Psalm 73 laat ons horen, hoe hij er doorheen kwam. En dat mag ons moed en vertrouwen geven en ook hoop: dat het met zoveel lijden en verdriet in je leven toch niet reddeloos verloren is.

“Wie heb ik nevens U in de hemel?
Nevens U begeer ik niets op aarde.
Al zou mijn vlees en mijn hart bezwijken,
Mijns harten rots en mijn erfdeel is God voor eeuwig!”

De dichter is er doorheen gekomen, door zijn lijden, omdat iemand met hem ging, god zelf. Daarom is hij vol lof over God. Wie heb ik naast Hem op de aarde? Mensen zijn maar mensen. Hoe lang houden zij het vol echt met iemand mee te gaan, op diens lijdensweg? Om met hem dóór te vechten? Maar God laat niet af. Daarom: al zou mijn vlees en mijn hart bezwijken… God is mijn rots en ik vertrouw op Hem!

Hoe zeer het vlees en het hart kunnen bezwijken, dat had de dichter wel meegemaakt. Ziekte, onveiligheid, driften, aanslagen, dood… De mens is zo gebrekkig en sterfelijk. Je leest het elke dag in de krant. Het vlees bezwijkt zo gemakkelijk! Met het hart is het niet anders. Daar liggen nog grotere gevaren op de loer: Dat je je vertrouwen kwijt raakt en depressief wordt. Alle moed is dan verloren. En het leven eindigt in volkomen apathie en soms zelfdoding. Een mens kan ook zijn geloof kwijt raken. Dan is er niets en niemand meer om nog voor te leven. De Psalmdichter had veel van dat alles zelf persoonlijk meegemaakt.

Gelukkig wist hij ook van de andere kant: “Al bezwijken mijn vlees en mijn hart, mijns harten rots en mijn erfdeel is God voor eeuwig!” Wat een geweldige ervaring is dat! Als we alles moeten opgeven in ons leven, ons vlees en ons hart, dan komt God in ons leven. Dan pas merken we, hoe zeer we God nodig hebben. Niet meer óns geloof en ónze kracht en ónze moed worden dan doorslaggevend, of je er doorhéén komt, maar alleen Zijn kracht en Zijn moed en Zijn leiding. Alleen in de Godverlatenheid is God werkelijk te vinden! Alleen in de verbrijzeling van het hart wordt de waarachtige liefde geboren. Dat heeft Psalm 73 ons vandaag, na meer dan twee-en-een-half duizend jaar, willen zeggen.

We begonnen de preek met de ongerijmdheid van het lijden. Dat God niet de hand kan hebben in zóveel leed. Nu mogen we elkaar bemoedigen, door te zeggen, dat God er wel de handen omheen heeft, om al dat leed. Dat is de ervaring van de Psalmdichter. God is er bij, Hij gaat met ons mee, juist ook in het lijden. Het gaat tenslotte alles naar Zijn heerlijkheid toe!

Is dat niet geweldig?

Amen.

Johannes 21, 18
“Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u: Toen gij jonger waart, omgorddet gij uzelf en gij gingt, waar gij wildet, maar wanneer gij eenmaal oud wordt, zult gij uw handen uitstrekken en een ander zal u omgorden en u brengen, waar gij niet wilt.” (NBG Vertaling 1951)

“Waarachtig, ik verzeker je: toen je jong was deed je zelf je gordel om en ging je waarheen je wilde, maar wanneer je oud wordt zal een ander je handen grijpen, je je gordel omdoen en je brengen waar je niet naartoe wilt.” (Nieuwe Bijbel Vertaling 2004)

Jong zijn en oud worden is een gegeven van alle tijden. Het heeft alles met de gewone gang van het leven te maken. Je hoort het ouderen wel eens zeggen: “Oud worden gaat nog wel, dat komt van zelf, maar oud zijn… dat valt niet mee!” De meeste mensen zien er tegen op om oud te worden, zelfs om oud te lijken. Daar wordt dan ook van alles tegen gedaan! Fitness, make-up, een kleurtje in je haar, een facelift, een levenselixer enzovoort. Krampachtig proberen oudere mensen het jong zijn vast te houden. Jong zijn is “in”, oud zijn is “uit”. Zo voelen veel ouderen zich ook: uit, afgedankt. De jeugd heeft de toekomst. Ouderen kom je ook maar zelden op de TV tegen, zeker niet in reclamespotjes.

In de Bijbel is dat heel anders. Daar is niet de jeugd “vooraan”, maar de ouderdom! Het is een eer om grijs te worden, want oud zijn is een zegen van de Heer en het gaat gepaard met wijsheid en levensvolheid. Vroeger was dat bij ons ook zo. Van ouderen kon je het handwerk leren. Zij vertelden je de verhalen van vroeger. Bij ouderen kon je om raad gaan.

Jezus gebruikt die tegenstelling tussen jong en oud om aan Petrus duidelijk te maken, hoe het met zijn leven zou verder gaan en zelfs zou aflopen. Want later heeft men uit het woord van Jezus begrepen, dat hierin een aanwijzing lag hoe Petrus zou sterven. Hij is immers net als de Heer gekruisigd, maar met het hoofd naar beneden. Vandaar dat “handen uitstrekken” en “gorden”.
 
Het gaat dus om een heel persoonlijk woord van de Heer aan Petrus. Het “jong zijn” heeft betrekking op de tijd van vroeger, toen Petrus met zijn Heer door het land trok, toen hij zijn Heer diende en daarbij ook zichzelf kon zijn: altijd vooraan, in de spotlights. Hij was tot Christus gekomen en bij Hem gebleven als iemand, die zichzelf omgordt. Zijn woorden liegen er niet om: “Wij hebben alles verlaten en zijn U gevolgd. Ik zal met U sterven. Ik zal mijn leven voor U inzetten. Al zouden ook allen U verlaten, ik nooit!” Petrus was assertief, kon goed voor zich zelf opkomen en wist waar hij in het leven stond. Hij droeg de gordel “hoog”. Een vitale man, die de wereld aankan! Echt het prototype van veel jongeren, die je vandaag ook tegenkomt. De Prediker wist ze ook al te noemen: “Verheug u, o jongeling, in uw jeugd, en uw hart zij vrolijk in uw jongelingsjaren” (Pred. 11,9). Maar hij zegt ook niet voor niets daarop: “Jeugd en jonkheid zijn ijdelheid” (vs.10).

Als je jong bent, kun je alles aan. Het is prachtig, maar ook gevaarlijk, want je denkt dan dat het nooit ophoudt, en je kunt je behoorlijk vergalopperen. Dat is bij Petrus gebeurd, toen hij de Heer verloochende en de benen nam, toen het gevaarlijk voor hem werd. Jezus zegt in onze tekst: werkelijk anders wordt het in het leven, als die mens oud wordt. Dat slaat voor Petrus op de tijd, nadat hij door de Heiland weer in genade was aangenomen, zoals in het voorafgaande verteld wordt (de verzen 15-17). De Heer had toen gezegd: “Hoed en weid mijn schapen!”. Nu komt er een tijd, waarin Petrus zich echt zal moeten bewijzen. Een tijd, waarin hij de strijd zal moeten aanbinden met de vitaliteit van zijn “jeugd”. Een tijd, waarin hij niet zo zeer zelf leeft als wel zich láát leven. Christus in hem! Dat is ook de tijd, waarin andere woorden uit zijn geschiedenis op de voorgrond komen: niet meer “ik”, maar “Gij”. Woorden van de Heer: “Niet vlees en bloed… Petrus… maar Mijn Vader”, “Ik heb voor u gebeden, dat uw geloof niet ophoude….”. Oud worden, dat is het leven buiten je zelf zoeken, in Christus; dat is ook: de dood in de rekening van het leven opnemen. Met andere woorden: de kruisiging van het vitale leven, waaraan je als jongere zo hecht. Aanvaarden ter wille van Christus. Niet meer “ik” en nog eens “ik”, maar “Hij” en steeds weer “Hij”. Johannes de Doper zei het al, toen hij Jezus zag: “Hij moet wassen, groter worden, ik moet minder worden”.

Na Pasen en Pinksteren moet dit ook ons leven worden. We moeten ons “laten leven” door de opgestane Heer en met behulp van Zijn Geest. Dat is een energie-vergende bezigheid, het eist al je krachten op! Wij worden door een ander omgord en gebracht waarheen wij niet willen. Het is een voortdurende strijd tegen je eigen wil en je eigen hoogmoed. Maar we hebben geen keus, is ’t niet? Gorden we ons zelf en denken we daarmee klaar te zijn, dan loopt het op niets uit. Met de beste wil van de wereld kunnen we onszelf niet zó gorden, dat we tot het echte leven komen. Want in werkelijkheid bereik je dan alleen maar de dood! De rest is allemaal schone schijn. Al onze eigen wegen lopen op het grote niets uit. Al die zinnen van ons, die we met “ik” beginnen, het zijn holle klanken. Wij kunnen ze immers niet wáár maken. En “waar” is volgens de Bijbel iets wat vast staat, waar je op rekenen kunt, dat echt betrouwbaar is. Alleen God is waar, waarachtig, “Eeuwig Getrouw” is Zijn naam.

Als je jong en gezond en sterk bent kun je gaan en staan waarheen en waar je wilt. Maar als je oud bent geworden, heb je hulp nodig en moet je gaan waarheen je gebracht wordt. Voor velen is dat vandaag een groot probleem! Je wilt er toch niet aan denken, dat je naar een verpleeghuis gebracht wordt? Hoe goed het daar ook kan zijn, je bent toch hulpeloos en afhankelijk, je kunt je zelf niet meer “gorden”. Zo zal het ook Petrus vergaan, wanneer hij oud geworden is. Dan zal hij zijn handen uitstrekken en een ander zal hem omgorden en hem daarheen brengen, waarheen hij niet wil. Later heeft men daaruit opgemaakt, dat Petrus een gewelddadige dood zou sterven. In ieder geval betekent het uitstrekken van de handen wel, dat je iemand nodig hebt die je vastpakt om je verder te leiden. Misschien ook dat je armen worden vastgebonden om je aan het kruis te brengen, zoals dat later veelal is uitgelegd. Toen men wist, dat Petrus in Rome is gekruisigd, hebben deze woorden natuurlijk een diepere betekenis gekregen: als profetie van de kruisdood van Petrus. Zo kon de oude kerkvader Tertullianus al schrijven: “Toen werd Petrus door iemand anders omgord, toen hij aan het kruis werd vastgebonden.” Door zijn dood verheerlijkt de martelaar God, omdat hij stervend voor Hem getuigenis aflegt. In het Johannes-Evangelie wordt op meerdere plaatsen gesproken over het lijden van Christus als een verheerlijking van God. Zo bijvoorbeeld in Joh. 17,1: “Vader, de ure is gekomen; verheerlijk Uw Zoon, opdat Uw Zoon U verheerlijke…” In de oude kerk is deze gedachte ook overgenomen, zie bijvoorbeeld 1 Petr. 4,16: “Indien hij echter als Christen lijdt, dan schame hij zich niet, maar verheerlijke God onder die naam”. Zoals de Heer Zelf in Zijn kruisdood niet iets verschrikkelijks, een grote schande, zag, maar Zijn verheerlijking van Godswege, zo is ook de dood van Zijn discipelen een verheerlijking van God. Zo mag ook Petrus later God verheerlijken! Het is een getuigenis, dat God het waard is, dat men zijn leven voor Hem over heeft! Eens had Petrus in zijn jeugdige overmoed gezegd: “Ik zal mijn leven voor U geven”, dat wordt nu bewaarheid! Jezus had dit al voorzien, toen Hij zei: “Gij kunt Mij dit keer niet volgen, maar eens(!) zult gij Mij volgen!” (13,36).

Zo betekent het nieuwe leven ná Pasen en Pinksteren ook, dat men deel krijgt aan het lijden van Christus. Dat is niet mis te verstaan, maar heel moeilijk. Want wie wil dit nou? Na één van mijn preken in de laatste tijd kreeg ik een email met de vraag: “Legt u nu eens uit wat daar staat in Joh.21, 19”. Daar staat, dat Jezus dit woord (van oud en jong) tot Petrus sprak om te kennen te geven, met welke dood hij God verheerlijken zou. Ik denk, dat de briefschrijver het er moeilijk mee heeft om te accepteren dat zo’n volgeling van Jezus, zoals Petrus toch was, moest eindigen aan het kruis. Ja, dat is ook heel moeilijk te begrijpen. Dat had ik vroeger ook, toen ik op school al die verhalen hoorde over martelaren. Is dat nou het resultaat, zeg maar gerust: de beloning, van het aan God gewijde leven? Ja, dat is het! Christus brengt ons daar, waar we van nature niet heen willen. Want wie wil dit nou? Zo’n dood? Christus bracht Petrus in de vervolging en uiteindelijk in een verschrikkelijke dood. Toen Petrus zich eindelijk helemaal door Christus liet leven, was tenslotte het kruis zijn loon. Wie wil dit?

Toch is in déze dood het leven. Want door die dood wordt God verheerlijkt. Het kruis is de vernietiging van onze “eer”, van ons “ik”. Maar God wordt groot, waar mensenkinderen tot “niets” worden. En daarin, daarin alleen is het leven, ook voor ons: dat God de Heer groot wordt. Zijn Naam moet eeuwig eer ontvange, men loov’ Hem vroeg en spâ!
 
Het “jonge” leven, dat ook Petrus gekend heeft, is een heerlijk aantrekkelijk leven, maar toch voorzover het helemaal op de mens en niet op Christus gericht is, is het een gestadige dood. De dood in de vervolging, in het lijden om Christus’ wil, is een hard en bitter lot, dat velen gedragen hebben en nóg dragen, het is de weg “waarheen gij niet wilt”, maar ook de weg die voert in de verheerlijking van God en het ontvangen van het waarachtige leven uit Zijn hand. In een artikelenserie in Trouw werd laatst verteld over de geschiedenis van de Protestanten in Zuid-Frankrijk. Ik stond er versteld van, wat die mensen voor hun geloof over hebben gehad. Een kleine groep mensen tegen het machtige Franse Koninkrijk. Velen moesten deze ongelijke strijd bekopen met de marteldood. Ja, dat was echt “God in Frankrijk”!

Wie wil er nou in deze zin “oud” worden? Petrus niet en ook wij niet. Daarom heeft de Heiland nog één woord voor Petrus: “Volg Mij!” Dat had Petrus al eerder gehoord, bij de oevers van het Meer van Galilea. Toen had hij de netten verlaten en was Hij Jezus gevolgd. Toen was nog niet geopenbaard, wat later duidelijk werd. Jezus volgen is in Zijn voetstappen gaan, het kruis op je nemen, je zelf verloochenen. Volgen van Jezus is gaan op de kruisweg. Dat is een gebod, een heel moeilijke opgave, maar het is ook een belofte. Het betekent toch ook, dat je op die kruisweg niet alleen hoeft te gaan. Je bent niet aan je zelf overgelaten. Volg Mij! Hij is er bij! In de diepste nood en donkerste uren van je bestaan zegt Jezus: “Ik ben met u tot aan de voleinding der wereld.”

Daarom, als wij het jonge leven moeten opgeven om “oud” te worden en ons te láten leven door Christus tot aan het kruis toe, dan is het altijd met Zijn hulp, in de kracht ook van Zijn Geest. Wij doen het om bij Jezus te zijn! Volg Mij! Om met Hem in Gods heerlijkheid te komen! Dat is een geweldig perspectief! Een belofte voor de eeuwigheid. Wij gaan er aan werken in deze tijd, in het hier en nu. Ontwaakt gij die slaapt en staat op uit de doden en Christus zal over u lichten!

Volg Hem!

Amen.

Johannes 16, 17

Als de Trooster komt, de “Parakleet”, dan zullen de discipelen weer blij worden. Zo heeft Jezus beloofd in Johannes 16. “Uw droefheid zal tot blijdschap worden”. Nou, dat is mooi! Dat hebben ze ook wel nodig, die discipelen, want ondertussen zitten ze daar een beetje verweesd bij elkaar op die zondag na Hemelvaart. Niet voor niets wordt deze zondag ook wel “wezenzondag” genoemd. Die Trooster zal komen, als de Heer van hen is heengegaan. Daar wachten ze dus op. Jezus had gezegd: “Nog een korte tijd en gij ziet Mij niet meer, en nogmaals een korte tijd en gij zult Mij zien.” Ze zullen zich dus niet lang “verweesd” te hoeven voelen, want binnenkort zal Jezus weer bij hen zijn. Maar het duurt nu toch al een paar dagen en de discipelen wisten niet goed wat zij daar van denken moesten. Dus herhalen zij dit laatste woord van Jezus keer op keer als om zichzelf moed in te spreken. Trouwens, dat was heel gewoon voor de leerlingen van een Joodse rabbi, zo heb ik gelezen. Zij herhalen iets, als zij iets niet begrepen, totdat zij het begrepen!

Zij hadden het toen ook al niet begrepen, toen Jezus dit woord tot hen gesproken had.

“Wat betekent dit, dat Hij tot ons zegt: Nog een korte tijd en gij ziet Mij niet, en nog een korte tijd en gij zult Mij zien?” Zij begrijpen het niet, omdat de Heer vroeger had gezegd, dat Hij naar de Vader zou gaan en daar zou blijven, zo dachten ze. Dan hoefde Hij toch niet weer terug te komen? Dan was Hij toch weer “thuis” gekomen? En dan zou Hij later de discipelen ook bij Zich kunnen nemen in het “Huis met de vele woningen”, waar Hij hen plaats zou bereiden. Is het dat dan niet, wat Jezus bedoelt? “Wat is dit, dat Hij tot ons zegt: Nog een korte tijd; wij weten niet wat Hij bedoelt.” Jezus merkte op, dat zij Hem iets wilden vragen. En Hij herhaalt nu voor de derde keer dit voor de discipelen zo onbegrijpelijke woord: “Nog een korte tijd en gij ziet Mij niet, en nogmaals een korte tijd en gij zult Mij zien.” En dan legt Hij het uit: “Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u, gij zult schreien en weeklagen, maar de wereld zal zich verblijden; gij zult u bedroeven, maar uw droefheid zal tot blijdschap worden.” Hiermee wordt het raadsel van de “korte tijd” niet opgelost, maar de Heer vult wel in wat er in de toekomst gaat gebeuren: er zal een tijd van grote droefenis komen voor de discipelen, maar een tijd van vreugde zal daarop volgen! Eerst droefenis, maar de wereld zal zich dan verblijden. Wie zijn dat, de wereld? Jezus heeft daar ongetwijfeld de wereld van Israël mee bedoeld, de wereld van priesters en Farizeeën. Daar zal vreugde zijn over de zo goed gelukte liquidatie van die lastige rabbi uit Nazareth. Maar voor de discipelen komen er dagen van teleurstelling en verdriet, wan t de ondergang van de Meester is toch ook hun ondergang.

“Nog een korte tijd en gij zult Mij niet meer zien.” Dat slaat op die tijd van droefenis. Zij zullen treuren en weeklagen. Maar dat zal slechts een korte tijd duren, zo verzekert de Heer hen. Een geweldige troost: “Nogmaals een korte tijd en gij zult Mij zien. Uw droefheid zal tot vreugde worden!”

Hoe is het mogelijk, dat echt verdriet zo gauw in echte blijdschap kan omslaan? Kan dat wel? Ja, zegt Jezus, denk aan de vrouw, die een kind gekregen heeft. Zij lijdt grote angst en doodspijn, maar dat alles is vergeten, zodra het kind geboren is, en daarvoor in de plaats is gekomen onbeschrijfelijke vreugde. “Zo is het ook met jullie. Jullie hebt dan nu wel droefheid, maar Ik zal u wederzien en uw hart zal zich verblijden en niemand ontneemt u uw blijdschap.”

Wat is Jezus begaan met de discipelen! Hij denkt aan hun verdriet, daarom wil Hij hen troosten. Zoals Hij eerst van de Trooster had gesproken, spreekt Hij nu van het elkaar weerzien. Is daar hetzelfde mee bedoeld? Ja, ik denk het wel. Het is één gebeuren, éénzelfde Heilsgeschiedenis  En dan denk ik aan Pasen: na de verschrikking van Goede Vrijdag zien ze elkaar weer terug! Wat zullen ze toen blij geweest zijn! Dat vertelt Johannes ook in Johannes 20 vers 20: “De discipelen dan waren verblijd, toen zij de Here zagen!” Pasen is nóg voor de Gemeente elk jaar weer het feest van de vreugde. Ondanks alle nood en strijd en zorgen, die er alom in de wereld ook zijn, toch het feest van de vreugde! Niemand kan ons die vreugde afnemen. De vreugde van de priesters en Schriftgeleerden over de neergang van Jezus aan het kruis was slechts van korte duur. Maar de vreugde van de discipelen zal nooit ophouden! Het is de vreugde van mensen, die de Heer gezien hebben, de lévende Heer. Het is de vreugde van allen, die mogen staan in de overwinning van de dood. De haat van de wereld is er nog wel, droefheid ook om al het lijden in de wereld, dat maar niet ophoudt, maar dat alles kan ons de vreugde niet ontnemen. Die vreugde is onverwoestbaar en eeuwig. Met Pasen is de eeuwigheid begonnen.

“Nog een korte tijd en gij zult Mij zien.” Pasen ligt achter ons en Hemelvaart ook, en wij leven toe naar Pinksteren. Dan denken we bij dit woord van Jezus aan de uitstorting van de Heilige Geest. De Geest maakt ons Jezus zichtbaar en alles wat Hij voor ons gedaan heeft. Hij maakt ons de woorden van de Heiland indachtig en geeft ons geloof en visie voor Gods toekomst. De Geest is de Heer, zegt Paulus. Straks met Pinksteren zullen we Hem opnieuw ontmoeten! Dan is voor de discipelen hun droefheid voorbij en voor ons ook, want de Heer is weer bij ons! Wij mogen Hem aanroepen in de Heilige Geest.

Tenslotte denken we bij dit woord van Jezus over de “korte tijd” ook aan Jezus’ wederkomst. Eens zal Jezus’ woord ook voor ons helemaal werkelijkheid worden, als we Hem zullen zien van aangezicht tot aangezicht. Eerst gaan we nog met Hem op weg in de kracht van de Heilige Geest, maar EENS zullen we Hem in levende lijve ontmoeten. De “andere” Johannes, de ziener van Patmos beschrijft in zijn Openbaring, hoe hij de Heer heeft gezien:

“En ik zag in het midden van de troon en van de vier dieren en temidden der oudsten een lam staan, als geslacht, met zeven horens en zeven ogen…”

De verheerlijkte Heer is het Lam en het Lam is de Heer. Jezus Christus en dien gekruisigd, zó noemt Paulus Hem. “Wij zijn dan met Christus gestorven en opgewekt”. De weg van het Lam is ook onze weg. Maar droefheid wordt tot blijdschap! Zij, die het Lam gekend hebben, het Lam dat op Goede Vrijdag werd geslacht, zij zullen ook de blijdschap van Pasen en Pinksteren en van de wederkomst van de Heer kennen. Maar deze blijdschap gaat wel door droefheid heen. Zonder kruis geen opstanding. Zonder nederlaag geen overwinning. Zonder verdriet geen vreugde. De geboorte van het jonge leven gaat door doodsangst en pijn en strijd heen. Zal het niet zo ook met ons zijn? Wij moeten met Christus sterven om met Hem te leven! Maar we mogen ons optrekken aan een “korte tijd” en “niemand ontneemt u uw vreugde”. Dat geeft ons houvast om moedig verder te gaan. Dat is ons perspectief. Met behulp van de Heilige Geest redden we ’t dan wel, ook op ons eigen eilandje Patmos. Zou het niet?

Amen.

Galaten 5, 13
“Want gij zijt geroepen om vrij te zijn” 

Johannes 8, 32
“De waarheid zal u vrij maken!”

We hebben weer een traditionele week achter ons. Een week, die begon met vreugde bij het vieren van Koninginnedag en die eindigt met de 4 en 5 mei -vieringen, een mengeling van verdriet en vreugde. Bij het herdenken van de bevrijding stonden we niet alleen stil bij de slachtoffers van de tweede wereldoorlog, maar ook bij wat daarna gebeurde en waarbij ons land betrokken was: de militaire acties in Nederlands Indië (Indonesië), Joegoslavië (Sebrenica), Syrië/Libanon, Irak en Afghanistan. Een welhaast eindeloze rij van slachtoffers viel daarbij te betreuren: militairen, burgers, verzetsmensen, partizanen, doden en verminkten, weduwen en wezen. En het einde daarvan is nog niet in zicht. Hebben we vorige week niet nog een militair begraven, die in Afghanistan was omgekomen? We stonden ook stil bij de holocaust, de dood van 6 miljoen onschuldige Joden, zigeuners en andere zogenaamde “Untermenschen”, en het antisemitisme dat her en der weer de kop opsteekt. En we uitten het bange vermoeden, dat de rassenhaat nu ook weer in Nederland toeneemt in de spanning van onze multiculturele samenleving, met name gericht op de Islam.

De week begon met Koninginnedag. En dat was een prachtig feest: de Koningin, gesteund door haar oudste zoon, die zo het gemis van prins Claus kon verzachten, en omringd door een schare van kinderen, zus Margriet met de jarige Pieter en neven met hun vrouwen in haar zomerse kledij onder een staalblauwe hemel met oranjezon. Ja, dat was Holland op z’n best! Was het maar altijd zo, denk je dan. Maar dan komen de dagen van 4 en 5 mei. Andere emoties komen dan boven. Verdriet en onzekerheid over de toekomst. Maar ook het plezier om VRIJ te kunnen zijn. Opeens was het er, in 1945, die bevrijding. Vrij, wat een mooi woord was dat! Een geweldige rijkdom, eindelijk vrij! Verlost van die druk, dat masker dat je op moest hebben, je kon weer gewoon doen, je zelf zijn! De ouderen onder ons kunnen zich dat nog goed herinneren. Die vreugde, die intense beleving van het vrij zijn, na de oorlog. Een gevoel om nooit te vergeten! We zeiden ook tegen elkaar: dit nooit meer! Nooit, nooit meer oorlog!

Maar wat is er van terecht gekomen, van al die goede voornemens? Zeker, oorlog hebben we hier niet meer gehad. Na het ijzeren gordijn zijn de Russen zelfs onze vrienden geworden. En de meeste landen achter dat gordijn zijn nu toegevoegd aan Europa. Het Europa, waarin in het verleden zo veel bloedige oorlogen zijn uitgevochten, kent nu al lange tijd vrede. We hopen dat de oorlog die is uitgevochten in het voormalige Joegoslavië in de jaren negentig de laatste zal zijn geweest. Dat is een reden tot grote dankbaarheid. Maar elders in de wereld zijn de oorlogen alleen maar toegenomen, met de meest verschrikkelijke wapens. Mensen, die de machten van onrecht, heerszucht en geweld hadden afgezworen, zijn in het oude vervallen. Ook die mensen hadden gedroomd van liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, vriendelijkheid, goedheid, trouw en zachtmoedigheid, waartoe de apostel Paulus ons oproept. Maar zij werden wakker in hoererij, onreinheid, losbandigheid, afgoderij, veten, twist, afgunst, toorn, zelfzucht, tweedracht, dronkenschap en brasserijen, waarvoor dezelfde apostel ons waarschuwt. Ook in ons eigen land hebben we soms het gevoel, dat de zo duur gekochte vrijheid in zijn tegendeel is verkeerd. We denken wel echt vrij te zijn, en we herdenken ook de bevrijding, maar – zo zegt Paulus- we gebruiken die vrijheid meer als een aanleiding voor het vlees, maar niet om elkaar te dienen in liefde. En dan is het geen vrijheid meer, maar dan zit je vast in knellende banden, in al je voorspoed en materiële welvaart. Zou dat niet de reden zijn, waarom zo veel Nederlanders het land ontvluchten?

Vrijheid is een kostbaar goed, maar je moet er mee weten om te gaan. Prof. Gijs Bouwman, mijn Nieuwtestamentische leermeester in Tilburg, schrijft in zijn boek “De waarheid zal u vrijmaken” het volgende:

“Vrijheid is allereerst een zaak van menselijke ervaring. Iedereen kent toch wel het gevoel van opluchting na een moeilijk examen, waarmee je soms nog weken lang ’s morgens opstaat. Zo herinneren de ouderen zich de dag van de bevrijding na de laatste oorlog. Maar iedereen weet ook, dat dit gevoel spoedig weg-ebt om plaats te maken voor nieuwe zorgen en nieuwe angsten. En de ervaring heeft ook geleerd, dat bevrijdingsfeesten geen lange levensduur hebben en slechts met kunst- en vliegwerk in stand gehouden kunnen worden. En bovendien is bevrijd worden nog heel iets anders dan vrij zijn. Zich weten te bevrijden is niets; vrij kunnen zijn, dat is het moeilijke (André Gide). Maar dan wordt het ook moeilijk om te bepalen, wat vrij zijn eigenlijk is. Zich bevrijden of bevrijd worden kun je nader bepalen door datgene waarvan je bevrijd wordt. We kunnen vrij zijn van ziekte, van werk, van oorlog enz. Maar als dit alles weg is, ben ik dan vrij? De vrijheid, die dan overblijft, is de eindeloze verveling, de vrijheid van het niets en dat is de dood. Tot deze slotsom komt de Franse filosoof Sartre: “Ik ben vrij: er blijft mij geen enkele reden meer over om te leven; alle redenen,die ik beproefd heb, hebben losgelaten en ik kan er geen andere verzinnen. Ik ben nog jong genoeg, ik heb nog kracht genoeg om opnieuw te beginnen. Maar wat moet ik opnieuw beginnen?”

Zo komen we er inderdaad niet uit. Hoe moeten we vrijheid dan zien? Ik denk als keuze-vrijheid: dat je het goede kunt kiezen en het kwade afwijzen. Of anders gezegd: dat je kunt willen wat je moet zijn. Maar dat gaat niet vanzelf. Daar is genade voor nodig! Als ’t er op aan komt, wil een mens die vrijheid niet, want dat maakt hem verantwoordelijk. Een mens is liever slaaf van de onvrijheid. Een mens zit liever vast aan allerlei zonden. Daarom hebben we God nodig om ons waarlijk vrij te maken. Een lichtbron, die ons voorlicht, die de banden met het zondige verleden doorsnijdt.

Uw Woord is een lamp voor mijn voeten
En een licht op mijn pad…
(Psalm 119)

Dat Woord alleen kan ons vrij maken.

“Als ge trouw blijft aan Mijn Woord -zegt Jezus Christus- dan zijt ge waarlijk mijn leerlingen”. En Hij voegt er aan toe: “Als de Zoon u vrijmaakt, zult ge wezenlijk vrij zijn” (Joh.8, 31 en 36).

En daarom kan Paulus ons vandaag toeroepen: “Want gij zijt geroepen, broeders, om vrij te zijn.” Maar het is wellicht een andere vrijheid dan u denkt! “Dit bedoel ik: wandelt door de Geest en voldoet niet aan het begeren van het vlees.” En Jezus Zelf legt ’t in Johannes 8 zó uit: “Ik zeg u, een ieder, die de zonde doet, is een slaaf der zonde. Wanneer dan de Zoon u vrijgemaakt heeft, zult ge waarlijk vrij zijn.” En Paulus zegt eigenlijk hetzelfde tegen de Romeinen, die ook al problemen hebben met de vrijheid: “Waar de Geest des Heren is, daar is vrijheid”. Waarom begrijpen jullie dit nu niet? “Vrijgemaakt van de zonde, zijt gij in dienst gekomen van de gerechtigheid.” En aan de Galaten verkondigt de apostel nogmaals: “Opdat wij waarlijk vrij zouden zijn, heeft Christus ons vrijgemaakt.”

Vrijheid in bijbelse zin heeft dus niets te maken met het libertinisme, dat we tegenwoordig overal om ons heen zien. Dat iedereen maar mag doen, wat hij wil. Vrijheid, blijheid… Als mens mag je over je zelf beschikken tot aan de dood toe (euthanasie). We denken zó vrije mensen te zijn. Maar de Bijbel zegt: niet de zelfhandhaving en onafhankelijkheid maken de mens vrij, dat is alleen maar zelfbedrog. Maar juist het je zelf uit handen geven, de zelfverloochening, ten dienste van God en de medemens, en de afhankelijkheid van de Redder Jezus Christus stellen de mens in de vrijheid. Centraal staat hierbij de liefde.”Want de gehele wet is in één woord vervuld: gij zult uw naaste liefhebben als u zelf.” Niet het over je zelf beschikken, maar het over je zelf laten beschikken is het principe van de vrijheid. Vrijheid is dus nooit losbandigheid, maar altijd en alleen vrijheid-in-gebondenheid. Je bent gebonden aan de Heer, aan de wil van God, aan de liefde. En daarom mag vrijheid nooit aanleiding zijn tot de werken van het “vlees”, zoals Paulus dat noemt, maar tot die van de Geest.

Dit mag ons vandaag, na de vierdagen, toch wel aan het denken zetten. Wat hebben we van de zo duur verkregen vrijheid na de oorlog gemaakt? We leven in een wereld, waarin ieder z’n eigen ding doet, voor elk wat wils….En de werken van het vlees worden daarbij niet gemeden. De afgoden, die men na de oorlog zo plechtig had afgezworen , zijn al lang weer luidkeels binnen gehaald.

In menig opzicht is het ons zelf vergaan als het volk van Israël:

Doch spoedig vergaten zij Zijn daden en wachtten niet op Zijn raad; zij werden met lust bevangen in de woestijn en verzochten God in de wildernis. Zij vergaten God, hun Verlosser, Die grote dingen in Egypte had gedaan, wonderen in het land van Cham, geduchte daden bij de Schelfzee… (Psalm 106)

Zo was het TOEN en zo is het NU. Toch zegt Paulus vandaag tot ons: “Gij zijt geroepen, broeders (en zusters), om vrij te zijn!”  Dat kan alleen, als we in de Waarheid staan. Immers: “De Waarheid zal u vrij maken.” Hoe dat kan en hoe dat moet? Paulus doet ons hiertoe één middel aan de hand: “Dient elkander door de liefde.” Liefde is de enige remedie tegen de onvrijheid, die de mensen gevangen houdt. Dat geldt in het klein, in het gezin, op het werk, in ons landje, maar ook in wereldwijd perspectief. Onze vrijheid hier mag namelijk niet bestaan ten koste van de onvrijheden elders. Soms heb je het gevoel, dat er wel zoiets is. Als je naar onze rijkdom hier kijkt en naar de armoede elders. Dat geldt ook voor onze vrede hier en de vele oorlogen en oorlogsdreigingen elders in de wereld. Wat zou het geweldig zijn, wanneer alle volken en volkstammen en rassen in liefde met elkaar zouden omgaan! Dan zou er geen voedingsbodem meer zijn voor een Bin Laden en dictators, die nu nog zoveel mensen in onvrijheid onderdompelen. Dan hoefde er ook geen Partij voor de Vrijheid meer in Nederland te zijn, want dan leefden we al in vrijheid. Spanningen tussen godsdiensten en culturen zouden dan geen kans meer krijgen. Dan zou er onder mensen alleen maar zijn, wat Paulus noemt:

Liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, vriendelijkheid en goedheid.

En de duivel zou uitgespeeld zijn. De wereld zou alom ademen de Geest van God. Dit is niet alleen een toekomst-ideaal, het kan er nu al zijn. Jezus Zelf laat ons dat zien. Zoals Hij geleefd heeft en gedaan heeft en gestorven is. Hij laat ons daarin zien wat vrijheid is, in de keuzes die Hij gemaakt heeft. Hij laat ons zien wat “liefde” is, hoe je de zonde kunt overwinnen en zelfs de dood.

“Gij zijt geroepen om vrij te zijn!” Wie naar Jezus kijkt en Hem volgt, weet wat die vrijheid betekent: vrij van de zonden, vrij van het oude bestaan, vrij van je eigen ego, vrij voor de medemensen, vrij voor God.

Zullen we ’t opnieuw proberen?

Amen.

Meditatie, gehouden bij de Paaswijding van de HVD met de ouderen in de Dorpskerk te Barendrecht.

Johannes 12

Tot Jezus komt een vrouw. We denken, dat het Maria Magdalena geweest is, weet u wel: de zondige vrouw van wie 7 boze geesten waren uitgegaan, zoals Lukas ons vertelt. Zij wist dat ook van zichzelf, dat zij een zondares was, anders was zij niet tot Jezus gekomen. Een vrouw komt tot Jezus. En Jezus zegt straks van haar, dat men spreken zal tot haar gedachtenis, waar zijn Evangelie ook maar verkondigd zal worden in de wereld.

Is dat niet heel bijzonder? Dat intrigeert ons toch wel, de HVDsters die hier bijeen zijn samen met al haar gasten. Het valt weer opnieuw op, welke rol vrouwen in het Evangelie spelen, telkens weer. En wat voor een mooie rol! De ontwikkeling van het christendom mag dan uiterlijk voornamelijk het werk van mannen geweest zijn, de warmte van binnenuit is toch altijd van vrouwen gekomen. Mannen waren de kemphanen in de kerk, altijd o zo verstandig en o zo onhandig. De religieuze diepte kwam van vrouwen. In het Evangelie was dat ook zo: de mannen zijn daar de dwazen, maar de vrouwen de wijzen. En als ’t er op aan komt, bij het kruis, zijn alle mannen weggelopen, op een na: Johannes, terwijl de vrouwen die Jezus gediend hadden ook onder het kruis te vinden zijn, Onder haar weer Maria Magdalena. Een bekend theoloog laat het een vrouw zo uitdrukken: “Wij hebben de Heer gediend, terwijl jullie mannen alleen maar om Hem konden vechten.”

Een vrouw komt tot Jezus, iemand die zichzelf geheel geeft… Zij moet iets doen voor Jezus, dat voelt zij. En zij doet het eerste het beste. Iets heel vrouwelijks, iets dat eigenlijk overbodig is, zouden de mannen zeggen. Zij gaat Jezus’ toilet verzorgen! En zij doet het op een uitbundige wijze, verkwistend! Zij giet zeer kostelijke zalf op Jezus’ hoofd, uit het parfumflesje dat rijke vrouwen altijd bij zich droegen. Dit heeft zij gedaan om zijn begrafenis voor te bereiden.

Diezelfde vrouw zien wij straks staan onder het kruis en daarna bij het graf van Jezus. Zij is daar voor de tweede keer. De eerste keer had zij het lege graf al gezien en is zij het gauw de discipelen gaan vertellen. Petrus en Johannes zijn toegesneld, terwijl Maria huilend achter bleef, buiten het graf. Zij moet wel gedacht hebben, dat het lichaam van Jezus was weggehaald, misschien wel gestolen of door een wild dier verscheurd. Terwijl zij daar zo staat, werpt ze een blik naar binnen en ziet tot haar grote verbazing twee witgeklede engelen aan hoofd en voeteneinde van de stenen bank zitten, waarop het dode lichaam van Jezus had gelegen. Zij vragen haar, waarom zij zo huilt, en zij klaagt hen haar nood: “Ze hebben mijn Heer weggenomen en ik weet niet, waar zij Hem hebben gelegd.” Als zij zich omdraait ziet zij Jezus staan, maar zij weet niet dat Hij het is, zij houdt Hem voor de tuinman. Logisch ook, want het gebeurde in een soort hof. Misschien heeft de tuinman het lichaam van Jezus verplaatst? De ogen van Maria waren gewoon bevangen, ook door haar tranen, waardoor zij Jezus niet herkende. Bij de Emmaüsgangers zal dat precies zo zijn. En bij u en mij ook, als we verdriet hebben en Jezus niet meer kunnen zien.

Als die tuinman haar vraagt wie zij zoekt, smeekt zij hem haar te zeggen waar hij het lichaam van de Heer heeft neergelegd. Want zij wilde het dan gaan halen en ergens anders bijzetten. Nu spreekt Jezus haar aan met haar naam: Maria! Een schok ging door haar heen, en zij roept het uit: Rabboeni! Mijn Meester! En zij valt voor Hem neer en pakt Hem bij de voeten, om Hem voor altijd vast te houden.. Maar Jezus weert haar af, “Raak mij niet aan… Houd Mij niet vast, want ik ben nog niet tot de Vader opgestegen. Ga echter naar mijn broeders en zeg tot hen: Ik stijg op naar Mijn Vader en uw Vader en Mijn God en uw God.”

En Maria gaat! Nieuw hoop heeft haar hart ontvlamd! Wat moet deze vrouw veel van Jezus gehouden hebben! En wat heeft zij geleden om haar Heer, die ten dode hing aan het kruis.

Vier maal wordt er in deze korte episode op haar huilen gezinspeeld: twee keer door de vertellende Evangelist Johannes, eenmaal door de engelen en eenmaal door de tuinman. Wanneer je er zo aan toe bent, begin je steeds weer opnieuw te huilen, als iemand je aanspreekt. Je kunt er gewoon niet mee ophouden. Het is alles je te veel. Je ziet alleen maar dat ene voor je, waar je zo’n verdriet van hebt. Maria ziet voor zich: het graf en daarachter het kruis op Golgota. De zekerheid van het graf, waarmee alles wat ze gehoopt had, ophoudt. Daar ligt haar Heer in. Haar Heer! En Meester, van wie ze zo veel verwacht had. De Heerser der wereld… maar deze heerser is nu gebonden door de dood, machteloos… Zij kon nog niet zingen als wij: ” ‘k Lag machteloos gebonden, Gij komt en maakt mij vrij!” Wie kan dat ook, getroffen door de dood, die zo verschrikkelijk ontluisterend en mensonterend komt?

Ze hebben Hem ergens neergelegd, zelfs dat is haar ontnomen: de plek van Zijn begrafenis.

Elke hoop ontbreekt haar nu… Ze is verblind door haar droefheid. Als in een roes leeft zij, tenslotte klemt zij zich vast aan de tuinman…

Jezus roept haar wakker uit die roes van hopeloosheid, alleen maar door haar naam te zeggen.

De intonatie van Zijn stem doet haar ontwaken. Opeens is zij weer zichzelf. En haar huilen houdt op, zij knielt neer en kust de voeten en de knieën van haar Heer. Zij ontvangt nieuwe hoop en een nieuwe opdracht. Hoop immers doet leven. Hoop moet uitgedragen worden. Dat houd je niet voor je zelf, daar mag een ander in delen. “En Maria van Magdala ging heen en boodschapte de discipelen, dat zij de Heer had gezien en dat Hij haar dit gezegd had.”

Staakt uw rouwen, Magdalena. Je bent een nieuw bevrijd mens geworden. Het leven bloeit weer open. Je hebt de Heer gezien en gehoord. En zij krijgt daardoor een opdracht. Zij zou niet de enige zijn, wier leven uit een verlammende droefheid werd gered door het ontvangen en mogen uitvoeren van een opdracht. Daarin ligt het nieuwe leven reeds verborgen. Je krijgt nieuwe levenskansen door aan de opdracht te moeten werken. Daarin ligt de troost van de gehoorzaamheid, zou je kunnen zeggen. Dat is de zegen van de arbeid: dat je van je zelf leert af te zien en beschikbaar wordt voor de ander, je opdrachtgever. Zou het bij u ook niet zo zijn, u die als HVDsters de Heer moogt dienen, vanuit een opdracht persoonlijk of via de Gemeente van Hem ontvangen. Je leeft uit de hoop en verspreidt die hoop aan mensen, veelal oudere mensen, die best een beetje hoopvolle aandacht kunnen gebruiken!

Maria leefde op in het volbrengen van haar opdracht. Eindelijk hield het op, dat gedender in haar hoofd, die voortdurende cirkelgang rond de vraag naar het “waarom?”, die tranenstroom die maar niet wil stoppen… In het vervullen van de nieuwe opdracht wordt Maria van zich zelf, van haar angst en van haar droefheid bevrijd. In de overgave aan haar taak vindt zij een nieuw stuk leven, voor haar zelf en voor anderen. Want zij zal de ander en zijn nood gaan ontdekken, zoals zij die nood zelf zo goed gekend heeft. Zij wordt wegwijzer naar de Opgestane Heer, de eerste vrouw die het Paasevangelie apostolisch en diaconaal de wereld indraagt. Zij was een vrouw met een verleden, van wie de Heer 7 boze geesten had doen uitvaren en die de Heer nu opnieuw bevrijdde van haar oude ik. Daardoor wordt deze vrouw met een verleden tot een vrouw met een toekomst. Zij boodschapt de discipelen en hen niet alleen, vandaag ook ons allemaal: te leven uit de hoop van Pasen. Hopen en lopen, lopen en hopen. Zoals Nel Benschop het zo mooi onder woorden bracht in haar bundel “Een boom in de wind”:

De andere Maria

Ook ik ben droevig naar een dode Heer gegaan
en heb met tranen bij zijn open graf gestaan.
Ik wilde Hem de laatste eer bewijzen
en was vergeten, dat Hij zou verrijzen.
Ik maakte mij veel zorgen om de zware steen:
Wie zou hem went’len van het graf? Ik was alleen.
Maar in de hof vroegen de hemelboden:
“Wat zoekt gij Hem, Die leeft, hier bij de doden?”
Dat Hij verrezen was, begreep ik later pas,
omdat ik nog niet wist, hoe eind’loos groot Hij was.
-Soms denkt de liefde klein van ’t liefste wezen
om eigen kleinheid en om eigen vrezen-.
In wanhoop wilde ik de Meester zoeken gaan,
plotsling hoorde ik Zijn stem: Hij zei mijn naam!
Nu ik door Jezus zó mijn naam mocht horen
ben ik tot leven uit de dood herboren!

Amen.

Marcus 16, 1-8

“En zij gingen naar buiten en vluchtten van het graf, want siddering en ontzetting hadden haar bevangen. En zij zeiden niemand iets, want zij waren bevreesd.”

Marcus eindigt de Paasgeschiedenis met “siddering en ontzetting en vrees”. Is dit niet een beetje vreemd? Wij jubelen en zingen met Pasen, maar zij waren bevreesd en hielden hun mond daarover! Toch is dat niet zo vreemd. Als wij in hun omstandigheden stonden, deden wij hetzelfde. Wij kijken op afstand naar Pasen en weten wat daar is gebeurd, wij kijken er als ’t ware achter. Maar zij maken het mee, voor het eerst, van dicht bij, zij zijn er in betrokken, in dat geweldige wonder, dat God ingrijpt in wat voor ons mensen onmogelijk lijkt: de dood! Een leeg graf, waar je nog zo kort van te voren iemand in hebt neergelegd, iemand die je lief en dierbaar was. Zou je dan niet angstig worden en met siddering en ontzetting bewogen zijn? De Bijbel noemt zoiets “vreze des Heren”. Je krijgt dat als je in Gods nabijheid komt. Mozes had dat en Abraham en de profeten. Die vrouwen kregen dat ook. Want zij begrepen heel goed, dat hier Gods hand aan het werk was geweest. Zij zagen ook de engel en hoorden de boodschap: “Weest niet ontsteld. Jezus zoekt gij, de Nazarener, de gekruisigde. Hij is opgewekt. Hij is hier niet. Zie, de plaats, waar zij Hem gelegd hadden… “Zij moesten wel niet “ontsteld” zijn, zoals de engel zei, zij waren het toch, hevig geschrokken. Zij trilden over hun hele lichaam. Het zal je ook maar gebeuren! En zo eindigt het boekje van Marcus met de woorden: “want zij waren bevreesd”.

Wat daarna nog komt, in hoofdstuk 16, is er later aan toegevoegd. Maar echt, de laatste woorden van Marcus staan in vers 8: “zij waren bevreesd”. Men heeft wel eens gedacht, dat Marcus met zijn Evangelie niet tot een eind is gekomen of dat het slot ervan op de een of andere manier verloren is gegaan. Wij kunnen het nu een keer niet verdragen, dat zijn boek niet eindigt met Paasjubel, maar met vrees. En toch, wie weet? Misschien is dit juist wel de bedoeling van Marcus geweest. Om de mensen te laten zien, hoe groot dit wonder van God was, angstaanjagend en vreeswekkend groot! Waar Gods macht de menselijke onmacht en machteloosheid ontmoet, die zich het sterkst laat gelden tegenover de dood, daar past de mens niet anders dan “vreze des Heren”.

Het wonder van Pasen wordt ook duidelijk aan de houding van de vrouwen, die naar het graf gaan. Zij hadden er al in berust, dat Jezus, hun Heer en Meester, dood was, en het had haar een grote klap gegeven. Maar zij willen Hem toch eren, want zij houden van Hem en willen nog even bij Hem zijn. Wat zoekt een mens anders op het kerkhof? Bisschop Muskens ging in het programma Kruispunt van afgelopen zondag kijken op het kerkhof naar het graf van zijn ouders, omdat hij daar ook zelf begraven wilde worden, vlak bij de Kalvarieheuvel met het kruis van Jezus. Wij zullen dat zo direct niet doen, omdat wij ook vaak nog niet weten waar onze bestemming zal zijn. Maar velen bezoeken de kerkhoven wel, uit eerbied en liefde voor hen, die daar liggen. Wat heb je er ook anders te zoeken? Op die plek, waar de dood regeert? Je wilt nog even bij je man of vrouw, je kind, je vriend of vriendin zijn. Een bloemetje brengen, het graf aanharken, terugdenken aan vroeger. Misschien heb je nog iets te zeggen of te bidden, hoewel woorden vaak te kort schieten. Zó gaan de vrouwen naar Jezus toe. Zij zoeken werkelijk, zoals de engel zei, Jezus, de Nazarener, de gekruisigde. Zij zijn niet op zoek naar wonderen. Zij zoeken een mens, van wie ze houden en die nu dood is. Ze hebben wel een probleem: wie zal helpen om de steen, die voor het graf ligt, weg te halen? Ze willen toch nog graag heel dicht bij Hem zijn. Jezus was voor die vrouwen kostbare herinnering geworden om vast te houden. Maar kijk, zulke mensen, valt nu het grote wonder ten deel! Opeens is de steen weggerold. En daar staat een lichtende jonge man, die haar een boodschap meedeelt: dat de Heer was opgestaan, en ze moesten de discipelen doorgeven, dat Hij hen zou voorgaan naar Galilea en dat ze Hem daar zouden ontmoeten.

Hoe reageren de vrouwen daarop? “Zij vluchtten van het graf, want siddering en ontzetting hadden haar bevangen. En zij zeiden niemand iets, want zij waren bevreesd.” Wat moeten we hier nu mee aan? Twee duizend jaar later? Is dat het laatste woord: siddering en ontzetting? Nee, zeker niet! Gelukkig niet! Anders zou u Pasen niet hoeven te vieren, denk ik. Kennelijk is er met Pasen toch meer aan de hand! Want de Paasboodschap is als een gevleugeld woord de wereld over gegaan. En siddering en ontzetting zijn overgegaan in geloof en jubel en glorie. Maar wat hier staat over die vrouwen, hoort ook bij Pasen. Het is levensecht, authentiek. Pasen kan niet zonder, zonder siddering en ontzetting. Bij onze jubelzang mag de ontzetting over het lege graf niet ontbreken. Want wij verkeren nog in dezelfde situatie als die vrouwen. Natuurlijk weten we wel wat het lege graf betekende, dat de Heer was opgestaan. De vrouwen wisten dit allemaal nog niet. Toch hebben we veel met die vrouwen gemeen. Onze nood is nog dezelfde als die van haar. Ook wij leven in de wereld van de dood. Ook wij gaan naar het kerkhof om de geliefde doden te bewenen. De doodswerkelijkheid is tastbaar overal om ons heen. Soms ook heel dicht bij. En waar vindt je dat die macht doorbroken wordt? In de ziekenhuizen? De Kerken? Waar in de wereld? In ons eigen bestaan? Soms lijkt het wel, alsof de dood niet meer te stuiten is. En de depressiviteit bij de mensen neemt alleen maar toe.

In deze neerslachtigheid klinkt plotseling de boodschap van Pasen! Er is hoop voor de wereld, de dood heeft niet het laatste woord, De vrouwen hoeven niet meer angstig te zijn, en de discipelen zullen de Heer opnieuw ontmoeten, het leven mag voorwaarts gaan. De bezoekers van de kerkhoven hoeven niet verdrietig naar huis te gaan! Want het graf is leeg! Jezus is opgestaan! God Zelf bemoeit Zich met de dood. Hij zegt: “Het moet uit zijn!” En Jezus laat dat zien. Het nieuwe leven is begonnen. We gaan van depressiviteit en pessimisme naar opgewektheid en optimisme, van dood naar leven toe!

En omdat Jezus de Eerste is van die nieuwe schepping, is er ook nieuwe hoop voor al die mensen, die Jezus volgen. God ontfermt Zich over hen, de bezoekers van het lege graf. Angstige vrouwen worden tot boodschapsters van een nieuwe wereld. Er is hoop voor een verloren wereld! Dat is het wonder van Pasen, waarvoor we even terugschrikken net als de vrouwen, maar waarover we ook jubelen met de talloze Paasgelovigen in onze wereld.

Het is het totaal nieuwe, het goddelijke ingrijpen, dat ook ons vandaag nog doet terugdeinzen met angst en beven. Want alles zet God daarmee op zijn kop! Mensen hadden dit scenario nooit kunnen bedenken! Hier zien we Gods overweldigende macht tegenover onze menselijke onmacht. We schrikken daarvan. We schrikken van Hem, we schrikken ook van onszelf, van onze doodswerkelijkheid en machteloosheid. Pasen laat ons zien, dat alleen Gods ingrijpen garantie is voor een nieuwe wereld. Het betekent ook het einde van onze mogelijkheden. Wij zijn reddeloos verloren, tenzij God ingrijpt. Dan wordt het onmogelijke mogelijk! Mensen mogen opstaan uit de dood. Want we weten maar al te goed, dat dat niet vanzelfsprekend is. In de natuur mag het zo zijn: “Natuur verrijst ten leven weer!” Alles om ons heen staat in bloeiende pracht om het doorbrekende nieuwe leven te verkondigen. Maar bij mensen is dat niet zo. De mens zit niet in de kringloop van dood en leven, maar in de rechte lijn van zonde naar dood. De mens is ten dode gedoemd, een andere mogelijkheid heeft hij niet, tenminste niet uit zich zelf. Een plantje heeft die mogelijkheid wel, het zit in de kiem al besloten. Maar de mens is morsdood van den beginne… we leven in het verloren paradijs. En de wereld is met al zijn technische vernuft niet in staat om dit paradijs terug te brengen. Integendeel: het gaat van kwaad tot erger en de wereld is uiteindelijk gedoemd ten onder te gaan.

Dat is de éne kant van de Paasmedaille, om van te huiveren en van te schrikken! Er is gelukkig ook nog een andere kant: Gods genade. En die helpt ons er over heen. Het oude leven heeft afgedaan. God begint met ons een totaal nieuw leven! Met de dood is het niet allemaal voorbij, dierbare herinnering geworden. Maar het begint opnieuw, en dan pas voor goed! Er is weer toekomst! Het verhaal met de vrouwen in Marcus 16 laat dit overduidelijk zien. Dit zal ook ons verhaal kunnen zijn! Pasen is een handwijzer naar Gods toekomst. Hoop om te leven, hoop om te volharden, hoop om te vechten tegen alle negativisme in ons zelf en om ons heen. Uitbannen die moedeloosheid en het bij de pakken neerzitten en “het wordt toch nooit meer wat”. Nee, van ons uit niet, dat is zo. Maar gelukkig hoeft dat ook niet, want we hebben een Helper, Die het voor ons doet. Hij doorbreekt onze machteloosheid! Zo komen we toch in een kring “van leven naar dood naar leven” terecht. Het is eigenlijk te wonderlijk om waar te zijn! Maar het is waar!

Amen.

Marcus 15, 20b-39

Marcus is de Evangelist, die de lijdensgeschiedenis het kortst verteld, maar ook het zuiverst. Mijn schoonzoon vroeg mij laatst: waarom preekt u toch zo veel uit Mattheüs?

“Nou”, zei ik, “omdat die het langste verhaal heeft met heel veel bijzonderheden en ook uitleg over het lijden van Jezus. Kijk maar naar de Mattheüs Passion van Bach!” Bij Marcus vind je alleen de feiten, zonder menselijke verklaringen. Hij is daarom het kortst, maar niet minder indrukwekkend! Lees maar, hoe aangrijpend de Evangelist de gruwelijke werkelijkheid van Jezus’ lijden beschrijft…

De Mensenzoon is overgeleverd in de handen van mensen, die het kwade met hem voor hebben. Er kwam op het zesde uur duisternis over het gehele land. Daar zien we de macht van het kwaad. Hoe de vorst van de duisternis zijn macht uitoefent. Hij, in Wie geen zonde was, wordt met moordenaars gelijkgesteld en ter dood gebracht. Zijn kleren worden hem afgenomen, zodat Hij niets meer van Hem zelf overhoudt. Bespot en uitgejouwd wordt Hij. “Koning van de Joden” schrijven ze op een bordje en hangen dat boven Zijn hoofd. Ze maken van Hem een harlekijn, een narrenkoning. “Nu is duidelijk – zeggen de mensen- dat Hij een bedrieger is, die Zich in verblinde hoogmoed Zoon van God gewaand heeft.” “Wie zich zelf niet helpen kan, heeft ook anderen niet werkelijk kunnen helpen. Allemaal bedrog! Zie je nou wel, we hebben ’t altijd wel gezegd!”, voegen de schriftgeleerden en de hogepriester er aan toe. En tenslotte moest Hij ook nog de spot verdragen van de moordenaars naast Hem. Ze voelen zich nog beter dan die man tussen hen in.

Zo wordt Jezus en heel Zijn levenswerk verguisd en verpletterd. In plaats van redder wordt Hij een bederver van het volk. En Hij ondergaat dat alles in vol bewustzijn. Een verdovingsdrank heeft Hij afgewezen. En toch is dit niet Zijn eigenlijke nood. Er zijn veel andere mensen geweest, die hetzelfde hebben meegemaakt als Hij. Ook onschuldig, ook uitgejouwd en niet begrepen en onder martelingen ter dood gebracht. Die mensen stonden meestal helemaal alleen in het lijden. Jezus had tenminste Zijn Vader nog. Dat mag je toch wel aannemen. Alhoewel: die zekerheid van de Vader was wel even weg, toen Hij bad: “Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?” Kort tevoren had Hij nog tegenover de discipelen betuigd: “Maar Ik ben niet alleen, want de Vader is bij me” (Joh.16,32). Maar nu, nu het er op aankomt, waar is Vader nu? Zoals met zoveel mensen het geval is, als ze in grote nood komen, had Jezus het daar ook moeilijk mee. Hier staan we, denk ik, voor het duisterste woord van heel de Bijbel. “Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?” Misschien was dit woord voor Lukas en Johannes ook te moeilijk en hebben ze het daarom niet in hun Evangelie opgenomen. Hoewel dit een Psalmwoord is (Ps.22).

Hoe moeten we deze moeilijke vraag van Jezus nu verstaan? Was Hij werkelijk het spoor bijster geworden en had Hij geen vertrouwen meer in God? Was dan alles wat Hij gedaan en gesproken had over God en voor de mensen voor niets geweest? Ik kan dat niet geloven. Psalm 22, waaruit Zijn vraag is aangehaald, wordt wel eens genoemd “een lied vanuit de diepte”. Maar het is ook een lied, waaruit vertrouwen in God spreekt. Zou dat bij Jezus ook niet zo zijn, in Zijn stervensuur? Hij roept de Vader aan, wie anders had Hij nog? En Hij laat God weten, hoe Hij er aan toe is: volkomen verlaten. Het is erg als een mens zich zo voelt. Veel mensen lijden aan zogenaamde verlatingsangst. Je voelt je dan doodongelukkig. Als je dan ook nog het gevoel hebt, dat God Zijn handen van je heeft afgetrokken, dan ben je de beklagenswaardigste van alle mensen. Jezus had dit gevoel, alsof de toorn van God op Hem rustte. De Zoon van God moest zo sterven in volledige verlatenheid en diepste duisternis. Verlaten van God en mensen, want ook zijn discipelen waren op de vlucht geslagen. Alleen de trouwe Johannes zien we nog onder het kruis met Jezus’ moeder Maria en vriendin Maria Magdalena. Toen slaakte Hij een luide kreet, een geweldige schreeuw, waarin het voor de mensen zo onbegrijpelijke lijden zich ontlaadt. En Hij gaf de geest. Zo vertelt Marcus het aan ons. En daaraan willen we denken in de stille week, die voor ons ligt.

Een trieste geschiedenis. Het staat in het Evangelie, dat betekent: blijde boodschap. Wat voor blijs is daar aan? Je wordt er alleen maar akelig van, als je ’t leest. En toch hebben de mensen al gauw begrepen, dat hier meer aan de hand is: in die duisternis en die somberheid breekt Gods licht door, een troost voor de mensen. Ze begrepen, dat Jezus met Zijn lijden en sterven het Lam van God is, dat de zonden der wereld wegneemt. En dat het zó moest gebeuren om voor ons mensen de weg naar Gods heerlijkheid vrij te maken.

Dat men het lijden en sterven van Jezus zó ging verstaan, blijkt al duidelijk uit de manier waarop de Evangelist het hele gebeuren weergeeft. Hij omringt het als ’t ware met Gods bedoelingen en haalt daartoe allerlei Oudtestamentische teksten aan. Het verdelen van de kleren door loting, het hoofdschudden van de voorbijgangers (als teken van verachting), de noodkreet van Jezus, de duisternis die op het land ligt, het azijn te drinken geven, dat alles is al, hoewel Marcus het niet nadrukkelijk zegt, in het Oude Testament voorzegd, met name in de al genoemde Psalm 22. De lezer van het Evangelie wordt daarmee als ’t ware aangespoord van: “Kijk er nou eens doorheen, het moest toch zó gebeuren, God heeft het toch zó besloten? Voor jullie eigen bestwil!” Dit wordt nog eens onderstreept door het scheuren van het voorhangsel van de tempel. Het gaat om het kleed, dat hangt tussen het Heilige en het Allerheiligste (de woonplaats van God). Die scheiding wordt weggedaan! Mensen mochten niet in het Allerheiligste komen, ook de priesters niet. Maar dat is nu voorbij! God wordt bereikbaar voor iedereen. Offers van dieren zijn nu ook niet meer nodig en die hele priesterdienst, het is voorbij. Want Jezus is gestorven voor alle mensen, eens en voorgoed, om hun zonden teniet te doen.

Dat is het eerste, waarin we Gods licht zien doorbreken. Maar er is nog meer. We zien mensen, die door dit licht zijn aangeraakt. De man, die Jezus te drinken wilde geven. En Simon van Cyrene, die Jezus’ kruis op z’n schouders nam. Alexander en Rufus, voormannen van de Gemeente in Rome, zijn Zijn zonen (Rom.16,13). Zo werkte het kruis van Jezus door in de Gemeente! Simon droeg Jezus’ kruis letterlijk, maar ook figuurlijk. We denken aan Jezus’ woord: “Wie achter Mij wil komen (Mij wil volgen), die neme zijn kruis op zich en volge Mij!” Hier draagt Simon echt Jezus’ kruis, maar dat betekent ook dat hij heeft deelgenomen aan het uitgestoten worden uit de maatschappij net zoals ze met Jezus gedaan hebben. Weldra zullen in Rome en elders de vervolgingen van de Christenen (“de mensen van de weg” zo werden ze minachtend genoemd) beginnen. Zij werden ook mensen van de weg, van de weg die Jezus had aangewezen om Hem te volgen! Geen gemakkelijke weg, menigeen heeft dat ervaren.

Simon van Cyrene was de eerste in een lange rij van getuigen, die als dragers van het kruis bloedgetuigen, martelaren, zijn geworden. Zij hebben daardoor wel het Evangelie verbreid en de Kerk helpen stichten. “Het bloed der martelaren is het zaad der Kerk”, luidt een oud gezegde. Op het eind van de geschiedenis vertelt Marcus ook nog van een hoofdman, die verwonderd zei: “Waarlijk, deze mens was een zoon van God.”

Zo zijn er van meet af aan mensen geweest, bij wie het ging lichten. Simon was een Jood, maar de hoofdman een heiden. Ook de heidenen ontvangen nu dit licht, het van Pasen, dat door de lijdensgeschiedenis van Jezus heen breekt.

Tenslotte zijn daar de vrouwen, die Hem trouw zijn gebleven. De beide Maria’s. Zij hebben de moed en de liefde bewezen, die de discipelen niet meer hadden kunnen opbrengen, op Johannes na. De Heer van de Kerk heeft zelfs in de duisternis Zijn volk gehad. Deze vrouwen zullen ook na de opstanding de eersten zijn, die de Opgestane zullen mogen ontmoeten.

Laten ook wij net als Simon en de hoofdman en de vrouwen de Heer trouw blijven. Laten we ons kruis opnemen en Hem volgen! Velen zijn ons daarin voorgegaan. In de stilte van de komende verdrietige week bereiden wij ons daarop voor. Om straks met Pasen een nieuw begin te maken met ons leven.

Want nu de Heer is opgestaan,
Nu vangt het nieuwe leven aan!

Amen.

Lukas 22, 61-62
“En de Heer keerde Zich om en zag Petrus aan. En Petrus herinnerde zich het woord van de Heer, hoe Hij tot hem gezegd had: eer de haan kraait, zult gij Mij driemaal verloochenen.”

Het lijden van de Heer komt dichter en dichter bij. Nu is Hij al gevangen genomen en gevoerd naar het huis van de hogepriester. De huizen toen hadden allemaal een binnenhof, waaromheen de woonvertrekken gebouwd waren. In het binnenhof bij de hogepriester waren veel mensen samen gekomen om het proces van Jezus de Nazoreeër bij te wonen. Het was al avond en er was een vuur aangemaakt tegen de avondkoelte. Daarom omheen zaten de mensen gehurkt, benieuwd wat er zou gaan gebeuren. Het leek zo een vredig tafereel. Maar plotseling wordt de rust verstoord. Een schelle vrouwenstem roept uit: “Ook die was bij Hem!” Maar een forse mannenstem antwoordt: “Vrouw, ik ken Hem niet!” De rust is weergekeerd, Maar weer horen we een felle kreet: “Ook gij behoort tot Hem!” Dezelfde mannenstem stelt gerust: “Mens, ik niet!” Een uur later ontstaat er weer deining, als iemand met klem verzekert: “Inderdaad, die man was bij Hem, want hij is een Galileeër!” Maar de beschuldigde Petrus riep uit: “Mens, ik weet niet waar je ’t over hebt!” Toen was de nacht om en een haan kraaide.

Inderdaad de nacht was voorbij, een zeldzame donkere nacht, want Petrus, de voorman van de discipelen, die het eerst aan Jezus zijn geloof had beleden, was gevallen in diepe duisternis. Maar tegelijk begon ook een nieuwe dag, ook voor Petrus kwam er nog licht, want Jezus keek hem aan. “En de Heer keerde Zich om en zag Petrus aan…” Toen ging Petrus een licht op en hij ging naar buiten en had berouw, hij weende bitter. En sindsdien staat er een haantje op de torens van onze kerken!

In deze ontroerende geschiedenis vallen ons een paar dingen op. Ten eerste dat Jezus Petrus aankeek. Dat Hij nog aan Petrus dacht! Terwijl Hij Zelf midden in het lijden staat, onder bespotting en slagen en het verhoor van de hogepriester. Je zou toch denken, dat Hij Zijn aandacht ergens anders op moest richten, dat Hij andere dingen aan Zijn hoofd had. Maar nee hoor, Hij denkt aan Petrus en kijkt hem aan. Daaraan kun je zien, dat Hij echt de Heiland der wereld is. Midden in Zijn lijden vergeet Hij de Zijnen niet. Integendeel, Hij is nog met hen begaan. Hij vindt het heel erg voor Petrus. Hij is alleen gelaten, iedereen was op de vlucht, niemand wilde Hem meer kennen, zelfs Petrus niet, Hij is verloochend en afgeserveerd. En toch vergeet Hij Zijn mensen niet! Hij houdt ze in het oog. Hij draagt ze op het hart. Hij lijdt alléén, maar Hij lijdt voor hen en om hen. En daarom keert Hij Zich om en kijkt Petrus aan. Hij laat hem niet los. Terwijl toch wat Petrus gedaan had heel erg was. Hij heeft de Heer verloochend. Hij heeft gezegd, dat ie met Hem niets te maken had. Tot drie keer toe, met een eed en een vloek. Was die sterke man dan toch bang geworden? Laten we hem er niet voor veroordelen. Het zou ons ook kunnen overkomen. Niemand kan zeggen, wat hij op een moment van angst allemaal doet. Je bent je zelf niet meer, totaal uit balans, van je kracht is niets meer over.

Jezus had gezegd: “Wie Mij verloochent voor de mensen, die zal ook Ik verloochenen voor Mijn Vader, Die in de hemelen is.” Deze woorden zouden we maar al te graag naspreken! Zo ge doet, zo ge ontmoet. Gelukkig is het hier, op dit lijdensmoment bij Jezus, anders. Hij kijkt Petrus aan en geeft Hem niet op. Hij laat hem niet los, maar houdt hem vast. Hij herstelt de gemeenschap. Voor Petrus is er dan geen ontkomen aan Zijn genade. Hij zou wel door de grond willen zakken, Hij zou weg willen vluchten, maar er is geen ontkomen aan!

Heeft u dit ook wel eens meegemaakt? Dat Jezus je zó vasthoudt, dat er geen ontkomen aan is? Misschien vond u het wel benauwend… U was liever van Hem afgeweest misschien. Aan de andere kant is het ook een hele troost, dat Hij u niet laat vallen. Mensen laten elkaar zo gemakkelijk vallen, maar gelukkig er is er Eén, Die dat niet doet! Ook als ik gevallen ben, zoekt Hij me steeds weer op.

En wat gebeurt er daarna? Kan Petrus nu maar verder z’n gang gaan? Net doen alsof er niets gebeurd is? Nee, zo werkt dat niet. Als de Heer je heeft aangekeken, verandert er iets in je leven. Petrus komt tot inkeer, tot berouw. Boete doen en berouw tonen, daar begint het mee in het nieuwe leven. In het Johannes-Evangelie (hoofdstuk 21) wordt beschreven, hoe dat in z’n werk ging. Jezus stelt aan Petrus tot drie keer toe de vraag: “Hebt gij Mij lief?” Petrus kan dit niet verdragen en barst in tranen uit. “U weet het toch, Heer…” Ja, maar zelf moet je ’t ook weten en er voor uit durven komen! Soms moet je daarvoor door een diep dal, net als Petrus. Het gaat niet vanzelf. We staan wel met één been in de hemel, maar het kost soms heel wat moeite om het andere been er ook bij te halen. Dat komt door de zonde, die in ons huist en die ons dwarsboomt. Je kunt er een leven voor nodig hebben om daarvan af te komen!

Gelukkig begint het met vergeving: dat Jezus ons aankijkt! Gods genade gaat vóórop! Pas daarna komen wij in actie. Petrus met zijn berouw en tranen en wat hij later allemaal gedaan heeft: het Evangelie verkondigen en de Kerk stichten. En wij, ieder in ons eigen leven. Ook wij moeten beginnen met schuld belijden. En dat is niet zo gemakkelijk. Het moet in je leven van elke dag tot uitdrukking komen. In je dienstbaarheid, je levensblijheid, je sociale instelling. Schuld belijden is niet iets van woorden, maar van daden. Zoals we dat bij Petrus zien in zijn leven. Het heeft te maken hiermee, dat je je een ander mens voelt, een gelukkig mens, die door Jezus is aangekeken. Je gaat wandelen in het licht met Jezus!

Daar zit ook berouw in, net als bij Petrus. Omdat Jezus je aankijkt krijg je berouw. En niet andersom: wij hebben berouw en daarom kijkt Jezus ons aan! Dat moeten we wel goed beseffen: dat het begin van het nieuwe leven bij Jezus ligt! Het was genade, dat Jezus Zich omkeerde en Petrus aankeek. Daaruit kwam het berouw voort. Zo is het altijd en zo moet het ook gaan in ons leven. God is met Zijn genade en liefde steeds de eerste. Hij kijkt ons aan en vergeeft ons. En daardoor leren wij onze zonden zien. En dan komen we tot berouw en worden we andere mensen. We raken los van het zondige leven. Het is een soort bevrijding! En ook een tot je zelf komen. Het is uit met de verloochening! Het stopt met de zonde(n). Petrus komt tot zich zelf, weg van zijn oude “ik”. Hij volgt de roepstem van de Heiland en durft het aan Hem te belijden, ook als hij straks vervolgd wordt en gedood (gekruisigd in Rome). Geen verloochening meer, geen egotripperij, geen machogedrag. De Petrus van vroeger is niet meer. De nieuwe Petrus is opgestaan!

Werkelijk berouw is altijd een bittere ervaring, we kennen het. Maar het lucht ook op. Herkent u dit?

Hoe vaak hebben wij God niet verloochend? In wat we gedaan hebben en vooral ook in wat we niet gedaan hebben? Zei Jezus niet: “Wat gij één uwer minste broeders gedaan hebt, dat hebt gij Mij gedaan”, maar ook omgekeerd: wat we niet gedaan hebben… Verloochening van de minste onzer broeders en zusters is verloochening van Hem.

Laten we hier eens over nadenken in de Lijdenstijd. Maar vooral ook: laten we ’t doen. Naar buiten gaan en berouw tonen en bitter wenen en de ander tot een naaste zijn. De Heer kijkt u aan. Met al Zijn lijden heeft Hij ook u op het oog.

Amen.

Mattheüs 26, 8

Een vrouw komt tot Jezus. En Jezus zegt van haar, dat men spreken zal tot haar gedachtenis, waar Zijn Evangelie maar verkondigd zal worden in de wereld. En dat is toch wel buitengewoon!

Tot Jezus komt een vrouw. We weten niet wie zij geweest is. Sommigen denken aan Maria. U weet wel: de zuster van Martha en Lazarus. Anderen vermoeden, dat zij Maria Magdalena geweest moet zijn, de zondige vrouw, van wie – zoals Lukas vertelt – zeven boze geesten waren uitgegaan. Wat doet het er eigenlijk ook toe, dat we weten wie zij was. Zij was in ieder geval bijzonder, want zij kwam tot Jezus. En dat deed in die tijd een vrouw niet zo maar. En zij wist ook van zichzelf, dat zij een zondige vrouw was. Maria zal ook best haar naam geweest zijn. Veel meisjes en vrouwen dragen in die tijd de naam Maria.

Het valt op, welke rol vrouwen in het Evangelie spelen, telkens weer. En wat een mooie rol! Laat het christendom in heel zijn ontwikkeling en geschiedenis voornamelijk het werk van mannen zijn geweest, toch zie je ook telkens weer vrouwen, die er een speciale wending aan gegeven hebben. Mannen met hun verstand, vrouwen met hun gevoel. Mannen, vaak zo onhandig en “verstandig”, zo kemphanerig. Vrouwen, die haar hart laten spreken, die weten van barmhartigheid en medegevoel. In het Evangelie zijn vaak mannen de dwazen en vrouwen de wijzen. Een bekende vrouw heeft eens gezegd: “Wij hebben de Heer gediend, terwijl jullie mannen alleen maar om Hem konden vechten.” En zo is het. En dat geldt niet alleen voor de Kerk, het is vaak ook zo in het gezinsleven.

Tot Jezus komt een vrouw. Zij is een spontane, niet door ’t verstand geblokkeerde en verkilde vrouw. Een vrouw, die zichzelf geheel geeft, zij moet iets doen voor die Jezus, zo voelt zij dat. En zij doet het eerste het beste, iets totaal vrouwelijks, iets volkomen overbodigs (zouden de mannen zeggen!). Zij verzorgt Jezus’ toilet! En ze doet het op een uitbundige wijze, verkwistend, overvloedig. In Marcus’ Evangelie staat het nog uitvoeriger: zij breekt de kostbare albasten fles boven het hoofd van de Heer. Al die kostbare olie stort zij over Hem uit! Zij kan maar niet genoeg doen, die vrouw, om te laten zien hoe Jezus haar ter harte gaat. En daarom geeft zij Hem het kostbaarste dat zij bezat: het dure flesje reukolie, dat welgestelde vrouwen altijd bij zich droegen als een soort sieraad maar tegelijk ook om het te gelde te kunnen maken, als de nood aan de man (vrouw!) kwam.

Het gebeurde in de kamer van Simon de melaatse. Temidden van veel mensen. Want ook de discipelen waren er bij en veel toeschouwers, allemaal nieuwsgierig naar wat Jezus nu weer zou gaan doen. Maria schaamde zich voor al die mensen niet om zo maar in het openbaar aan Jezus dat blijk van haar liefde te geven. Voor haar is het trouwens alsof alleen zij daar waren, Jezus en zij zelf. Zij zag die andere mensen niet eens. Zij had alleen oog voor Hem. Zij had haarzuiver aangevoeld, wie die Jezus voor haar was en ook wat er met Hem ging gebeuren, het lijden, de doodsgang die Hij ging volbrengen, ook voor haar. Zoals Jezus Zelf even later zegt: dit heeft zij gedaan om mijn begrafenis voor te bereiden. Iedereen is er stil van.

Maar lang duurt die stilte niet! De wereld is er ook nog! Hoor, iemand zegt hardop: “Waartoe die verkwisting, dit verlies, had het geld niet anders gebruikt kunnen worden?” Eerlijk gezegd: de discipel die dit zei was heus geen harde egoïst, die het alleen maar zonde vond van het geld, zeker niet een geldgierige Judas, wat Johannes er van gemaakt heeft in Joh.12. Het wàs immers ook een onzinnige en onpraktische verkwistende daad, die zalving met zulke kostbare olie. En er waren heel veel arme mensen, die met de opbrengst van dat flesje geholpen hadden kunnen worden. De vraag is dan ook best begrijpelijk: waartoe die verkwisting? Die vraag zouden wij gesteld kunnen hebben. Hoe vaak trouwens stellen wij zo’n vraag niet, als we om ons heenzien. Hoeveel wordt er in onze wereld niet zo maar weggegooid, gewoon verkwist, terwijl zovele armen… Het is een terechte vraag en een terecht verwijt. Het is ook de vraag van de meer horizontaal ingestelde Christenen aan de meer verticale gelovigen. De “horizontalen” willen met eigen kracht en middelen de wereld verbeteren, terwijl de verticalen zeggen: “Eerst bidden! Zoekt eerst Gods Koninkrijk, en de rest zal u bovendien geschonken worden.” Eerst bidden en dan werken, of juist andersom: eerst hard werken aan een betere wereld, te beginnen bij je zelf, en dan bidden (wat dan “danken”wordt) ?

In de Middeleeuwen werden schatten besteed aan de bouw van kathedralen. Arme mensen werden daarvoor uitgebuit. Maar ze staan er nog: tot Gods eer! Ook in onze tijd worden miljoenen besteed aan het onderhoud en de restauratie van kerkgebouwen. Geld, waarmee miljoenen kinderen tijden lang gevoed kunnen worden. En zo is het ook in ons persoonlijke leven. In de vastentijd (lijdenstijd) van het kerkelijke jaar iets om elke dag weer bij stil te staan. Hoeveel is er bij ons overbodig? Hoe verkwistend leven wij?
Of stellen wij die vraag alleen bij anderen?

Waar gaat ’t nu om in het geloof? Wat laat Maria hier zien? Dat je best uitbundig mag zijn, als ’t er om gaat te laten zien hoeveel je de Heer en van elkaar houdt? Ja, dat laat ze zien. En dat wordt vandaag ook van ons gevraagd. Om God te eren en de Here Jezus hulde te bewijzen is eigenlijk niets goed genoeg. Daarom kwamen ook die wijzen uit het Oosten met hun schatten en legden die knielend voor Hem neer.

Aan de andere kant is het ook zo, dat je je zelf beperkingen moet kunnen opleggen om daarmee een ander te kunnen helpen. Alles wat je voor je naaste doet, doe je voor Mij, zei Jezus eens. Wat wij uitsparen aan ons zelf komt de Heer (en de naaste) ten goede. Dat is het principe van de vastentijd. Dan gaat het niet meer over “horizontaal” of “verticaal” geloof.

Zij zijn in wezen immers hetzelfde. Zij liggen in elkaars verlengde. Het één is net zo waar als het ander. Het heeft ook te maken met je eigen aard. De één is wat praktischer aangelegd en gaat liever “horizontaal” aan de slag, in allerlei hulpverleningswerk, terwijl een ander meer beschouwend van aard is en het geloof wil uitdragen in meditatie en gebed. Iets van beiden hebben we in ons, en daarmee hebben we ’t vaak ook moeilijk.

Jezus schijnt zonder aarzeling te kiezen voor de vrouw. Maar dat betekent toch niet, dat Hij de armenzorg laat schieten. Integendeel: datgene, wat Hij gaat volbrengen is de grootste zorg voor alle armen in de wereld. Het is juist dat, wat de vrouw schijnt aan te voelen en wat deze situatie zo heel bijzonder maakt. Wat hier gebeurt, staat al helemaal in het teken van het naderende einde. Het gaat om Jezus Zelf, Die Zijn leven gaat geven als losprijs voor velen. “Mij hebt gij niet altijd” zegt Hij. Dat is waar, Hem hebben wij niet altijd. Maria had Hem op dat éne moment wel! En zij vergat toen alles, zó blij en gelukkig was zij!

Zou het niet daar op aankomen? Dat een mens zich helemaal – met alles wat hij is en bezit – overgeeft aan de Heiland? Heel spontaan en vol liefderijke overgave, zoals bij Maria? Dan niet rekenen, niet praten, laat staan er een preek van maken, maar gewoon stil zijn voor Hem en je hart openen en je zalf over Hem uitstorten. Op zo’n moment denk je nergens anders meer aan, alleen aan Hem, om dichtbij Hem te zijn, om met Hem vereend te zijn…

De vrouw heeft gedaan wat zij kon, het maximale, op dat innige moment, toen zij Jezus mocht ontmoeten. Zij keek Hem aan en zag de lijdenstrek in Zijn ogen en zij werd met ontferming over Hem bewogen. Is dat u ook wel eens overkomen? Ach nee, de meesten komen daar niet aan toe, om zo dichtbij elkaar te komen dat je helemaal in elkaar opgaat. Wij leven nog in het conflict tussen Jezus en de wereld in. Wij breken ons nog het hoofd over wereldproblemen, zoals de verhouding rijk-arm. Wij moeten zo vaak nog zeggen net als de discipelen: waartoe die verkwisting? En enkelen van ons kiezen zelfs de weg van Judas, die direct na de zalving deed wat hem ’t beste leek: de Heer te gelde maken, dan diende Hij tenminste nog ergens toe! De weg ook van de haat: kruisig Hem, kruisig Hem! Iemand, die zich laat inpakken door een zondige vrouw, verdient toch niet beter!?

De vrouw dacht aan de begrafenis van de Heer. Of zij dat precies heeft geweten? Maar zij heeft het aangevoeld en daarop op haar manier gereageerd. Dat moesten wij ook doen! Hoe? Dat is niet zo belangrijk. Zalven of verkopen, biddend stil zitten of met de handen uit de mouwen aan de slag. Ieder doet ’t op zijn of haar manier. Als we maar reageren! Als we maar iets doen voor Zijn begrafenis! Dan is het geen verkwisting, dan is het altijd winst. Want “begrafenis” heeft in het leven van Jezus geen sombere klank, de opstanding volgt er op! Wat we doen in de gemeenschap van Zijn dood, doen we in de gemeenschap van Zijn opstanding. Verlies wordt bij Hem altijd winst!

Wat baat het de hele wereld te winnen, maar schade te lijden aan je ziel?
De vrouw had dat begrepen!
Daarom, wáár ook, in heel deze wereld,
Het Evangelie zal worden verkondigd,
Daar zal ook gesproken worden
Over wat deze vrouw gedaan heeft.

Amen.

Lukas 15, 2
“Deze ontvangt zondaars en eet met hen…”

In het oog van de farizese schriftgeleerden is Jezus een zondaar, want hij eet met zondaren. Daarmee geef je dus duidelijk je visitekaartje af! Met wie je omgaat, zó ben je ook! Ook wij kunnen daarin neen eind meegaan, maar toch… met Jezus ligt dat anders. Voor ons is dat nou juist het mooiste van het Evangelie, dat Jezus Zich met zondaren “afgeeft”, dat hij Zich met hen bemoeit en zelfs met hen eet. Want dat opent perspectief ook voor mij: dat Hij mij, arme zondaar ontvangen wil! Zei Antoine Bodar het ook niet zo tegen Andries Knevel: wij moeten niet te hoog van de toren blazen, wij zijn maar arme zondaren en het is een wonder dat Jezus ons er bij wil hebben. Dat was het geheim en tegelijk de drijfveer van zijn priesterschap.

Schriftgeleerden en zondaren worden in onze tekst tegenover elkaar gesteld, alsof het om twee aparte groepen gaat. En zó zien die farizese schriftgeleerden het ook: wij tegenover hen. Wij zijn beter dan zij! Wij komen in de hemel, zij niet! Wij mogen straks de Messias verwelkomen, zij worden teruggewezen. Dat was hun instelling. Zij waren door God Zelf geroepen om de komst van de Messias aan het einde der tijden voor te bereiden. En dat moesten zij doen in veel gebed en ook vasten en een voorbeeldig leven naar de Schriften. Ja, zij hadden zichzelf hoog staan. Zij waren niet zo bescheiden als Antoine Bodar, integendeel: God kon niet om hen heen! Zo dachten zij tenminste. Hadden zij niet de ware leer en het juiste “heilige” leven?

Maar zoals dat zo vaak gaat bij mensen, die fanatiek hechten aan de “waarheid”, hun waarheid werd op den duur belangrijker dan God Zelf. Die zogenaamde waarheid kwam tussen hen en God in te staan. De leer werd belangrijker dan het leven! Het systeem kwam in de plaats van het gelovig wandelen met God. Het was maaksel van mensen, want God laat zich nooit vastleggen in een systeem. De Farizeeërs dachten, dat ze alles van God wisten, precies hoe het moest. Ze hadden het dagelijks leven opgevuld met allerlei geboden en verboden, die ze aan God toeschreven. Maar echt op hun knieën gaan en God bidden: hoe wilt U dat we leven? Dat was er niet bij. Die vraag was voor hen natuurlijk overbodig, want zij wisten toch alles al! Zij konden God wel vertellen, hoe Hij moest denken en willen. Helaas zijn er vandaag nog mensen, die zó leven en denken!

Gelukkig waren er ook in die tijd nog andere mensen, die anders leefden en anders dachten. Die mensen begrepen heel goed, dat het met hen niet in orde was. Maar de weg van de Farizeeën was niets voor hen. Zulke mensen werden al gauw “zondaars” genoemd, “heidenen”, “ongelovigen”. De Farizeeën gooiden ze allemaal op één hoop, want ze waren niet als zij, ze waren “anders-denkenden” en “anders-levenden”. Ze waren in één woord “zondaren”. Daar had je geen omgang mee, want “wij weten – zo zeiden zij – dat God de zondaars niet hoort”.

Jezus was er ook zo één. Hij at met zondaars. Dat waren ze ook, en dat begrepen ze nog beter, toen ze bij Jezus aan tafel zaten. Zo’n mens hadden ze nog nooit ontmoet! De stille kracht die van Hem uitging, Zijn liefde voor de mensen, Zijn bidden en overgave aan de Vader, Zijn woorden, juist ook toen Hij sprak over Zijn lijdensweg. Dat alles maakte diepe indruk op hen, die bij Hem mochten eten. Zij voelden zich tegenover Hem inderdaad als zondaren. Zoals de hoofdman over honderd het later vertolkte: “Ik ben niet waard, dat Gij in mijn huis komt, maar spreek slechts één woord…” Zo voelden heel veel mensen het.

Voelen wij ons ook zó? Het Griekse woord voor zondaar betekent eigenlijk, dat iemand zijn doel mist: hamartôlos. Zondaars zijn mensen, die hun levensdoel missen, die aan de echte waarden van het leven voorbij schieten. Dus niet de mensen, die eens een paar pasjes naast de goede weg gaan of zelfs een tijdje die weg verlaten, maar het zijn de mensen, die helemaal niet aan het doel toekomen, omdat eigenlijk elke stap er naast is. Zondaar zijn is niets te kunnen doen wat God behaagt. Het gevoel van Paulus: Als ik het goede wil doen, is het kwade mij nabij. We kennen dat allemaal wel. Dat je zelf je leven vernietigt, stukje bij beetje.

Zondaren waren ze. Dat begrepen de tollenaars en andere mensen, die daar rondom Jezus gingen staan en met Hem aten. Dat begrepen ze heel goed. Die schriftgeleerden hadden best gelijk, al waren zij zelf met al hun hoogmoed en betweterigheid waarschijnlijk geen haar beter. Sedert ze met Jezus omgingen, hadden de mensen een veel betere kijk op hun leven gekregen: dat ze zondaren waren, dat ze niet God dienden maar de mammon. Begrijpen wij dat ook? Dat wij in die zin ook zelf zondaren zijn, wij moderne mensen, goed opgeleid en van alles voorzien, maar arm tot op het bot, omdat wij het echte doel in ons leven missen. Dit doel: dat we er moeten zijn voor God en de naaste.

Je levensdoel missen. Heel veel mensen weten niet eens meer, wat een levensdoel is! Waar leeft een mens nog voor? Het bestaal is vaak zo zinloos. Hoe eenzaam zijn mensen vaak niet, hoe velen raken depressief. Juist in deze Lijdenstijd ervaren we die leegte en eenzaamheid, als we aan Jezus denken, hoe Hij met mensen omging, ze niet in de kou liet staan, ja zelfs Zijn leven voor hen over had. Daarin schieten wij zo veel tekort. Dat wij zo zeer “ons doel voorbijschieten” zit ‘m vooral in ons egoïsme. Eigenlijk is het een wonder, dat Jezus altijd van zulke zondige mensen omringd is, dat ze Hem opzoeken en bij Hem blijven. We zouden eerder verwachten, dat zij van Hem wegvluchten. Dat zouden ze misschien ook wel willen, als ze maar wisten waarheen! De Heer vroeg dit later ook aan Zijn discipelen: “Wilt gij ook niet van Mij heengaan?” Zij antwoorden: “Tot wie zouden we moeten gaan? Gij hebt woorden van eeuwig leven!” Gaat dat dikwijls ons ook niet zo? Je schaamt je voor Jezus en je zou wel weg willen kruipen. Maar je hunkert ook naar Zijn liefde en hulp en troost. Wie anders kan dit bieden? “Heer, waar dan heen, tot U alleen!” Het gaat ons als Petrus, die zei: “Heer, ga uit van mij, want ik ben een zondig mens.” En dan bedoelen we eigenlijk: “Heer, blijft U toch bij me, alstublieft, want zonder U kan ik ’t niet.”

En nou is het Evangelie van vandaag het wonderlijke, dat Hij dat ook doet: Hij blijft bij ons. Want zo staat er: “Deze ontvangt zondaars en eet met hen.” Het Griekse woord dat hier met “ontvangt” wordt vertaald reikt nog dieper: “onthaalt”. Deze onthaalt zondaars. Jezus neemt de zondaars aan! Hij omhelst ze en heeft ze lief! Hij haalt ze aan, Hij is goed voor ze en maakt het ook goed voor ze. Is dat niet buitengewoon? Mensen, die gefaald hebben in hun leven, die het allemaal verprutst hebben, gebroken, zondige mensen, Hij neemt ze aan! Hij vervult ze met nieuwe hoop, Hij troost ze, Hij geeft ze te eten, Hij geeft ze een nieuwe levensbestemming. Iedere zondaar ontvangt zijn bijzondere zorg, voor ieder heeft Hij tijd en aandacht. Hij haalt de zondaars aan, ook u en mij.

Laat ze maar spotten, die schriftgeleerden: Hij eet met hen! Het toppunt! Dat Hij hen ontving, dat had nog gekund, bijvoorbeeld om hen eens flink de wacht aan te zeggen! Maar dat doet Hij niet eens, integendeel, Hij is nog vriendelijk ook. En het toppunt: Hij eet met ze! Voor ons klinkt dit als muziek in de oren. En dan denken we vooral aan het Heilig Avondmaal, hoe Hij ons zelfs Zijn lichaam en bloed schenkt. Midden in de Lijdenstijd deze vreugde: Hij eet met zondaars, Hij neemt ons zondaren aan!

Amen.

Psalm 95, 7b
“Och, of gij heden naar zijn stem hoordet! Verhardt uw hart niet.”
(Heden, indien gij zijn stem hoort, Verhardt uw hart niet!)

We zijn de Lijdenstijd binnen gegaan. En zoals elk jaar wordt daarin ons geloof op de proef gesteld. Hoe gaan we om met het lijden van Christus? En kunnen we nog wel geloven in de opstanding van Pasen?

“Geloven” schijnt tegenwoordig moeilijker te zijn dan vroeger. Het sprak toen zo vanzelf. Je ging naar de kerk, naar catechisatie, de jeugdvereniging. Je vroeg je toch niet af, waarom Christus zo moest lijden en of God het niet anders had kunnen doen? En met Pasen stelde je niet de vraag: Is er wel een graf geweest en was dat graf wel werkelijk leeg? En hebben de discipelen en andere mensen Hem wel echt ontmoet na de opstanding, als een soort geest?

Wel nee, dat accepteerde je gewoon, op gezag van de dominee, op gezag van je ouders, op gezag van de kerk, op gezag van de meester. Je hield je aan de Christelijke tradities en regels. In die zin geloofde iedereen. Maar tegenwoordig is dat nog uitzondering. Het is alles “vrijheid blijheid” wat de klok slaat! En niets wordt meer voor zoete koek geslikt. Ook de kerk ontkomt niet aan de kritiek van de buitenwacht. En het geloof staat voortdurend onder druk: het moet echt zijn en betrouwbaar en bewijsbaar. Maar dingen, die 2000 jaar geleden gebeurd zijn, ga dat maar eens bewijzen! Je moet het wel aannemen op het gezag van de mensen die toen leefden en het hebben meegemaakt. En wat is daar nu mis mee? Voor veel mensen is er wel wat mis mee, omdat ze wat de ooggetuigen vertellen niet helemaal serieus nemen. Men noemt dat meer “verhalen, legenden”, een soort sprookjes. En zo komt het, dat veel ouders er moeite mee hebben de kinderen in het geloof op te voeden. Die ouderen zelf hebben daar trouwens ook moeite mee, dat geloof vast te houden. Je hebt je leven gehad en daar denk je over na. Wat heb je nog te verwachten? Is er nog iets anders dan de dood? En het huis van de Vader dan? Met de vele woningen? Veel van waar je vroeger aan hechtte is op losse schroeven komen te staan.

Lijdenstijd en Pasen zijn bij uitstek de tijden, waarin we weer vaste grond onder de voeten kunnen krijgen, waarin we het oude vertrouwde geloof weer kunnen voeden! Tijden veranderen, mensen veranderen, maar God verandert niet, en Zijn werk ook niet. En de zegen van dat werk mogen we ook nu weer als gaven uit Zijn hand ontvangen. Daar gaan we ons voor open stellen in de komen de weken.

“Och, of gij heden naar zijn stem hoordet! Verhardt uw hart niet!”

Heden, dat is nu, vandaag. Niet gisteren, niet morgen, niet vroeger, niet straks. Het is nu de geschikte tijd om tot geloof te komen, voor jonge mensen en ouderen even goed. In welk stadium ons leven ook verkeert, Gods stem komt altijd tot ons en worden we voor de beslissing gesteld: horen we of horen we niet?

Wat moet heden? Ons bekeren? Geloven? Christen worden? Als dat zo maar ging, zouden meer mensen tot geloof zijn gekomen, denk ik. Maar er staat ook nog iets anders bij in onze tekst: verhardt uw hart niet! Verharden is ongevoelig maken en raken, afstompen, verstokken, God maar laten praten en roepen… en zelf niet luisteren. Verharden is ook toesluiten, dat je niet de mogelijkheden gebruikt die God ons nóg geeft, om Zijn stem te horen en te gehoorzamen. Dat alles is “verharden”. Dat je de splinter ziet in andermans ook, maar de balk in eigen oog zie je niet!

Het is gevaarlijker dan je denkt, dat verhardingsproces. Niet voor niets wordt wel eens gezegd, dat je je geestelijke vermogens moet voeden en dat je daarom naar de kerk moet gaan. Geestelijke vermogens: geloof, liefde, nederigheid, onbaatzuchtigheid, opofferingsgezindheid en gaat u zo maar door. Dat alles moet gevoed worden, anders stompt het af en raak je ze kwijt. Dan raak je de antenne naar God kwijt. Ieder mens heeft behoefte aan geborgenheid, een plekje voor God in zijn hart. Dat is hem bij de schepping gegeven. Dat plekje moeten we opzoeken en in stand houden. Doen we dat niet, dan verliezen we het contact met God en met ons diepste zelf. De Bijbel noemt dat “verharding”.

Een voorbeeld hiervan zien we in Israël, toen het zich verhardde in de woestijn. Ook rondom Jezus zien we het: bij Judas. Hij begint met Jezus te volgen en weet zich drie jaar zó staande te houden, dat niemand vermoeden zou dat het volgen van Judas niet gemeend zou zijn. Jezus geeft hem ook nog de belangrijke functie van penningmeester. Toch blijkt uit enkele aanduidingen, dat Judas bij Jezus meer zichzelf zocht dan de Meester. Zei Jezus niet juist ook met het oog op hem: “Gij kunt niet God dienen en de mammon”? Judas hoorde het wel, maar verhardde zijn hart. Dan geeft Jezus hem nog een kans om zich op tijd terug te trekken uit de kring. Als velen Hem geërgerd verlaten, zegt Hij tegen de discipelen: “Willen jullie ook maar niet liever weggaan?”Judas hoorde het wel, maar verhardde zijn hart. En een laatste keer waarschuwde Jezus hem bij het Heilig Avondmaal: “Wie met Mij de hand in de schotel doopt…”Judas begreep het heel goed, maar hij verhardde zijn hart. En even later komt hij als hoofd van een roversbende de Olijvenhof binnen om Jezus gevangen te nemen. Onder de schijn van discipel te zijn (hij kust Hem) geeft hij het verraderlijke teken: dat ze Deze moesten hebben! Nu zegt Jezus het hem recht in zijn gezicht: “Judas, verraad je de Zoon des mensen met een kus?” Maar het proces van de verharding is al zo ver gevorderd, dat zelfs dit woord hem niet meer tot bezinning kan brengen. Zien we Judas wegzinken? Steeds dieper, tot hij helemaal geen uitweg meer weet en zichzelf het leven beneemt. Zó werkt het proces van verharding!

Wanneer was het voor Judas nu de tijd? Het heden, indien gij zijn stem hoort? Dat “heden” was er van ’t ogenblik af dat Jezus hem riep. En het werd met de dag indringender.

Zou het voor ons anders zijn? Ja, maar, zult u zeggen, wij zijn geen Judas, wij zijn toch gelovige mensen? Ja, dat zijn we, maar dat leek Judas ook te zijn, en dat was hij in het begin ook. Hij was een discipel van de Heer. Net als de anderen had hij de woorden van Jezus gehoord, het Onze Vader gebeden, zieken genezen en duivels uitgedreven en met de anderen twee aan twee het Evangelie verkondigd. En toch ging zijn weg naar beneden. Een proces van verharding! En zegt u nu niet: dat met Judas moest zo zijn, dat had God zo bepaald, Judas moest de rol van verrader vervullen. Dat is te gemakkelijk gedacht. Als je zó denkt, kun je alles in de schoenen van God schuiven en alle verantwoordelijkheid bij de mens wegnemen. Nee, zó is het niet. Judas zelf was verantwoordelijk voor wat hij deed. Hij had terug kunnen keren, als hij maar echt gehoord had met zijn hart. Ook voor hem waren er talloze “hedens” geweest, waarop hij Gods stem had kunnen horen.

De weg van de verharding ligt open voor iedereen. Het is een sluipend proces, ook voor gelovige Christenen. Denk niet dat ’t u niet kan gebeuren! Niets is de Christen vreemd. Al de zonden der wereld zijn ook bij hem en haar te vinden. Des te erger, omdat je ’t bij hen niet verwachten zou! Hoevele oorlogen zijn er niet gevoerd door die verharding? Hoevele ruzies tussen mensen, die elkaar eigenlijk na zouden moeten staan? Hoevele families zijn daardoor niet uit elkaar gerukt? Het “heden” is altijd vlak bij, maar we gaan het zo gemakkelijk uit de weg. Want de consequenties van het “indien gij mijn stem hoort” passen ons niet.

We gaan de Lijdenstijd in en Pasen tegemoet. Indringend klinkt Gods Woord: “Heden, indien gij mijn stem hoort, verhardt uw hart niet!” In het lijden van Christus zien we het lijden van de wereld terug. We worden opgeroepen begaan te zijn met al de noodlijdenden in de wereld. Even een pas op de plaats maken, even geen luxe leven, maar leven in eenvoud en denken aan die anderen, die onze hulp gebruiken kunnen. Zó komen we het lijden van Christus nabij en geven we de verharding geen kans. Dan komt echt Pasen in het verschiet: een nieuwe wereld, zonder lijden, zonder dood, de wereld van de opstanding. Laten we met vreugde de weg gaan, die Jezus ons is vóórgegaan.

“Och, of gij heden naar Zijn stem hoordet, verhardt uw harte niet!”

Amen.

Psalm 37, 3b
“Bewoon de aarde en voed u met getrouwheid…”

Een mooie tekst voor de dopelingen en de doopouders! Eigenlijk merkwaardig, dat zo zoiets in de Bijbel staat: de aarde te bewonen!

Wij denken meestal, dat het ’t toppunt van geloven is om de aarde te verlaten. Je moet juist niet “aards” zijn, toch? Hemelsgezind leven! Nee, horen we in de psalm, je moet de aarde bewonen en daarin nog trouw zijn ook. Dat is nou echt wat de Bijbel ons te zeggen heeft! De aarde is van God, daarop brengt Hij Zijn heil, het kruis van Christus staat er middenin en het geopende graf ook, en Jezus gaat ons voor naar Galilea, en dáár – op de aarde – zal Hij ons ontmoeten. Zó is het ons gezegd. In de Bijbel gaat het om de aarde, en ook om de hemel natuurlijk, maar dat is toch meer in de kantlijn. Psalm 37 wil daar ook van getuigen. Op aarde moet het goed worden, daar is het goed wonen, omdat God er wonen wil. Nu heersen de geweldenaars nog op aarde, maar eens zullen de zachtmoedigen het aardrijk beërven, dat is Gods bedoeling.

De aarde moet bewoonbaar zijn! In Israël, in de tempel, in de Gemeente en de Kerk, in landen en volken, daar moet het goed toeven zijn. God woont daar immers ook en Jezus Christus , het Woord dat vlees geworden is: “Het heeft onder ons gewoond” (Johannes 1). “Wonen” betekent, dat je een thuis hebt, en dat je je er thuis voelt. Zo moeten wij ook de aarde bewonen en er ons thuis voelen. Dat betekent dus ook, dat je genieten mag, van het leven zelf, van de vruchten der aarde, van de arbeid om de aarde bewoonbaar te maken voor iedereen. Levensgenot en plezier hebben is van de eerste orde! Je zou het niet denken, als je al die bedrukte en “bekommerde” gezichten van Christenen ziet! Blijdschap straalt er zeker niet van af. En toch zou dat eigenlijk moeten. Een Christen is een vrolijk mens, een echte optimist. Wij mogen nóg de aarde bewonen, de aarde van God, Zijn schepping! Dat is toch niet niks! We kunnen, als we goed ons best doen, er zelfs nog een paradijsje van maken. Daarom is het zo belangrijk, dat we ook in Nederland aandacht hebben voor de natuur en het milieu. Genieten van de aarde, met allen die je lief zijn, en zorgen dat anderen het ook kunnen doen. De bekende Deense dominee Kierkegaard hield het ook zijn gemeente voor: een gelovige is iemand die ‘s-zondags naar de kerk gaat en daarna een lekker kopje koffie drinkt in de familiekring en daarna met zijn vrouw en kinderen gaat wandelen op de pier in Kopenhagen. Let wel: met vrouw en kinderen! De mannen in het Feyenoord-stadion laten vrouw en kinderen thuis en ook Balkende zal wel niet zijn vrouw en dochtertje meegenomen hebben naar het Thialf-stadion.

Bijbels is, dat genieten in de gemeenschap gebeurt, met elkaar en voor elkaar! In onze geïndividualiseerde samenleving denkt men daar vaak heel anders over.

“Bewoon de aarde en voedt u met getrouwheid”.

Dat dát er bij staat: “Voedt u met getrouwheid” is niet voor niets. Een mens laat het immers gauw afweten. Het valt immers ook niet mee om altijd de aarde te bewonen en om daarin werkelijk gelukkig te zijn. Je wilt wel eens wegdromen, van de aarde weg, naar een hemels paradijs! Want hier op aarde is het dikwijls kommer en kwel, het geeft niet wat je er van verwacht. Het ligt er ook nogal aan wáár je geboren bent: in een welvarende omgeving als Nederland, waar werkelijk alles kan, of in de armoede van Afrika of in een voorstad van een grote wereldstad in Azië of Zuid-Amerika, waar helemaal niets kan. Kun je dan nog spreken van de “goede aarde” (naar het boek van Pearl Buck)? Geen wonder, dat menigeen de neiging heeft van de aarde weg te vluchten. Naar een klooster, een sekte, in een andere, onzichtbare en geestelijke wereld, in de dood. Maar dan roept God ons tot de orde: Bewoon de aarde en voedt u met getrouwheid… Want God geeft het niet op! Hij blijft aan Zijn aarde trouw. Hij wil er nog steeds in wonen, in Zijn eigen schepping, die door mensen handen zó verworden is. Daar heeft Christus Zijn leven voor gegeven! En daarom moeten wij er ook aan vasthouden. Even trouw als de levende God aan de aarde is, moeten wij ook aan de aarde zijn, aan dit gewone leven van het hier en nu. Voedt u met getrouwheid! Dat wil zeggen volhardt bij de dingen, die we van God weten mogen en van Hem gekregen hebben: geloof, hoop en liefde. Leeft op de aarde als Paasmensen: in een door Christus geredde wereld. Want nu de Heer is opgestaan, nu vangt het nieuwe leven aan. Voedt u met dit nieuwe leven! Dat is levenslust en trouw. Daarin vaart een gelovig Christenmens een eigen koers. Zoals Kiergegaard zei: hij gaat met vrouw en kinderen wandelen op de pier van Kopenhagen.

Een Christen is soms tegendraads, eigenzinnig. Hij heeft een stem gehoord en gaat op pad, zoals Abraham. Hij is gesetteld, maar krijgt een “roeping” en gaat de rimboe in, zoals Albert Schweitzer. Hij is een bekend prediker, maar krijgt een visioen bij het lezen der Psalmen, en hij wordt een Kerkstichter, zoals Maarten Luther. En dat heeft alles met de bewoonbaarheid van de aarde te maken. Dat mensen de aarde bewonen en er gelukkig op zijn, in het beloofde land, in Afrika, in het nieuwe Europa.

Kinderen krijgen daartoe een teken mee in hun leven: de Doop. Daarmee zijn zij erfgenamen geworden van Gods heerlijke belofte: dat zij Gods aarde mogen bewonen. Tegelijk is het ook een opdracht: dat zij daarin getrouw moeten zijn. In Gods naam mogen zij leven en werken en gelukkig zijn op deze aarde. Daarin moeten zij getrouw zijn. En zij kunnen getrouw zijn, omdat zij ook vertrouwen mogen hebben, op Gods belofte en op Zijn Vaderlijke hand die hen leiden zal.

“Geprezen is de Heer! Dag aan dag draagt Hij ons. Die God is ons heil!” (Psalm 68,20)

Dit vertrouwen en die zekerheid mogen de doopouders hun kinderen meegeven. In dat vertrouwen mag u voor hen ook een plaats creëren hier op aarde. Het is een plaats, die God hen geeft, hen toevertrouwt. Een gewone plaats, maar toch ook een bijzondere, omdat het een plaats is van God. Dat maakt uw opvoeding zeer verantwoordelijk! Uw kinderen zijn Koningskinderen! En dat moeten zij weten. Dat moet u hen bijbrengen! Zij mogen de aarde bewonen. Zij dragen daartoe de belofte van de Doop, dat God hen daarbij helpen zal. En u? U brengt hen dat voortdurend in herinnering.

Als Maarten Luther het moeilijk had, en hoe dikwijls had hij dat niet, sprak hij zich zelf moed in met de geruststelling: “Ik ben toch gedóópt! Ik ben gedoopt!” en dan kon hij weer verder. Laat dat voor ons allemaal, die gedoopt zijn, een bemoediging zijn om in getrouwheid de aarde te bewonen.

Amen.

Mattheüs 11, 29
“Want ik ben zachtmoedig en nederig van hart.”

Eén van de mooiste waarden in het leven is wel die van de zachtmoedigheid. Christus Zelf heeft ons die zachtmoedigheid voorgehouden in Zijn gesprekken met de discipelen: “Leert van Mij, want Ik ben zachtmoedig en nederig van hart.” Hij heeft ons die houding ook voorgeleefd. Uit heel Zijn leven, alles wat Hij sprak en deed, vooral uit Zijn omgang met mensen die in de maatschappij niet geaccepteerd werden, komt die zachtmoedigheid naar voren. Hij scheldt niet terug als er op Hem gescholden wordt, Hij verdroeg spot en laster en onrecht en gaf Zich vrijwillig over aan een schandelijke terechtstelling. Men hoonde Hem, maar Hij zweeg, men klaagde Hem aan, maar Hij antwoordde op niets; Hij werd getrapt en geslagen, maar Hij verdroeg het. Hij werd gekruisigd, maar Hij bad voor Zijn beulen. In al datgene, wat Hem overkwam, bleef Hij een zachtmoedig mens.

Hij leefde naar de regels die Hij de discipelen Zelf had voorgehouden in de Bergrede (Mattheüs 5, 5): “Zalig de zachtmoedigen, want zij zullen de aarde beërven.” Hier wordt een lijn getrokken naar de wetgeving in het Oude Testament. “Jullie hebt gehoord, zei Hij, hoe tot de ouden gezegd is: Oog om oog en tand om tand. Maar Ik zeg u de boze niet te weerstaan, doch wie u een slag geeft op de rechterwang, keer hem ook de andere toe; en wil iemand met u rechten en uw hemd nemen, laat hem ook uw mantel… Gij hebt gehoord, dat er gezegd is: Gij zult uw naaste liefhebben en uw vijand zult gij haten. Maar Ik zeg u: heb uw vijanden lief en bid voor wie u vervolgen.” (Mattheüs 5, 38-44).

Heel Zijn leven heeft Jezus deze woorden in de praktijk gebracht!

Toen Hij op weg was naar Jeruzalem en Zijn discipelen vooruitzond naar een Samaritaanse stad om voor een onderkomen te zorgen, toen wilden de Samaritanen hen geen onderdak verlenen. Er bestond toen immers een grote rivaliteit tussen Joden en Samaritanen net als nu tussen Joden en Palestijnen. Jakobus en Johannes, de voormannen van de discipelen waren woedend en zeiden: “Heer, wilt u dat we zeggen dat vuur van de hemel neerdale om die stad te verwoesten?”

Maar Jezus zei: “Jullie weten niet wat je zegt… de Mensenzoon is niet gekomen om zielen te verderven, maar zielen zalig te maken.” Zielen, daar worden gewoon mensen mee bedoeld. Dus: geen haat en geen wraak, maar geef de mensen geluk en blijdschap!

Zelfs tegenover de Farizeeën en Sadduceeën, die Hem probeerden er in te laten lopen, en tegenover een man als Judas, die Hem zou verraden, en tegenover Petrus, die Hem verloochende, was Hij zachtmoedig. Alleen toen Hij in de tempel kwam en het gesjacher van de kooplui zag, toen greep toorn Hem aan en wierp Hij de tafels omver. Maar dat was niet voor Zijn eigen eer, maar voor Gods eer.

“Leert van Mij, want Ik ben zachtmoedig en nederig van hart.”

Ja, wij kunnen van Hem leren! En dat hebben Zijn volgelingen ook gedaan. Ik denk aan een man als Stefanus, de eerste Christelijke martelaar. Hij staat daar, bedolven onder de stenen van zijn vijanden, met de handen biddend omhoog: “Heer, reken hun deze zonde niet toe!” (Handelingen 7, 58v). Ook in de brieven van Paulus wordt ons zachtmoedigheid en vriendelijkheid bij herhaling voorgehouden. Luister maar naar Galaten 5: “Maar de vrucht van de Geest is liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtmoedigheid, zelfbeheersing” (vers 22).

In al deze voorbeelden, waarin ons de zachtmoedigheid wordt voorgehouden, zien we iets terug van de levenshouding van de aartsvaders. Zoals bij Abraham. Hij woonde samen met zijn neef Lot in het beloofde land. Hun herders kregen onenigheid over de weidegrond voor hun kudden. Toen nam Abraham zijn neef mee naar boven op een berg en liet hem al het land zien, links en rechts. Hij zei “Laten we er toch geen ruzie over maken, er is land genoeg. Kies jij maar: daar links ligt het vruchtbare Jordaan-land, wil jij dat? Goed, dan neem ik het heuvelland daar rechts.”

En zo ging het ook met Jozef. Hij had wrok en haat kunnen hebben tegenover zijn broers, die hem zo slecht behandeld hadden door hem als slaaf naar Egypte te verkopen. Maar veel later, toen hij onderkoning van Egypte was geworden, liet hij zijn broers naar Egypte komen, omdat er in Palestina grote hongersnood was. Hij had ze toen gevangen kunnen nemen, maar dat doet hij niet, integendeel, hij is aardig tegenover hen en zegt: “Ik ben Jozef, jullie broer, leeft mijn vader nog?” De broers schrokken natuurlijk, maar Jozef gaat hartelijk verder: “Komt toch naderbij.” Daarop kwamen ze dichterbij. En Jozef zei: “Ik ben uw broeder Jozef, die gij naar Egypte verkocht hebt. Maar weest nu niet zo verdrietig en angstig, want om u in leven te houden heeft God mij voor u uit gezonden…” En hij kuste al zijn broers en zond ze beladen met voedsel en geschenken terug, met de hartelijke groeten aan zijn oude vader.

In Numeri 12 lezen we, dat Mozes een zeer zachtmoedig man was, meer dan enig ander mens op de aardbodem. Dat wekt wel eens afgunst en irritatie. Dat zien we hier bij Mozes’ broer en zuster, Aäron en Mirjam. Ze waren jaloers! We lezen dan, hoe Mirjam door God werd gestraft met melaatsheid. Maar Mozes liet dit niet toe. Hij kwam voor zijn zus op. Hij riep tot de Heer: “O God, genees haar toch!” Totaal geen wrok, alleen maar meeleven. En God luisterde naar Zijn knecht. Zo is het ook gebeurd met Gods volk in de woestijn.

Toen ze het moeilijk kregen, gaven de Israëlieten Mozes de schuld: “Had ons maar in Egypte gelaten!” Mozes pleitte altijd weer voor zijn volk om het goed te maken met God. Dat is zachtmoedigheid! Dat je vergevingsgezind bent en de ander een goed hart toedraagt. We moeten het niet verwarren met slapte en laksheid. Integendeel, er schuilt juist moed in en kracht.

In de kerkgeschiedenis hebben veel martelaren en heilige mensen die zachtmoedigheid getoond. Ik denk aan de vele Joden, die in de Middeleeuwen door Christenen zijn vervolgd. Ik denk ook aan de vele Christenen, die Jezus’ voorbeeld volgden en zachtmoedig waren jegens hun vijanden. Zo heb ik eens ergens gelezen van een edelman, die met zijn gevolg de moordenaar van zijn broer tegenkwam. Hij greep hem beet, maar de man knielde neer en smeekte om genade. De edelman kreeg berouw en liet hem los. Maar zoals het gaat, de anderen waren ’t er niet mee eens. Ze zeiden zelfs, dat de edelman laf was. Nou, dat liet-ie zich natuurlijk niet zeggen en weer ging hij op zoek naar de moordenaar van zijn broer. Hij nam hem gevangen en wilde hem doden. Maar deze knielde neer en zei: “Heb toch medelijden met mij, edele heer, ter wille van Hem, Die medelijden had met u en alle mensen, toen Hij door Zijn dood de wereld verloste.”En weer kreeg de edelman medelijden. Maar opnieuw beschuldigden ze hem en ook deze keer wilde hij zijn vijand doden. Toen – voor de derde maal- bad de man om genade en de edelman vergaf de moordenaar van zijn broer, nu helemaal en voor goed.

’s Avonds op dezelfde dag kwamen ze in een kerk, en daar zag een man, terwijl hij knielde voor het heilige kruis, hoe Christus met Zijn hoofd naar iemand knikte. Hij vroeg aan de edelman, wie hij toch was en wat voor barmhartigheid hij gedaan had, dat Christus naar hem knikte. Toen vertelde de edelman, dat hij een krijgsman was in zijn land, maar vandaag voor het eerst zachtmoedig was geweest.

Een mooi verhaal vindt u niet? Is het ook uw verhaal of mijn verhaal? Zou Christus ons ook toeknikken? Hij zelf heeft ons een voorbeeld van zachtmoedigheid gegeven, door Zijn leven te geven aan het kruis. Ligt door niet ook ónze opdracht? Zachtmoedig te zijn, zelfs tegenover je ergste vijanden? Laten we toch oppassen elkaar zo gauw te veroordelen. We moeten elkaar in liefde begeleiden en verder helpen! Een zachtmoedig mens bereikt meer dan iemand die van wrok is vervuld.

“Wat ziet gij de splinter in andermans oog, maar de balk in eigen oog ziet gij niet?”

“Leert toch van Mij, want Ik ben zachtmoedig en nederig van hart!”

Amen.