Auteur: Bart

2 Kor. 3, 17
De Here is nu de Geest; en waar de Geest des Heren is, is vrijheid.

Onze tekst draait om drie woorden: Heer, Geest en vrijheid. De Heer is de verhoogde Heer Jezus Christus. Die Heer schenkt ons Zijn levendmakende en vertroostende Geest, zoals Hij beloofd had. En daarom kan de Heilige Geest de Geest van de Heer genoemd worden. “De Heer nu is de Geest”. De Geest is dus niet iets mysterieus, iets vaags en ongrijpbaars. De Geest is niet een mystiek middel om de wereld en het leven te ontvluchten, om aan dit aardse tranendal te ontkomen, zoals veel Grieken in de tijd van Paulus dachten. Nee, de Geest is de Geest van de Heer, die je aan de Heer bindt en aan alles wat Hij voor ons gedaan heeft en nóg doet, zoals wij belijden: opgevaren ten hemel, zittende ter rechterhand van God om voor ons op te komen. De Heer is bezig voor ons! Om ons in Zijn Koninkrijk te brengen! En dat niet door ons van de aarde te doen wegvluchten, maar ons juist hier op de aarde onze plek te geven en de kracht en middelen om hier als Christenen te leven en Gods heilsdaden te verkondigen in woord en daad. Het is de Heer Zelf, die ons zulk een taak geeft hier op aarde en die ons daartoe samenbrengt in een Gemeente, dat is Zijn lichaam, om in gemeenschap met elkaar het dienende werk aan God en de medemens te volbrengen.

In de Gemeente van Korinte, waaraan Paulus zijn brief schrijft, werd dit niet zó door iedereen gezien en beleefd. Dat is ook geen wonder, want Korinte gold in die tijd als een verdorven stad, overgeleverd aan veel heidense invloeden. Het was een havenstad net als Rotterdam, met 900.000 inwoners, waarvan tweederde slaven. Met een tempel, gewijd aan Aphrodite, de godin van de liefde. met duizend tempelslavinnen, dat waren officiële prostituees. Begrijpelijk, dat het er in zo’n stad ruig toeging. Overdreven vrijheid, zeg maar losbandigheid, in alle opzichten. Ook in de Gemeente, die Paulus had gesticht, ging het er zeer vrij toe, alles onder het mom van de Geest, die waait waarheen Hij wil… Het Avondmaal werd tot een bandeloos drankfeest, en iedereen deed maar wat hij wilde zonder acht te geven op het eerste gebod: de Here God lief te hebben en de naaste als je zelf.

Daarom zegt Paulus: de Here is de Geest! De Geest is gebonden aan de Heer. Hij komt niet uit de mens en geeft de mens ook geen vrijbrief om in bandeloosheid te leven. De Geest is de Heer Zelf en dus gebonden aan de Heer. En dan gaat hij verder: hoe zit het dan met de vrijheid? De Christen is toch niet meer gebonden aan wetten? Aan de wetten van Mozes, aan die heel strenge Joodse wetsbetrachting? Nee, daaraan is hij niet meer gebonden. Dat is verleden tijd. Daar hebben ze gelijk in. Maar de Christen is wel gebonden aan de Heer, aan Zijn Geest. “En waar de Geest van de Heer is, daar is vrijheid.” Daar is pas werkelijk vrijheid! Het is vrijheid in gebondenheid aan de Geest van de Heer. Dat is iets geheel nieuws. Zó hadden de Korintiërs het nog nooit bekeken. Vrij zijn en toch gebonden!

Vrije mensen, kent u zulke mensen? Ontmoette Jezus tijdens Zijn leven op aarde vrije mensen? Denk eens aan Nikodemus en Zacheüs, de Samaritaanse vrouw en de rijke jongeling, Annas en Kajafas, Pilatus en Herodes. Allemaal waren ze toch onvrij, gebonden aan wetten, geld, status, het onzedige verleden, eer, establishment, en vooral ook angst. Kennen wij vrije mensen? Waar moeten we ze zoeken? Bij politici, directeuren van grote bedrijven, sex- en sport-idolen, de rijken der aarde of juist bij de arme sloebers overal in de wereld? We zullen ze niet gauw vinden, echt vrije mensen. En kijken we eens naar de kerk of liever gezegd: de kerken, wat een onvrijheid! Ook daar zijn veel mensen vastgeroest aan al te menselijke principes en gewoonten, Zou het niet daardoor komen, omdat vrijheid alleen dáár te vinden is, waar de Geest des Heren is? Alleen dáár, waar zonden worden vergeven, waar mensen van hun angsten worden bevrijd, waar ik niet meer bang hoef te zijn om me zelf te verliezen, omdat Christus mij gewonnen heeft en ik mij geheel aan Hem gewonnen mag geven?

Zou daar niet de verklaring liggen van alle onvrijheid van de mensen: de angst voor het zelfbehoud? Angst om je gezicht te verliezen? Angst ook voor een ziekte, voor de dood? Voor… God? En ligt daar niet Paulus’ geheim: in de vrijheid van die angst? Dat is: in de zekerheid, dat niets hem meer angst kon aanjagen, omdat Christus hem daarvoor vrijwaart, in de kracht van de Heilige Geest, die over hem gekomen is? “Waar de Geest des Heren is, is vrijheid!”

Straks gaan velen van ons met vakantie. Wat heerlijk om het woord van Paulus dan mee te mogen nemen! Want ook voor velen betekent de vakantie niets anders dan de vrijheid, die vaak zó ver gaat als in het Korinte van Paulus: dat je maar alles kunt doen, dat je kunt doen wat je anders niet mag doen, omdat je met niets en niemand rekening hoeft te houden.

Als u goed geluisterd hebt, weet u nu, dat het zó niet moet! Dan weet u, dat ook de vrijheid van de vakantie alleen gevonden kan worden in de Heer, Die de Geest is. Wat bedoel ik, wat bedoelt Paulus daar nu mee? Ik kan nu wel zeggen: wees een heer in het verkeer! Of: laat niet voor uw aangenaam verpozen aan anderen de schillen en de dozen! Zo zijn er nog wel meer slogans te verzinnen. Maar u zult begrijpen, dat het daar niet zo zeer om gaat. U moet het natuurlijk wel doen, hoor, maar wat Paulus bedoelt, gaat daar nog boven uit. Het is veel meer dan dat. Het komt aan op uw instelling. En die is eigenlijk hetzelfde als in uw dagelijkse leven, toen u niet met vakantie was. De instelling, dat je leeft uit de Geest van de Heer, die je de vrijheid geeft! Ook vakantievrijheid moet uit de Geest van de Heer geboren zijn. En dan doe je vanzelf de dingen, die in de slagzinnen van daarnet genoemd werden, en je doet nog veel meer. Dan wordt uw vakantietijd een teken, een heerlijke belevenis in het teken van de vrijheid, die in de Geest van de Heer gevonden en uitgedragen wordt.

Vakantie is recreatie, en recreatie betekent letterlijk: herschepping. Je wordt er een ander mens van! Of misschien juist de mens, die je zou moeten zijn. De mens, die God voor ogen had, toen Hij u schiep, en die u kwijt was geraakt. De mens staat zich zelf zo vaak in de weg, zijn eigen ontplooiing, omdat hij vast zit aan van alles en nog wat. Wij moesten ons meer laten leiden door de Geest, de Geest, Die ons in de vrijheid stelt. Bidden om de Geest, dat Hij ons de weg wijze, de ogen opene voor wat wij in vrijheid mogen doen. Waar de Geest des Heren is, is vrijheid om mens te zijn, zoals God u bedoeld heeft.

Zij wandlen op aarde, zij zijn in de hemel
Hun zwakheid bewaart deze wereld voor God.
Zij smaken de vrede in ’t aardse gewemel,
Zijn arm en zij hebben het hoogste genot.
Zij hebben in lijden
Bestendig verblijden
En liefelijk leven zij zuiver van zinnen.
Zij hebben een blinkende wereld van binnen.
Gez.439, 5

Amen.

Ephese 5, 16
“Want de dagen zijn kwaad”

Onze tekst vanmorgen is uit de Ephesebrief: “U de gelegenheid ten nutte makende, want de dagen zijn kwaad.” De oude Statenvertaling zegt het nóg indringender: “de tijd uitkopende, dewijl de dagen boos zijn.” Er wordt ons daarmee gezegd, dat we als wijzen moeten wandelen, de tijd uitkopende, dat wil zeggen dat we de tijd helemaal op moeten gebruiken, uitkopen, tot de laatste minuut. Paulus was veel met kooplui omgegaan, dat is hier duidelijk te horen. Een koopman moet er op uit trekken en elk moment benutten, anders is zijn zaak zó naar de knoppen. Kijk, zo moet een mens ook in het leven staan. Er is inspanning van alle gegeven krachten nodig om zó te leven dat je God daarmee dient en de mens niet onderuit haalt. Werken is niet alleen een noodzakelijk kwaad, zoals we wel eens zeggen. We moeten nu eenmaal leven, dus moeten we ook werken. Werken is meer dan dat, het is een voorrecht, een geschenk van God. Het is niet alleen een opdracht: “gij zult in het zweet van uw aanschijn uw brood verdienen”. Dan wordt het meer een vloek dan een zegen. Maar het is zeker ook een zegen. Het is een positief te waarderen goed in het mens zijn. Zo spreekt de apostel over de tijd uitkopen en je de gelegenheid ten nutte maken.

Toch wil ik hiermee niet zeggen, dat de zin van het leven in het werken ligt. Dan zouden werkelozen en gehandicapten, die niet meer kunnen werken, er bekaaid afkomen! Nee, de zin van het leven ligt ergens anders. De zin van het leven ligt in de vreugde over het bestaan, in de liefde tot het leven, in de lofprijzing aan God juist voor de vreugde en deze liefde, die Hij ons gegeven heeft. God zorgt immers voor ons. Hij heeft ons niet alleen geschapen, maar Hij blijft ook voor ons zorgen, elke dag opnieuw. Daarvoor danken en prijzen wij Hem elke dag. Zou daarin niet de zin van ons leven liggen?

Maar datgene, waarmee God ons leven vult, is arbeid. Er zijn mensen, die er altijd op uit zijn zo weinig mogelijk te hoeven doen. Daar gaat op de duur alle pit en frisheid uit. Die mensen verschrompelen en zijn levende dood. Dat klinkt misschien wat cru, want van buiten zie je dat misschien niet zo, integendeel soms: zij floreren. Maar van binnen, geestelijk, is alle leven er uit. Ook in de kerk zie je zulke mensen, die elke moeilijkheid uit de weg gaan, alsof het leven een geplaveid pad is. Moeiten en zorgen zullen er altijd zijn. Maar juist daarom moeten we ook werken, er onze schouders onderzetten, er tegenaan gaan, desnoods met strijd. De mens moet vechten met de problemen en raadselen van deze tijd, vechten soms ook met de tijd, hoeveel tijd hebben we nog? De mens moet er positief in gaan staan en er niet omheen lopen, als er obstakels op de levensweg komen. Dúrf mens te zijn, dúrf de strijd aan, koop de tijd uit!

Er is nog iets anders in onze tekst, wat Paulus bedoeld kan hebben. Dat uitkopen van de tijd betekent ook, dat je er alles uit haalt, wat er in zit. We kunnen er altijd nog eens schepje bovenop doen! Een mens heeft zoveel krachten en vermogens in zich! In moeizame tijden heeft ons volk dat ook laten zien. We denken aan de oorlog en de tijd daarna, toen iedereen het zo arm had. Wonderen van vindingrijkheid en kracht zijn toen vertoond. In onze tijd, nu de mensen het beter hebben, lijkt de vut er soms helemaal uit te zijn. De wereldproblemen groeien ons boven het hoofd, we weten er geen raad mee. Paulus heeft ook veel problemen moeten doorstaan. Hij weet wat “kwade dagen” zijn. Hoe vaak is hij niet vervolgd, gestenigd, bijna gedood, in de gevangenissen gezeten. Maar zegt hij: je moet er tegen werken, je moet je best blijven doen, het niet opgeven! Je moet er het uiterste uithalen, het kan altijd nog beter. Ook met gebed vermag een mens veel. Bidden is ook werken! Er zit veel meer in het leven dan mensen er uit halen. Juist ook als de dagen “kwaad” zijn kan een mens zo veel “goed” doen. Je moet het wel zien. Je ogen moeten er voor geopend worden. Veel mensen zijn hiervoor blind. Hoeveel mensen klagen niet, dat het leven zo teleurstelt? Positief ingestelde mensen zeggen, dat het glas nog half vol is, terwijl de negatief ingestelde mensen klagen, dat het glas al half leeg is. Hoe vaak hoor je het niet: “Dat moet mij nou weer gebeuren! Dat heb ik nou weer!”

En ze zitten met de handen in het haar. Paulus zou tegen die mensen zeggen: “Maar meneer, mevrouw, ligt dat niet een beetje aan u zelf? Als u denkt dat het leven altijd even gemakkelijk moet zijn en dat het geluk u vanzelf ten deel moet vallen, dan hebt u inderdaad gelijk. Dan valt het leven geducht tegen. Maar uw levensinstelling is fout! Want u moet de moeilijkheden positief aanvaarden, zij horen er helemaal bij, zij zijn een stuk van het leven zelf. En u moet met die moeilijkheden vechten om het levensgeluk. Dat is een kwestie van geloof. Geloof is vasthouden aan Gods bedoelingen: dat Hij het heil van mens en wereld voor ogen heeft. Ongeloof is: dat je twijfelt aan God, en ook aan je zelf, aan het leven en aan de vreugde om het leven. Daarom: de tijd uitkopen! Vandaag nog, geef het leven een andere wending, haal er uit wat er in zit! Niet in een brute jacht naar genot en geluk, een soort Zwitserlevengevoel, maar in een zuivere worsteling om het waarachtige heil. Wij moeten denken aan het woord van de Heiland uit Joh.9, 4: “Wij moeten werken de werken desgenen, die Mij gezonden heeft, zo lang het dag is; er komt een nacht, waarin niemand werken kan.” Een gelovige maakt ernst met de tijd, want hij weet dat er een nacht komt. Hij weet, dat hij elk moment kan worden opgeroepen en dan verantwoording moet afleggen. Daarom hard werken, zo lang het dag is.

Dan moet Paulus nog een heel belangrijke reden, waarom wij moeten werken: “want de dagen zijn kwaad”. Wij leven in een kwade tijd. De Psalmdichter van Psalm 49 heeft het er ook al over: “Waarom zou ik vrezen in dagen des kwaads, als de ongerechtigheid van mijn belagers mij omringt?” (vs.6) Waarom zijn de dagen kwaad? Omdat de zonde er heerst. Er is een strijd gaande tussen de machten van het kwaad en de macht van het Licht. Gelovigen worden daarin betrokken, zij worden ten strijde geroepen! De dagen zijn kwaad, daarom moeten we de tijd uitkopen. Zoals Paulus het zegt, kunnen we ook denken aan de verslechtering van de tijd voor de Christenen. Had Christus niet gesproken over de vervolgingen die zouden gaan komen vóór Zijn wederkomst? Die vervolgingen van de Christenen zijn er ook geweest in de Romeinse tijd. Je hoort er nu nóg van in die landen, waar Christenen geen ruimte krijgen en ten achter worden gesteld, soms eindigend in bloedige oorlogen. De grote dag van Christus’ wederkomst is nu nog meer nabij dan toen in de tijd van Paulus. Daarom geldt het nu nog meer, wat Paulus ons toeroept: dat we moeten arbeiden voor de Heer, zodat Hij gauw kan komen! Wij moeten wandelen als wijzen door de tijd uit te kopen, door elke dag zinvol te besteden, in dienst van de Heer, want de dagen zijn kwaad!

Levensmoed is de moed om in de chaos te staan, de chaos van het leven, de wereld, de tijd. De wereld van onze dagen ligt uiteen op een verschrikkelijke manier. De nood is zeer groot: voedseltekorten, overstromingen, aardbevingen.

Laten we alsjeblieft niet zeggen: ach, wat kunnen wij er aan doen?! Het is toch allemaal vergeefs! Wat kunnen wij kleine mensen hier in Nederland nog uitrichten? De apostel zegt: grijpt des te energieker het leven aan! Juist daarom, omdat wij ons zo machteloos voelen. Grijpt de handen ineen, vertrouwend op God, die bij machte is om ons kleine mensjes toch geweldige dingen te kunnen laten doen. Diezelfde God heeft wat voor met deze chaotische wereld. Hij wil er Zijn Koninkrijk in oprichten. Daarom moeten wij niet versagen, niet bij de pakken neerzitten, maar in blijdschap over ons wonderbaarlijke zinvolle bestaan de dag van morgen tegemoet gaan.

Wij staan in een dodelijk tijdsgewricht, ja zeker, de dagen zijn kwaad, in zo menig opzicht. Maar Jezus zegt: “Ik ben de alpha en de omega, het begin en het einde, en zie Ik ben dood geweest, en zie Ik leef en maak alle dingen nieuw.” Juist daarom moeten wij niet versagen en vertwijfelen, want al staan wij in een dodelijk tijdsgewricht, we moeten met Jezus’ hulp de tijd uitkopen en de gelegenheid aangrijpen méns te zijn zoals Jezus mens was vóór ons.

Amen.

Mattheüs 7, 13-14
“Gaat in door de enge poort, want wijd is de poort en breed de weg,  die tot verderf leidt; velen zijn er die daardoor ingaan;
want eng is de poort, en smal de weg, die ten leven leidt, en weinigen zijn er, die hem vinden.”

We hebben hier een tekst, die iedereen wel eens gehoord heeft. Vroeger hing er in veel gezinnen een plaat aan de wand, die de beide wegen uitbeeldde. Links een wijde poort met “hartelijk welkom” er op. Maar zo leuk was het daar niet, waar naar toe gewezen werd waren: dood en verdoemenis. En achter die poort een brede, gemakkelijk begaanbare weg, die voerde langs een balzaal, een schouwburg, een casino en een kermiskraam. En deze weg eindigt in een rode vuurvlam met veel rook en bliksemstralen. Boven dat alles staat een weegschaal met de dreigende woorden: gewogen en te licht bevonden.

Hebt u die plaat ook wel eens gezien? Vast wel! Aan de rechter kant zie je een nauw poortje met een soort dominee er voor, die je uitnodigt om binnen te komen. Achter dit poortje is een hele moeilijke steile weg, omhoog langs een kerk, een zondagsschool, een diaconessenhuis, om uiteindelijk uit te komen in een stad, badend in licht waarboven engelen zweven.

Klik hier voor een grotere versie in een nieuw venster.

Zo bekeken de mensen vroeger onze tekst van de twee wegen. Een dierbare plaat, maar ook wel een beetje angst aanjagend. Het werd je voortdurend voorgehouden: “Denk er om, dat je daar niet komt, op die brede weg, want dat wordt je ongeluk!” Toch is die uitleg, hoe goed bedoeld ook, niet juist! Ik zal u vertellen, waarom ik dat denk. Ten eerste is er het bezwaar, dat die twee wegen zo streng van elkaar gescheiden zijn. Je kunt niet van de éne weg op de andere komen. Hoe kan een mens zich dan nog bekeren? En hoe komt het dan zo vaak voor, dat mensen van de smalle weg toch op die brede ongelukkige weg terecht komen? Een ander bezwaar is, dat op de smalle weg alleen maar kerken en zo staan en op de brede weg alleen maar gebouwen om zich te vermaken. Zo is het in werkelijkheid toch helemaal niet? Ook op de brede weg staan kerken en op de smalle weg vind je een goktent. Het ergste vind ik, dat beide wegen uitgestippeld worden tot het einde toe. Als iemand maar door het poortje gegaan is, loopt alles als vanzelf en heel goed af. Men hoeft alleen maar van te voren te kiezen: ga ik rechts of ga ik links. Maar zó heeft Jezus het toch helemaal niet gezegd? Jezus zei, dat de weg gevonden moest worden! Elke dag opnieuw wordt je voor de keuze gesteld.

Daarom denk ik, dat Jezus het heel anders bedoeld heeft. Om dat te begrijpen moeten we ons indenken wat de Jood in Jezus’ tijd geloofde. Wij moeten de Joden een Jood worden, willen we Jezus’ woorden kunnen bevatten. Het godsdienstige denken werd in die tijd beheerst door de Farizeeërs. Dat waren bestudeerde Schriftgeleerden, zó geleerd dat de boeren en vissers die Jezus volgden daar niet aan konden tippen. Die werden dan ook gezien als “gewoon volk”, dat de Wet niet kent. Toch stonden ook zij wel degelijk onder invloed van hen, die de Wet wel kenden, de Farizeeërs dus. En daarom begrepen zij ook best goed, waar Jezus het over had, die brede en smalle weg. Dat Hij daarmee kritiek gaf op de instelling van de Farizeeërs!

Waar zouden Jezus’ hoorders aan gedacht hebben, toen Jezus sprak over de brede weg? Ik weet wel zeker, dat zij meteen dachten aan de weg van instellingen en geboden, die de Farizeeërs het volk voorhielden en waarop zij zelf voorbeeldig wandelden. Zij kenden immers het Oude Testament, de Thora, en zij hadden van Gods geboden een heel ingewikkeld wetboek gemaakt.

Neem nu eens de 119e psalm, waarin de lof der Wet wordt bezongen. “Welzalig Zij, die onberispelijk wandelen, die in de Wet van de Heer gaan”. Letterlijk staat er: “Welgelukzalig zijn de oprechten die op de weg gaan”, dan volgt er: “die in de Wet des Heren gaan”. De verzen lopen dus parallel en parallelteksten betekenen in de Hebreeuwse poëzie hetzelfde. Dus: de weg is de wet des heren. Verderop in diezelfde psalm komen we dit tegen: “Uw Wet wil ik voortduren bewaren tot in alle eeuwigheid, zo zal ik wandelen op ruime baan.” Hier hebben we dus de gedachte aan de brede weg. Ook staat er nog: “Uw gebod is zeer wijd”, dat wil dus zeggen: “Uw weg is zeer breed”.

Nu wordt het ons iets duidelijker, hoe Jezus Zijn woord over de brede weg bedoeld heeft. Het is de weg van Gods geboden en inzettingen, waarop de Farizeeërs wandelden. Zij verwachtten op deze weg als Gods vromen de zegen van God! Want wie zich aan de Wet van God hield, werd verlost uit de benauwdheid en in de ruimte gesteld. Het is dan ook daarom, dat zij voortdurend bezig waren om Gods geboden te begrijpen en na te volgen. De brede weg was dus de weg van voorschriften, inzettingen en verordeningen, waarop de Schriftgeleerden wandelden. En velen wandelden op die weg! In Jezus’ dagen moeten er wel vier á vijf duizend Schriftgeleerden geweest zijn, alleen al in Jeruzalem. Maar om op die brede weg te komen moest men eerst door een wijde poort.

Bij dit woord hebben de toehoorders van Jezus ongetwijfeld gedacht aan de Wet. Waar men bij “de weg” meer dacht aan de levenswandel volgens de inzettingen en geboden, daar dacht men bij de poort meer aan de eigenlijke Wet des Heren, de tien geboden en wat daar mee samenhing. Wij zeggen wel eens “leer en leven”. De leer is Gods Thora, en het leven is de levensweg, gebaseerd op die Thora. De Jood maakt nóg dit onderscheid. De “weg”, dat is de Halacha, het hele complex van wat je moet doen en moet laten. En de leer, dat is de Thora.

Zo is de poort van de levenswandel de Wet des Heren. Psalm 118 zingt daarvan: “Ontsluit mij de poorten der gerechtigheid, ik zal daardoor binnengaan.” Dit is de poort des Heren, de rechtvaardigen gaan daardoor binnen” (vs.19 en 20).

Nu wordt het ons duidelijk, waaraan de mensen in Jezus’ dagen dachten, wanneer er gesproken werd over de wijde poort en de brede weg. De Farizeeërs riepen de mensen als ’t ware toe: “Mensen, gaat toch in door de wijde poort van de Wet en wandelt daarna op de brede weg van de inzettingen. Dan wordt u in de ruimte gesteld. Dan wordt de zegen van de Heer uw deel. Dan komt u tot eeuwig leven!” Jezus staat onder die mensen en hij hoort het ook en vlijmscherp is Zijn antwoord: “Breed is de weg en ruim is de poort, die tot het verderf leidt!” Want het is maar uiterlijk vertoon, en uitwendige wettische vroomheid leidt nooit tot leven! Dat bedoelt de Heer nu. Wie in vormendienst opgaat, eet zich de dood. Hier al begint het conflict tussen Jezus en de leraren van zijn tijd, en we weten waarop dat is uitgelopen. Het zijn deze wettische vromen geweest, die straks zullen uitroepen: “Wij hebben een Wet en naar die Wet moet Jezus sterven!” In de kruisiging van de Heer worden we gewaar, dat het einde van de brede weg het verderf is!

Tegenover de wijde poort en de brede weg stelt Jezus iets anders: de enge poort en de smalle weg. Zoals Jezus Zich in het Johannes Evangelie de deur noemt, zó noemt Hij Zich hier de poort. “Ik ben de deur. Als iemand door Mij binnenkomt, zal hij behouden worden; en hij zal ingaan en uitgaan en weide vinden” (Joh.10,9). Zonder Hem kan niemand komen op de weg van het leven . Men moet altijd door Hem heen. Hij is het en Hij alleen! Niet door een reeks geboden en dogma’s, hoe zinvol op zichzelf ook, niet door een wettisch geloof komen we er. Nee, alleen door de poort, die Hij is, de lévende Heer!

Maar het is een enge poort en een smalle weg. Het is dan ook een waagstuk om door die enge poort binnen te gaan. Petrus riep eens uit: “Heer, ga uit van mij, want ik ben een zondig mens!” Ook wij krijgen die neiging, als we de poort willen binnengaan, om weer terug te gaan, we voelen ons onmachtig en onwaardig ook net als Petrus. Het wordt toch nooit iets met ons op die smalle weg! Aan de andere kant: we worden er ook door aangetrokken. Het is Gods Vaderhart, dat ons zoekt en trekt. Maar die poort is zo nauw! Waarom toch? Zou het misschien zijn om ons wat smaller te maken? Wij leven altijd zo breeduit. Wij moesten eens tot inkeer komen, tot bekering! Het gaat niet meer om het volgen van de Wet, maar om de navolging van Hem, de Heer. Waag het met Mij! Hij staat daar voor armen van geest en treurenden, voor zachtmoedigen en hongerigen naar de gerechtigheid. Hij staat daar ook voor ons en roept ons toe: waagt het met Mij!

En wie door déze enge poort binnentreedt, komt op de smalle weg. De weg van zelfverloochening en kruisdragen achter Jezus aan. Wij moeten wat minder breed worden, van ons eigen ik, onze hoogmoed, moet heel wat af. Daarom is die weg zo smal, om ons bescheiden te maken. En toch moeten we over die weg! “Want wie zijn leven zal willen behouden, die zal het verliezen, maar wie zijn leven verliest om Mijnentwil, die zal het behouden!”

Het is een weg vol strijd, maar een strijd die tot de overwinning voert. Soms ook een heel donkere weg, maar een weg die tot het Licht leidt. Wij moeten die weg gaan. Er is geen andere weg. De weg, die Jezus is. “Ik ben de weg, de waarheid en het leven.”

Weinigen zijn er, die hem vinden. Jezus constateert dat met droefheid. Tegelijk roept Hij ons met liefde toe: “Ga toch op die weg, zoek hem!” Zelf is Hij ook die weg gegaan, door de smalle poort van Getsemane, over het smalle pad naar Golgota, voor u en voor mij.

Amen.

Handelingen 2, 15
“Het is het derde uur van de dag”

Rondom Pinksteren hangt een waas van geheimzinnigheid. Dat spreken in tongen en zo, dat vinden we maar mysterieus. De omstanders dachten niet voor niets, dat die mensen dronken waren!

Toen was Petrus opgestaan en had de mensen plechtig toegesproken: “Wat denken jullie nu wel? ’t Is toch pas het derde uur!” Voor ons is dat het negende uur, gewoon 9 uur in de ochtend. De Joden begonnen de dag ‘s-morgens vroeg om 6 uur, wij doen dat ‘s-nachts om 12 uur. Wij zouden dus zeggen: “Het is pas negen uur in de ochtend”.

Ja, en deze Petrus is vol van de Heilige Geest, en toch zo’n nuchtere constatering Hij ademt de Geest van God en hij is daar vol van, en dan toch zo’n nuchtere opmerking! “Het is pas negen uur hoor!” Duidelijk blijkt hieruit, dat hij met beide voeten op de grond staat. Hij is zich welbewust van plaats en tijd. Hij zweeft niet boven de aarde, maar maakt er terdege deel van uit. Niets ontgaat hem van wat er rondom hem gebeurt. Hij hoort de spotters wel fluisteren: “Zien jullie, wel, die mensen? Dat zijn Christenen, ze hebben de mond vol van het Evangelie, zogenaamd. ’t Mocht wat! Ze zullen wel dronken zijn!”

Petrus, de discipel en apostel, die zo dicht bij God staat, hij hoeft er zich natuurlijk niets van aan te trekken. Maar dat doet hij nou juist wel! Mensen kletsen zo graag, vooral over andere mensen. Petrus kent dat wel. Maar het is niet goed voor de zaak van God. Daarom stelt hij zich te weer. Hij moet de mensen duidelijk maken wat er hier gebeurt. Het Evangelie mag toch niet belemmerd worden? Het moet gehoord worden door en ook verstaanbaar worden voor iedereen. Het moet uitgelegd worden. Dat is vandaag nog zo. Daarom zitten we hier in de kerk.

Petrus begrijpt heel goed, dat die mensen om hem heen er niets van snappen. “t Is pas negen uur in de morgen, mensen, dan is een mens toch nog niet dronken!” Nee, mensen, vol van de Heilige Geest, dat zijn geen dwepers, zij verkeren niet in trance, nee toch, dat zijn gewoon heel nuchtere mensen. Misschien is het wel zo, dat de Heilige Geest mensen extra nuchter en waakzaam en oplettend maakt.

Wat een geweldige zegen is dat, wanneer je nuchter kunt zijn en mensen en dingen gewoon kunt nemen zoals zij zijn. Wanneer je ook het leven gewoon kunt nemen zoals het komt. Geen hysterische toestanden alstublieft! Niet wegvluchten in alcohol of andere verslavende middelen. Maar gewoon nuchter blijven. Wij kunnen dat vaak niet of niet meer. Het leven is daartoe vaak te ingewikkeld geworden. En ook zo hard, dat je ’t niet meer aan kunt en wel moet wegvluchten. Je wilt graag even die ellende vergeten! Wij lijken soms wel op paarden, die op hol geslagen zijn. En waarvoor eigenlijk? Voor niets! Misschien voor een graspolletje of een ritselend blad. En zo lopen ze zich te pletter tegen een boom of een huis. Arme mensen zijn wij, als we niet meer nuchter de dingen kunnen zien en accepteren in het leven. Mensen, die zich te pletter lopen tegen de spookbeelden van deze tijd!

En als we niet ten onder willen gaan, dan houden we ons een beetje voor de gek met relativerende gedachten als “Het zal toch zo’n vaart niet lopen. Ik ga nog lang niet dood. De man voor de tv, die ons zijn ellendige leven beschrijft, zal wel fantaseren. Allemaal Indianenverhalen, gewoon niets van aantrekken. En al die ellende van de oorlog, die in de afgelopen week weer is opgerakeld, ’t zal wel zwaar overdreven zijn. En die ellende in Afrika en die verschrikkelijke ramp in Burma en die hongersnood in de wereld, neem het maar met een korreltje zout. Niet zeuren, gewoon eten en drinken en vrolijk zijn! En we leven er op los, ieder naar zijn heug en meug.

Hadden we maar meer van die Heilige Geest! Die mensen nuchter maakt en oog geeft voor de dingen zoals ze werkelijk zijn. Er is – denk ik – geen nuchterder mens geweest dan Jezus Zelf. Die maakte Zich niets wijs, Die had geen valse illusies! Nee, toen iedereen stond te juichen, bij de intocht in Jeruzalem, toen huilde hij, over diezelfde stad. En toen Petrus tegen Hem zei: “Ik zal U nooit verlaten”, wist Jezus wel beter. Hij wist dat ze Hem allemaal zouden verlaten. Hij zag het kruis komen: naakt, hard, koud, ellendig. Hij vluchtte er niet voor weg. Geen objectiever mens dan Jezus! Nuchter was Hij, door de kracht van de Heilige Geest, die de mensen de ogen opent voor het leven en de dingen daarin neemt zoals ze werkelijk zijn.

Dat moeten we vandaag heel goed weten! De Heilige Geest maakt mensen bij de tijd! Petrus wist drommels goed, hoe laat het was. Letterlijk en figuurlijk! Letterlijk: nog maar 9 uur. Figuurlijk: we staan nog maar aan het begin, Gods Koninkrijk is komende, Gods nieuwe dag is aangebroken. Ook de mensen staan nog maar aan het begin. Zij zijn nog maar net op weg om de blijde boodschap van Gods genade aan te nemen en door te geven. En is dit eigenlijk niet nóg zo? We zijn wel met z’n allen tweeduizend jaar verder, maar wat de nuchtere beleving van het Evangelie betreft zijn we niet veel verder gekomen. Nog steeds zijn er de spotters en lachers, nog steeds wordt er van de Christenen gezegd, dat ze dronken zijn, een beetje gek ook.

En die reacties zijn niet helemaal onterecht. Want mensen van de Heilige Geest zijn ook anders dan anderen, zijn ook een beetje gek. Zij doen anders en denken anders. Zij zijn uitdagend en prikkelend, zij zien er soms ook uit als dronken mensen. Zij praten in zichzelf, zij praten in het luchtledige met God, zij hebben nog vertrouwen, wanneer iedereen het vertrouwen al lang verloren heeft, zij hopen nog, als iedereen de hoop al lang kwijt is! Zij zien nog lichtpuntjes, als die er menselijkerwijs al lang niet meer zijn. Hoevelen hebben daar in de oorlog niet moed uitgeput? Hoeveel verzetstrijders hebben uit dat nuchtere geloof ook niet al die gevaren doorstaan? Wie de Heilige Geest ontvangen heeft, is in al die dingen toch ook een beetje vreemd, vindt u niet? Een Christen lijkt wel dronken! Hij is enthousiast, een utopist (Verbeter de wereld, begin bij u zelf!), een wereldverbeteraar, een idealist, iemand die gelooft in een betere wereld van vrede en gerechtigheid. Een Christen is een dromer, hij is al in de hemel en de hemel is in hem en haar. Wie zo iemand ontmoet, vraagt zich terecht af: wat is dat voor vreemd figuur, zou die soms dronken wezen?

Zó komen in mensen, die vervuld zijn met de Heilige Geest uitersten samen: nuchterheid en dronkenschap. Pinkstergelovigen zijn beide tegelijk: nuchter en in vervoering. Zij zijn op aarde én in de hemel. Hoe wonderlijk is het leven in en door de Heilige Geest! Het is: in vreemde talen Gods grote daden verkondigen. En het is: opstaan en zeggen, dat het pas negen uur in de ochtend is. Het is: zijn in eeuwigheid en zijn in de tijd!

Voor een buitenstaander is dat gek. Dat bestaat toch niet! Met het verstand valt dit ook niet te rijmen. Het verstand kan alleen maar denken in begrippen van ruimte en tijd. Maar wie de Geest ontvangen heeft, die leeft en denkt en handelt vanuit de eeuwigheid, met de blik op oneindig! Daarom zijn die mensen niet gek, maar juist vol verstand, want de Geest leidt hen in de volle waarheid, zoals Jezus zegt in Joh.16, 13.

Mensen, die de Heilige Geest ontvangen, worden verkondigers net als Petrus. Zij beginnen een nieuw leven, waarin ruimte gegeven wordt aan de werking van de Heilige Geest. Hoe dat kan zijn, laat Petrus ons ook hier zien. Hij stond op. Daar zit een symboliek in. Hij staat, letterlijk en figuurlijk. Hij staat z’n mannetje, hij wéérstaat de spotters, hij staat voor de zaak van het Evangelie. Hij wordt een ander mens: van de eenvoudige visser, die nauwelijks uit zijn woorden kan komen, wordt hij een apostel, die redevoeringen houdt, zoals hier met Pinksteren. Hij is geworden tot spreekbuis van God. En hij zegt de mensen wat er in de goddelijke werkelijkheid aan de hand is: “Die mensen zijn niet dronken, maar de Heilige Geest is over hen gekomen!”

Nog vaak zullen ze hem voor gek verslijten, die Petrus, maar even vaak zal hij hen nuchter en zakelijk en gedegen vanuit zijn Bijbelkennis de weg mogen wijzen naar de volle waarheid. Dat is de kracht van de Heilige Geest, die in hem gekomen is. En dat overkomt vandaag de mensen nóg, als zij de Geest in hun leven toelaten. Overal waar de Geest werkt is kracht. Kracht niet van mensen, maar van God. De meest zwakke mensen kunnen daardoor sterker zijn dan de stevigste bodybuilders. In het Nieuwe Testament zijn daarvan voorbeelden te over. Van Stefanus bijvoorbeeld, de eerste martelaar, wordt in Hand.6  gezegd, dat hij een man was vol van de Heilige Geest en kracht. En van Jezus zegt Petrus zelf in Hand.10, dat God Hem gezalfd heeft met de Heilige Geest en met kracht.

De Heilige Geest is kracht en geeft ons kracht. Laten wij daar vandaag om bidden, laten wij dat elke dag doen, en het uitzingen:

Geef mij kracht, heel mijn leven lang,
Geef mij kracht, heel mijn leven lang,
Geef mij kracht, heel mijn leven lang,
O, geef mij kracht!

Amen.

Efeziërs 4, 1-10

We geloven in de hemel, de woonplaats van God. Dat is een oeroud geloof, zowel van Christenen als van Mohammedanen en Hindoes. Hiëronymus van Alphen dichtte heel lang geleden al:

Ik reis naar de hemel
Al ’t aardse gewemel
Verhindert mij niet.

Hoe we ons dat moeten voorstellen, weten we niet. Vroeger dacht men, dat de aarde een platte pannenkoek was met de hemel daarboven. Het versje van Van Alphen gaat ook nog van die voorstelling uit, net als het Bijbelse verhaal van de Hemelvaart van Jezus. Wij weten al lang, dat dit beeld niet klopt. Immers: de aarde is rond, draait om de zon en heeft dus geen vaste stand. In welke richting moeten we dan de hemel zoeken? Dus zeggen veel mensen: ’t is allemaal onzin met die hemel, die bestaat helemaal niet!

Maar wij vieren Hemelvaart, wij geloven wel in de hemel. Wij geloven in God de Vader, de Almachtige, Schepper van hemel en aarde. Ja toch?

De hemel is geschapen, door God, Zo belijden wij het. En de aardse werkelijkheid is verschillend van de hemelse. Maar beide, hemel en aarde, zijn door God in aanschijn geroepen. Hij is de Creator! En Luther voegt er aan toe: ex nihilo, d.i. uit het niets. Hemel en aarde zijn helemaal Gods werk. Maar zó, dat de hemel toch anders is dan de aarde. Wij kunnen ons, vanuit onze aardse werkelijkheid, de hemel dan ook nauwelijks voorstellen. Laten we niet denken aan een wolkenhemel, of aan de lucht met zon, maan en sterren, hoe ver we daarin ook kunnen kijken. Dat blijft toch altijd alleen maar aardse werkelijkheid. De hemel zal heel anders zijn! Wij kunnen het niet bevatten.

De werkelijkheid van de hemel is van God, niet van ons. Nóg niet, want wij zijn nog niet in de hemel. Maar God is er wel. De hemel is Zijn woonplaats. De God in de Bijbel is niet een God van “op bergen en in dalen en overal is God”. Een God Die overal is, is in feite nergens! Maar de God van de Bijbel woont ergens, namelijk in de hemel. En vroeger woonde Hij ook onder Zijn volk Israël, in de tempel. Niet dat de tempel Hem zou kunnen bevatten. Dat wisten Salomo en Paulus ook al, maar God wil toch op een bepaalde wijze in de tempel aanwezig zijn. Hij wist, dat de mensen daar behoefte aan hadden. Vandaar! Maar bevatten kan de tempel God niet. Zelfs de hemel der hemelen kan God niet bevatten, zegt Salomo. Maar Hij woont er wel, op een bijzondere wijze. De hemel is daarom zo heel anders dan de aarde, met zijn zonde en schuld.

Natuurlijk blijven we ons wel afvragen: waar is die hemel dan? Niemand kan die vraag beantwoorden. Want het gaat bij de hemel niet om iets ruimtelijks, eerder om iets geestelijks. Het is een spirituele dimensie! Wij kunnen ons alleen maar voorstellingen maken in de ruimte. Zo zouden we de hemel ook graag in kaart willen brengen! Maar de hemel is iets geestelijks, niet tastbaars of zichtbaars. Het is een belijdenis van je geloof. Buiten je geloof om kun je eigenlijk niet over de hemel spreken. De hemel wordt daarom wel eens een “ontoegankelijk licht” genoemd.

Wat mogen we verder van de hemel weten? Dat Jezus er is, zittende ter rechterhand van God. Wij zingen van Zijn liefelijke Naam, die hemel en aarde verenigt tezaam. Door de eeuwen heen heeft de Kerk beleden, dat Jezus Christus om ons en om onze zaligheid is neer gekomen uit de hemel en mens is geworden. Is gekruisigd, gestorven en begraven, opgestaan uit de doden en ten hemel gevaren. Zo staat het in de geloofsbelijdenis van Nicea. Het voltooide werk van de Heiland wordt afgesloten met de Hemelvaart.

Wat betekent nou die Hemelvaart, als we alles overzien wat Jezus voor ons gedaan heeft? Paulus zegt het zo duidelijk in onze tekst uit Efeze 4: “Wat betekent dit: Hij is opgevaren, anders dan dat Hij ook nedergedaald is naar de lagere, aardse gewesten? Hij, die nedergedaald is, Hij is het ook, die is opgevaren ver boven alle hemelen, om alles tot volheid te brengen.” Jezus is opgevaren, Hij heeft de aarde verlaten, wordt opgenomen in Gods hemel. Hij is bij God de Vader, maar Hij is daar om ons en om onze zaligheid! In feite worden wij mét Hem mee verhoogd, van de aarde naar de hemel. Je zou ook kunnen zeggen, dat Jezus in de Hemelvaart de aarde naar God heeft toegebracht. Het gewone aardse leven heeft nu een plaats gekregen bij God Het is het hoogtepunt van Jezus heilswerk, Zijn komst op aarde. Jezus zit nu aan de rechter hand van God Zijn Vader om voor ons op te komen. Hij is daar onze pleitbezorger. Hij regelt daar van alles voor ons! Zoals Hij gezegd heeft: Mij is gegeven alle macht in hemel en op aarde. Wij leven voortaan op Gods aarde onder Gods hemel, waar Jezus Christus bezig is om alles tot volheid te brengen.

Dat is de gedachte van de apostel Paulus. Een troostrijke gedachte, niet waar?

Stel je eens voor, dat het laatste wat wij van het Evangelie wisten, alleen een aantal verschijningen van Jezus was zonder dat ons geloof op de hemel was gericht. Dan was het wel heel magertjes geweest! Wat hadden we er aan gehad, voor ons zelf? Maar gelukkig bestaat het Nieuwe Testament uitmeer dan vier Evangeliën. We hebben daar ook nog het boek Handelingen, waarin de Hemelvaart wordt beschreven en het Pinkstergebeuren. We zien daar Jezus opgenomen in de hemel en de Heilige Geest kómen uit de hemel. Jezus maakt plaats voor de Trooster. “Niet als wezen zal ik u achterlaten…” De Evangeliën lopen uit op Handelingen 1 en 2 en dat is prima zó! Jezus gáát, de Heilige Geest komt. Van nu af aan regeert de Heer door Woord en Geest. Jezus zit op Zijn troon. Hem is gegeven alle macht in hemel en op aarde.

De hemel omsluit de aarde zegenend en begeleidend. Wij zeggen dan terecht: “Alle zegen komt van Boven”. Alle gaven en vruchten van de Geest zijn gaven uit de hemel. De Geest Zelf wordt ons door Christus uit de hemel toegezonden. Ons burgerschap is in de hemel, zegt Paulus, en vanuit de hemel verwachten wij onze Heer, vanwaar Hij komen zal om te oordelen de levenden en de doden. Zijn Rijk zal geen einde hebben!

Ach, wat weten wij eigenlijk van de hemel af? Op deze manier, zoals ik heb uitgelegd, toch nog heel wat! Als we niet wisten van Jezus’ hemelvaart zou de hemel voor ons een ontoegankelijke en verborgen werkelijkheid zijn. De Bijbel spreekt niet voor niets van de verborgenheid van God en de ondoorgrondelijkheid van Gods daden. Die in de hemel woont, bewoont een ontoegankelijk licht, en ons leven is in Christus verborgen in God, en een wolk onttrekt Jezus aan de ogen van de mensen. Maar juist zó komt er ruimte voor de Heilige Geest en ons geloof, hemelvaartsgeloof: gij zult de hemel geopend zien… Dat is toekomstmuziek. Voorlopig ligt onze zaligheid in het niet zien en nochtans geloven: in Hem gelooft gij zonder hem thans te zien!

Wij leven in de tussentijd, de tijd tussen Jezus’ komst en Zijn terugkomst. Dat is de tijd van de Kerk Op Hemelvaart volgt Pinksteren. “Gij zult Mijn getuigen zijn”. Getuige betekent belijder. Het Griekse woord kan ook “martelaar” betekenen. De martelaren werden door de eerste Christenen als de ware belijders beschouwd. Jezus heeft op aarde geleden, nu moeten Zijn discipelen Zijn getuigen zijn en lijden. Dat zou je de opgave van Hemelvaart kunnen noemen. Maar we krijgen daarbij ook een gave: de Heilige Geest. Gaven en vruchten van de Geest, waarbij de liefde voorop staat.

Denk niet, dat Hemelvaart het einde is. Nee, nu begint het pas goed! Discipelen worden apostelen. Ze gaan Jeruzalem binnen, en Galilea, de hele wereld door. En de Geest waait waarheen Hij wil en Hij gebruikt mensen voor Gods werk. Hemelvaartsmensen zijn uitgezonden mensen, vol verwachting uitziende naar de wederkomst van Christus, maar ondertussen hard aan het werk hier op aarde, ingeschakeld door de Heer daar Boven om alles tot voleinding te brengen.

Tenslotte zullen we eens mét Christus zijn. Zó moeten we de hemel verstaan. In de hemel zijn is mét Christus zijn en mét Christus zijn is in de hemel zijn. Daarom mogen we best zingen: Boven de starren, daar zal het eens lichten. Of: in de hemel is het schoon! Die schoonheid komt ook eens op aarde, als de aarde gezuiverd zal zijn van alle onrecht en onderdrukking, wanneer de stad van God, het nieuwe Jeruzalem, zal zijn neergedaald uit de hemel.

Op hemelvaartsdag keken de discipelen naar de hemel en dat doen wij ook. Maar onze blik wordt door Christus teruggebogen naar de aarde, naar plek waar we Hem dienen mogen.

Ach, wat geeft het ook? Boven of beneden? In de hemel of op aarde? Het zijn maar menselijke begrippen. We kunnen ze in onze geloofsbelijdenis niet missen. Maar Pasen en Hemelvaart en Pinksteren willen ons eigenlijk alleen maar zeggen, dat in Christus alles wonderbaarlijk goed terecht komt. Hij vervult, Hij voltooit, Hij redt alle dingen, ook u en mij en de gehele wereld.

Amen.

1 Korintiërs 15, 28c

Wat moet ik eigenlijk zeggen: “Christus is opgestaan” of “Christus is opgewekt uit de doden” ?

Meestal spreekt men in Protestantse kringen over de opstanding van Christus.Paulus spreekt herhaaldelijk van opwekking. Beide woorden slaan op hetzelfde gebeuren, maar betekenen toch eigenlijk niet hetzelfde. Het is niet toevallig, dat de Evangeliën in de regel van opstanding spreken en de brieven bijna altijd van Christus’ opwekking. Het woord “opstanding” kan een toeschouwer gebruiken, iemand die het gezien heeft. Daar gaat het ook om in de Evangeliën. De mensen waren er bij, toen Jezus rondtrok en zijn woorden sprak, toen hij mensen genas en Lazarus deed opstaan uit de dood. Zij waren ooggetuige en konden het later navertellen. Zó zijn de Evangeliën ontstaan. Daarom spreken ze ook van opstanding. Jezus was opgestaan uit de dood. Zoals Hij gesproken had: “Ik heb macht het leven af te leggen en ik heb macht het weer op te nemen.” Van de opstanding zelf is niemand getuige geweest. Alleen het lege graf hebben mensen gezien. De Evangeliën zijn ooggetuigenverslagen. Net zoals het bij ons gaat, als we over het verleden spreken: toen gebeurde er dit, toen dat enzovoort. We kunnen het vertellen alsof het nóg gebeurde. Maar we kunnen er nu ook een lijn zien, een perspectief. Vroeger keek je alleen maar tegen de dingen aan en was het allemaal heel fragmentarisch, een aaneenschakeling van losse gebeurtenissen. Maar nu, achteraf bekeken, zie ik er een lijn in, een verband.

Zoiets gebeurt ook in de brieven van Paulus en van de andere apostelen. Zij kijken terug en zien het verband in het licht van God. God Zelf had daar een plan mee. Paulus heeft Christus niet bij diens leven gekend, hij staat dus niet vlak voor het feit, maar beschouwt Pasen op een afstand. Daardoor ziet hij het geheel in Gods licht als een heilsgebeuren, ja zelfs als middelpunt van de heilsgeschiedenis van God en mensen. Hij ziet de lange geschiedenis van de eeuwen, die er aan vooraf zijn gegaan en waarin de komst van de Messias werd voorzegd. Dan, in de volheid van de tijd, komt Christus tot ons. Hij wordt geboren, leeft en werkt, lijdt en sterft en wordt opgewekt. Het is bij Paulus dus niet de daad van Christus Zelf, die opstaat uit de dood, maar het is veeleer de daad van God, Die Hem opwekt uit de doden. Het is de bekroning van al Gods vorige daden, het centrale heilsfeit. Zo ziet Paulus de hele geschiedenis tot nu toe in een soort vogelperspectief: het loopt alles uit op Christus en Die opgewekt! Hij zelf, de apostel, de ontijdig geborene (zoals hij zichzelf noemt), die Christus op aarde niet heeft gekend, hij ziet het opstandingsfeit op een afstand en probeert het te verstaan in het geheel van Gods ingrijpen in deze wereld. En daar mogen we Paulus dankbaar voor zijn. Want het laat ons zien, hoe mensen al in de eerste Gemeente op Pasen reageren. En zo doen ze nog! Het is nóg bepalend voor hoe wij tegen Pasen aankijken en tegen de dood en de opstanding uit de dood. Nee, zegt Paulus, wij worden opgewekt! ’t Is niet ónze daad, die opstandig. Niet wij staan op, maar wij worden opgewekt. Het is Gods daad aan ons!

Petrus, die wel het feit van de opstanding van heel dichtbij heeft gezien, spreekt in zijn eerste brief wel van “opstanding”. Bij hem werkt nog na de geweldige indruk, die het feit zelf op hem maakte. Heel begrijpelijk. Daarom, Gemeente, is er een verschil tussen opstanding en opwekking. Bij Petrus zien we dat heel duidelijk: hij heeft de opstanding meegemaakt. Paulus niet, en daarom spreekt Paulus van opwekking: hij ziet er op terug als een daad van God. Paulus ziet de opwekking als een overwinning op de dood, ook voor de mensen die in Christus geloven: zij zullen met Christus opgewekt worden. Dan heerst Christus over al Zijn vijanden en onderwerpt hen allen aan God, want God is het Die Hem over alle dingen deed triomferen. En wanneer dat einde zal zijn bereikt, dat God alle dingen aan de Zoon zal hebben onderworpen, dan zal de Zoon Zich Zelf onderwerpen aan Hem, Die Hem alle dingen onderworpen heeft opdat God zij alles in allen. Dat is het einddoel. Daar gaan we met z’n allen naar toe!

Wij, die Pasen gevierd hebben, mogen naar dat einddoel uitkijken. We mogen er ook aan mee werken. Ook ons eigen leven moeten we in dat licht bezien. Dat God mag zijn alles ook in ons leven! En in heel de wereld! Wat lijkt dat nog ver weg. Vaak is het alsof God niets is in ons leven. Ja, natuurlijk, God zal er wel zijn, maar wij zien niets van Hem terug in ons leven. We zien alleen onszelf en de ellende, waarin wij zitten, de grillen van het lot, of zoals u wilt het noodlot. Daar is immers geen peil op te trekken, op de omstandigheden van ons leven. Dan is het zus, dan weer zó. En bij de één is het zoveel erger dan bij een ander. Ziet u daar enige lijn in? Laat staan leiding van God? Een leven zonder God, een wereld zonder God. Velen kiezen daar ook voor, het lijkt hun het beste toe. Alsof er geen Pasen is geweest!

Paulus kiest een andere weg. Juist in de chaos van het leven is dit zijn enige behoud: dat hij Christus kent en Die opgewekt. Een leven zonder God zou voor hem erger zijn dan de dood. Dat zou zijn het ontbreken van alle vastigheid, van elke bodem om op te staan. Voelt u dat ook zo? Een leven, waarin God niets is, is een leeg en nietig leven. De Heer moge ons daarvoor behoeden! Wij hebben Pasen gevierd, in ons leven wil God iets zijn, ja alles. Veel mensen komen niet verder dan alleen maar iets, het zogenaamde ietsisme. “Ik weet wel, dat er iets is, een hogere macht, die alles bestuurt”, zeggen ze dan. Het zou niet in hun hoofd opkomen, dat God niet bestaat. Wie dat gelooft is goddeloos, een heiden. Nee, dan zijn zij anders! Maar ondertussen gaat toch hun leven langs God heen. God mag er dan wel zijn, maar Hij moet Zich vooral niet met hun leven bemoeien. Leven en werken en sterven, men doet alles op eigen kracht en op eigen tijd. Werkelijke waarde hebben alleen gezondheid, carrière, geld, iets voorstellen in de maatschappij. Maar of zij iets voorstellen voor God of voor de medemens in nood, daar gaat het toch niet om! Alles gaat buiten God om. Maar toch: God is er, en ze gaan ook wel naar de kerk. Ze moeten niets hebben van de goddelozen, God kan alles, natuurlijk, maar Hij krijgt geen gelegenheid om iets te doen. God is overal, zeker wel, maar in jouw leven zie je niets van Hem. Kortom: God staat naast de reële dingen van het leven, mensen hebben Hem daarvoor niet meer nodig. Hij mag er best zijn, maar moet Zich vooral niet met ons bemoeien.

Zeg ik hiermee te veel? Herkent u het ook een beetje in uw eigen leven?

U staat hierin niet alleen. Het is een gevaar, waar wij allemaal aan bloot staan. Nee, het is niet genoeg te erkennen dat God iets is, God wil alles zijn, en daar moeten we heel goed van doordrongen zijn. Als het niet alles is, dan is het niets. Dat inzicht wil Pasen ons schenken.

Wie heb ik nevens U in de hemel?
Nevens U begeer ik niets op aarde.
Al zou mijn vlees en mijn hart bezwijken,
Mijns harten rots en mijn erfdeel is God voor eeuwig,

Zo zingt het in het hart van de dichter van Psalm 73. Zingt het zo ook in ons?

Misschien is het nog maar in een beginstadium. De dichter heeft ’t ook moeten leren, door scha en schande. De ervaring is er niet minder om: naast God heb ik niets in mijn leven, dat wil zeggen Hij is alles in mijn leven! Als ik hier oog voor ga krijgen, dan heb ik Pasen gevierd. Dan ben ik al een stukje opgewekt, omhoog getild uit het aardse bestaan. Als ik mijn leven kan zien als door God geleid, als ik heb begrepen hoe achter alle dingen God staat, hoe ook mijn geloof een werk is van God, dan heb ik Pasen gevierd. Als ik ook mijn innerlijke strijd met de zonde en mijzelf kan zien in het licht van Gods genade, als ik mij geroepen voel door God om op de plek waar ik leven mag Hem te dienen, dan heb ik Pasen gevierd. Opdat God zij alles in allen. Ook in ons persoonlijke leven moet dat z’n beslag krijgen.

God is alles in allen. Dat is de voltooiing. We moeten hier geen dogmatisch systeem van maken, alsof eens alles op z’n pootjes terecht komt. Zo bedoelt Paulus het niet, denk ik. Hij zingt hier een lied, net als de dichter van Ps.73. Het is het lied van het Paasgeloof! Dit zingt hij: eens komt de tijd, dat het met de ellende uit zal zijn, dat het met de zonde over zal zijn, dat het met de macht van de dood gedaan is. Dat de volheid van het leven, van de Levende, doorbreekt. Het is het lied van de machtige God, uit Wie en tot Wie en door Wie alle dingen zijn. God, Die de wereld geschapen heeft zal hem ook eens herscheppen, zo gaat het ook met ons persoonlijke leven en met ons lichaam. Want de dood is verslonden, overwonnen, en God is het die ons ten allen tijde deze overwinning geeft. Daar kunnen wij van op aan! Wij mogen leven uit Pasen! Opgewekt uit de dood tot nieuw leven!

Amen.

Lukas 19, 38
“Gezegend Hij die komt – de Koning – in de naam des Heren! 
In de hemelen vrede en eer in de hoogste hemelen!”

Is dit eigenlijk wel een tekst voor de Lijdenstijd? Past dit juichen van Psalmzondag eigenlijk wel in de lijdensweken? Paste het bij een Heiland, Die de dood tegemoet ging?
 
Het is een schril kontrast. Op Palmzondag: Hosanna! Hosanna! Een juichende menigte. En enkele dagen daarna: Kruisig Hem! Kruisig Hem! Een woedende menigte, die op de dood uit is van die man, die ze eerst juichend hebben binnengehaald. Juichen midden in de Lijdenstijd! ’t Kan soms goed zijn voor een mens om in sombere dagen eens een lofzang te gaan zingen, een juichtoon midden in je verdriet. Ik heb mensen in een verpleeghuis, die er echt slecht aan toe waren, horen zeggen: “Dominee, gelukkig kan ik nog zingen!” Een mens kan daar toch zo’n grote behoefte aan hebben, om niet afgestompt te worden door de duisternis van het lijden. Lukas als arts wist daar ook alles van. De Bijbel trouwens ook: lachen en huilen wisselen elkaar daar af, net zoals in het dagelijkse leven.

Een juichtoon vlak voor het bittere lijden! Wat een schril kontrast!

Jezus’ leven is eenzaam geweest. Als Hij sterft, is Hij door iedereen verlaten. Zelfs voelt Hij Zich door God verlaten. Wat een eenzaamheid! Toch heeft de Heer ook momenten gekend, waarop de mensen zich om Hem heen verdrongen. En dat niet alleen uit nieuwsgierigheid en sensatiezucht, om bij Hem genezing of een ander wonder te vinden, maar zeker ook om naar Hem te luisteren. Want Hij sprak toch woorden van God! De intocht in Jeruzalem is ook zo’n moment geweest. Het moet Jezus veel gedaan hebben, dat de mensen eindelijk begrepen wie Hij was: de Messias, Hij Die komt in de naam des Heren!

Straks is Hij alleen in Getsemane. Daarna zal Hij in de straten van Jeruzalem en voor het paleis van Pilatus heel andere kreten horen. Nu herinneren de mensen zich nog alles wat zij van Jezus hadden gezien en gehoord. Zoals die laatste daad, toen Hij Lazarus uit de dood opwekte. Dat lag alles nog vers in hun geheugen! En daarom zingen ze: Gezegend Hij Die komt, de Koning, in de naam des Heren.

Maar Lukas weet ook al te vertellen, dat je toen al bij de intocht vijandige stemmen kon horen. Er zijn Farizeeërs in de toeloop van mensen, die zich aan het gejuich voor Jezus ergeren. Zij eisen van Jezus, dat Hij Zelf daar een einde aan maakt: “Meester, bestraf uw discipelen. En Hij antwoordde en zeide: Indien deze zwegen, Ik zeg u, dan zouden de stenen roepen!”

Toen kreeg de Heiland een visioen: Hij zag de naderende val van Jeruzalem en van de tempel. Omringd door al die mensen weent Hij bij het zien van de stad, die Hem nu feestelijk schijnt in te halen, maar straks Hem zal verwerpen. Hij ziet die stad in puinhopen liggen. Ook hier weer een schril kontrast.

Met lede ogen zien de leiders van het volk toe, hoe de vreugde van de discipelen aanstekelijk werkt, een reden te meer dat Hij sterven moet! Hij is gekomen tot de zijnen, maar de zijnen hebben Hem niet aangenomen. Johannes zei het al in het eerste hoofdstuk van zijn Evangelie. Gezegend Hij Die komt! Maar ze hebben Hem niet aangenomen. Ze brachten Hem liever ter dood.

Toch waren er ook sommigen ,die Hem wèl aangenomen hebben en die we straks terugvinden onder het kruis: Maria, Zijn moeder, en Johannes en Maria Magdalena, de vrouw, uit wie Jezus zoveel duivelen had verdreven, en Petrus… op een afstand.

Op Palmzondag vindt een schifting plaats: tussen de mensen die Hem aangenomen hebben en zij die Hem verworpen hebben. We kunnen ze heel duidelijk zien. De discipelen juichen en leggen de loper uit voor Hem als voor een echte koning. ’t Is maar een povere loper: hun eigen kleding, en veel bijzonders zal dat niet geweest zijn, want zij waren maar arme mensen. En hun gejuich zal ook wel niet zo harmonieus geweest zijn, want zij waren maar vissers. Vissers konden wel hard schreeuwen, dat moesten ze wel op zee om zich verstaanbaar te maken en elkaar te kunnen beroepen. Maar wat geeft ‘t: zij gaven wat zij hadden aan Jezus, hun Koning. En daar komt ’t toch op aan , niet waar? Een ieder naar zijn bekwaamheid, naar wat God hem in ’t leven gegeven heeft. Daar mogen we Hem mee dienen!

Bij die ruwe vissers zien we ook nog andere mensen, niet de mensen van stand, eerder het gewone volk. Daar waren ook velen bij, op wie neergekeken werd: bedelaars en blinden, daklozen, kreupelen en melaatsen, mensen door Jezus geholpen. Jezus had ze altijd zien staan. Hij had een goed woord voor hen gehad. Daarom waren ze nu gekomen. Om Jezus te bedanken en toe te juichen als hun Heer en Heiland: Gezegend Hij Die komt, de Koning, in de naam des Heren!

’t Is Palmzondag. Eigenlijk een wat vreemde naam voor de intocht in Jeruzalem. Want in Jeruzalem zullen toen net als nu geen palmen geweest zijn. Bij Jericho, waar Jezus vandaan kwam, groeien palmen in het subtropische klimaat, maar bij Jeruzalem in de Judeese heuvels, droog als gort, zal men ze vergeefs gezocht hebben. Daarom spreekt Markus, het oudste Evangelie, ook niet van palmen, maar van groen langs de weg, dat de discipelen afrukten. Matteüs denkt meer aan bomen, maar niet aan palmbomen. Hoe komt ’t dan toch dat Johannes het over palmbomen heeft? Ik denk, dat Johannes hier gedacht heeft aan het loofhuttenfeest. Dan was het de gewoonte om van palmtakken waaiers te maken, Zulke takken kon je waarschijnlijk in de stad kopen, het hele jaar door. En zo kon het komen, dat er enkelen waren die dat gedaan hadden om hun Heer toe te wuiven. Daaraan kun je ook zien, dat Jezus nog veel vrienden had, die met de discipelen stonden te juichen. Zij heffen een lied aan: “Gezegend Hij Die komt, de Koning, in de naam des Heren! In de hemel vrede en ere in de hoogste hemelen!”  Het lijkt wel op de engelenzang in de velden van Efrata. Daar heeft Lukas waarschijnlijk ook aan gedacht. Waren het toen de ruwe herders die het hoorden, nu zijn het de ruwe vissers en randfiguren van de maatschappij, die het zingen. Zij zingen de Koning toe, de Messias van God, Die naar de mensen gekomen is. Die intocht houdt in ons gemoed! Hier ligt een duidelijke parallel tussen Kerst en Palmpasen. Het is daarom ook zo vanzelfsprekend, dat in de oudkerkelijke Schriftlezingen van Advent ook de intocht in Jeruzalem is opgenomen. Alleen is er dit verschil: bij de engelenzang ging het om vrede op aarde, hier, bij de intocht, zingt men over vrede in de hoogste hemelen. De vrede op aarde moet nog blijken, maar nu is er al vrede in de hemel! Want de Koning zorgt daar voor. Hij gaat lijden en sterven om vanuit deze nederlaag te overwinnen. Zo komt de vrede in de hemel. Straks zal die ook op aarde zijn. Het is zoals de engelen zongen: In de Hoge! In de Hoge! In de Hoge! Het gaat tenslotte weer van de aarde naar de hemel toe. “Wij gaan ten hemel in en erven Koninkrijken”.

De menigte juicht. Ons is altijd geleerd, dat zij “Hosianna” zongen. Dit staat ook in Mattheüs en Johannes. Lukas heeft het niet. Die zegt: “Gezegend Hij Die komt…” Waarom neemt Lukas het “Hosanna” niet over? Zou hij het als Griek soms niet goed begrepen hebben? Of juist wel, te goed. Als buitenlander moet je altijd elk woord vertalen, dat moest Lukas ook. Zou hij misschien in het “Hosanna” een betekenis gehoord hebben, die hij hier niet goed kon plaatsen? Wij vatten “Hosanna” op als een juichwoord. Maar in het Aramees betekent het eigenlijk “Red dan toch”. Het is een gebed uit ellende. Dat maakte het voor Lukas zo moeilijk om het hier te gebruiken. Het is dus niet: lang leve de koning! Maar een smeekbede aan de koning: red mij toch! Ik denk dat Lukas dit woord daarom niet overneemt, want de Grieken voor wie Lukas schreef zouden dat beslist niet begrepen hebben.

Maar voor ons is dat “Hosianna” eigenlijk een machtig woord en de mensen die er bij stonden, bij de intocht in Jeruzalem, hadden dat ook begrepen: Jezus is een Helper. Daarom roepen ze “Hosianna”: help ons, red ons! Wij moeten dit ook bidden. Tegelijk zien we al uit naar Goede Vrijdag en Pasen en weten we, dat Hij geholpen heeft. “Het is volbracht.” Het Hosanna wordt een “Amen”; ja zeker, het is volbracht! In de hemel is het al zo. Daar staan de oudsten rondom de troon en zij zingen:

Amen, Jezus Christus, Amen,
Ja, Gij zult in ’t groot heelal
’t rijk der duisternis beschamen,
tot het niet meer wezen zal!

Ja, Amen.

In de Hoge! In de Hoge!

Heerlijkheid en liefde, in duisternis en lijden.

Johannes 13, 31-35
“Nu is de Zoon des mensen verheerlijkt en God is in Hem verheerlijkt.
Een nieuw gebod geef Ik u: dat gij elkander liefhebt.”

Het gaat in deze woorden van Jezus over heerlijkheid en liefde. Het is goed om daar in de Lijdenstijd eens bij stil te staan.

Heerlijkheid, dat is een oud begrip, dat we al vroeg in het Oude Testament tegenkomen. Dan gaat het over de heerlijkheid van God, Zijn “kabod”. Daar wordt God Zelf mee bedoeld. Wij zien die heerlijkheid, als God verschijnt in storm en vuur, in wolken en bliksemstralen, in donderslagen en veel lawaai. De mens kan het onder de aanblik van Jahwe’s heerlijkheid niet uithouden. Daarom wordt deze ook versluierd door een wolk. Zo ging Jahwe het volk vóóruit in een wolk- en vuurkolom, dwars door de woestijn. Zo is God “verhuld” temidden van Zijn volk aanwezig. De Israëlieten zelf zien Gods heerlijkheid niet, maar als zij de wolk zien, dan weten zij dat God daar aanwezig is. En zo is het ook later in de tempel. Als zij de gordijnen zien, waarachter zich het “Heilige der Heilige” bevindt, dan weten zij ook daar God aanwezig.

Elke Israëliet leeft in eerbied voor God en in gehoorzaamheid aan God. Daar hebben zij een passende uitdrukking voor: “Jahwe kabod geven”. God de eer geven, die alleen Hem toekomt! Daarom is de verering van Baäls en andere afgoden ook zo’n ergernis in Israël. Dat betekent immers, dat mensen Jahwe niet meer zo belangrijk vinden, dat men geen respect meer voor Hem heeft. De zonde van Israël is altijd geweest, dat men Jahwe onderschatte, hoewel Hij had geopenbaard, hoe machtig Hij is. De Psalmen en de profeten wijzen daar herhaaldelijk op. Eens zal dat afgelopen zijn, dat gemarchandeer met Jahwe. Want dan zal Hij Zijn heerlijkheid aan alle volken openbaren. En alle mensen zullen zien, dat Hij de Enige is, die verdient gehoorzaamd en geloofd te worden. Dat zal gebeuren in het vrederijk, dat eens zal komen en waarin God alles in allen zal zijn. Psalm 57 bijvoorbeeld spreekt daar van (vs.6): “Verhef U boven de hemelen, o God; Uw heerlijkheid zij over de ganse aarde!”

In het Nieuwe Testament is dat precies zo. Het Griekse woord voor heerlijkheid is “doxa”. We zien dat bijvoorbeeld in de Kerstgeschiedenis: “En opeens stond een engel des Heren bij de herders en de heerlijkheid des Heren omstraalde hen.” Bekend is ook de uitdrukking: God de eer geven. Dat betekent niet: God iets geven, wat Hij tevoren niet had, maar actief erkennen dat Hij alleen waard is om God te zijn. De brieven van Paulus eindigen vaak met zo’n “doxologie”, waarin God de eer gegeven wordt. Bijvoorbeeld het eind van de Romeinenbrief: “Hem, de alleen wijze God, zij door Jezus Christus de heerlijkheid in alle eeuwigheid. Amen.”

Ook de Here Jezus heeft de doxa, Hem geschonken door Zijn Vader in de hemel. We denken bijvoorbeeld aan de verheerlijking op de berg, waar Hij met Mozes en Elia in de heerlijkheid van God verschijnt. Jezus bidt Zelf ook meerdere keren om Zijn verheerlijking, bijvoorbeeld in het hogepriesterlijk gebed uit Johannes 17: “Vader, het uur is gekomen; verheerlijk Uw Zoon, opdat Uw Zoon U verheerlijke…” Bij de bruiloft te Kana heeft Jezus ook Zijn heerlijkheid geopenbaard, maar dit was alleen door het geloof te zien. Het Johannes Evangelie getuigt hiervan al helemaal aan het begin: “Het Woord is vlees geworden en het heeft onder ons gewoond en wij hebben Zijn heerlijkheid aanschouwd, een heerlijkheid als van de Eniggeborene des Vaders, vol genade en waarheid.” (Joh.1, 14) Al deze teksten in het Nieuwe Testament grijpen terug op het Oude Testament, waarin de kabod van Jahwe bezongen wordt. Daar is geen verschil tussen de heerlijkheid van God en die van Jezus. Hem, Jezus, komt die heerlijkheid toe, want Hij is de Heer, de Zoon van God.

En nu wordt er in ons tekstwoord verband gelegd tussen die goddelijke heerlijkheid en de menselijke liefde. Niet, dat de mens, die God en zijn naaste liefheeft, als vanzelf in de heerlijkheid van God komt te staan. Maar juist omgekeerd: dat de mens, die al in de heerlijkheid van God staat, God en zijn naaste kan liefhebben. De gelovigen bij Jezus, de discipelen en anderen die Hem volgden, zullen gaan delen in Zijn heerlijkheid en daar verlangen zij ook naar. Maar dat is niet een zaak van de toekomst, dat overkomt hen al in het heden, elke dag. Wie gelooft, hééft eeuwig leven! Jezus zegt het Zelf. Als je gelooft, sta je al in de heerlijkheid van God. Je ziet het alleen niet zo en je merkt het niet zo direct. Maar de verheerlijking is al begonnen, we staan er midden in, maar eens zal het ten volle geopenbaard worden. Bij de wederkomst van de Heer, als de Zijnen ten volle aan Zijn heerlijkheid deel zullen krijgen.

Waar het vooral in onze tekst om gaat is dit: dat je God en je naaste gaat liefhebben, als je al in de heerlijkheid van God bent gaan staan. Die heerlijkheid maakt een mens zo blij, dat hij vanzelf ook anderen daarin wil laten delen. Dat doe je in de liefde! De vreugde over Gods genade aan ons, dat is Zijn ongekende heerlijkheid, daaruit vloeit de liefde als teken van onze dankbaarheid voort. Misschien zegt u wel: maar dan zal er niet veel liefde zijn, want echte vreugde zie ik niet zo om me heen en bij me zelf ook niet. Het is alles zo donker en triest. Toch moet u dat niet zo direct zeggen. Het valt niet te ontkennen, dat er veel triestheid is in de wereld om je heen, in the “struggle for life”, ondanks de vredesmissies en het werk van de “goede doelen” en alles wat er ook aan goeds gebeurt. Maar het was nog veel donkerder in de wereldgeschiedenis, toen Jezus deze woorden sprak. Judas was juist heengegaan. Hij had de Paaszaal verlaten om te gaan doen, wat hij moest doen: het meest donkere werk dat ooit gedaan is. En juist dan, op dat zelfde ogenblik, zegt Jezus: “Nu is de Zoon des mensen verheerlijkt en God is in Hem verheerlijkt.” Dus juist waar het ergste gaat beginnen, het lijden en sterven van de Heiland der wereld, te beginnen met het verraad van Judas en even later de verloochening van Petrus, juist dan spreekt Jezus over heerlijkheid. Hoe is dat mogelijk? Laten we niet zeggen, dat Jezus als Zoon van God de uitkomst al wist, Want als we dat doen, raken we de kern van de tekst niet. Als Jezus van heerlijkheid spreekt, denkt Hij aan het lijden en sterven zelf. Hij weet, dat dit de verheerlijking en verhoging al is! De verhoging ligt niet alleen in de Opstanding en Hemelvaart, maar ook al in de kruisiging. Wij zouden zeggen, dat Jezus door het lijden heen tot de opstanding kwam. Dat lijkt ons logisch. Maar dat is al te menselijk gedacht. Alsof de heerlijkheid pas ná het lijden kwam! Maar het is lijden en heerlijkheid inéén, heerlijkheid midden in het lijden! Hoe kan dat nou? Dat kan alleen, omdat dit lijden heilig lijden en sterven is. Voor mensen onbegrijpelijk, ook geen begaanbare weg. Maar voor God is het de weg, omdat er het offer in zit! Het verzoenend sterven, waarin de schuld der wereld verzoend wordt, waarin onze misdaden ongedaan gemaakt worden. Daar gaat het God om! Dat is Zijn eigenlijke heerlijkheid. Dat God hiertoe bereid is.

Vraagt God dit nou ook van ons? Ja, ik denk het wel. Je komt pas in de heerlijkheid te staan, als je ook bereid bent het offer te brengen. En wat is dat nodig! In deze wereld, waarin iedereen voor zich zelf vecht, met alle gevolgen van dien. Daar is inderdaad veel triestigheid en onrechtvaardigheid en mishandeling van mensen, kinderen en dieren. De duisternis van de Godverlatenheid, welke over Golgota hing, hangt nóg over de aarde. Daarom zien wij zoveel donkerheid om ons heen. Dat maakt je soms bang. Hoe kan het bestaan, dat in een Engels dorp in een jaar tijd 17 jongeren zich het leven benamen? Hoe kan het bestaan, dat bijna in de helft van alle huwelijken in Nederland de partners elkaar niet meer kunnen verdragen en de huwelijksband doorsnijden? Vele vragen komen op ons af. Toch is in onze duisternis God Zelf aanwezig. Hij is nergens zo nabij dan juist in die Godverlatenheid. En Hij worstelt net als wij met het grote raadsel van het kwaad. En Hij brengt verzoening aan van de schuld, die we allemaal met ons meedragen. Dat is kracht en heerlijkheid in duisternis en lijden. Wij kunnen die beleven in de liefde, maar dan ook alleen in de liefde. Zonder de macht van de liefde zouden we het niet volhouden. Uit ons zelf zouden we liever maar ophouden, er het bijtje bij neer gooien. Maar de liefde zet door en blijft vertrouwen, in het vaste geloof dat God het redt! Niet alleen aan de kant van de mensen is er dat vaste vertrouwen, maar vooral ook bij God. Dat Hij zo met ons bewogen is, dat Hij Zijn Eniggeboren Zoon gegeven heeft als een zoenoffer aan het kruis, dat is pure liefde! Liefhebben is het geheim tussen God en mens, zoals het dat ook is tussen twee mensen. In de wederkerige liefde valt het leven alleen te leven. In de liefde tot elkaar, tot God en de naaste, is het leven leefbaar. Hieraan is ook te zien, dat wij discipelen zijn van Jezus, als wij liefde hebben onder elkaar.

Maar hebben wij dat ook? Liefde onder elkaar? Kunnen wij over de liefde spreken net zoals Paulus dat deed in 1 Kor.13: “De liefde is lankmoedig, goedertieren, niet afgunstig, zij praalt niet, is niet opgeblazen, kwetst niemands gevoel, zij zoekt zichzelf niet, wordt niet verbitterd, zij rekent het kwade niet toe, zij is niet blij over ongerechtigheid, maar zij is blij met de waarheid; alles bedekt zij, alles gelooft zij, alles hoopt zij, alles verdraagt zij…”

Heerlijkheid en liefde in lijden en duisternis. Laten we daar eens over nadenken. En het ook gaan toepassen in ons leven. Midden in de Lijdenstijd. Wij allemaal persoonlijk, maar ook samen als Gemeente, als Kerk van Christus. Er is ongetwijfeld veel lijden en duisternis bij menig Gemeentelid en bij velen buiten de Gemeente. Als u uw hart opent, kent u ze wel. Ga daar heen en straal uw heerlijkheid uit! In uw hulp en liefdedaden, in uw meeleven en troost.

Hebt elkander lief zoals Christus u heeft liefgehad!

Amen

Galaten 4, 1-11
“Ik bedoel dit: zolang een erfgenaam onmondig is, verschilt hij in niets van een slaaf, ook al is hij reeds de eigenaar van de hele erfenis. Hij staat onder voogdij en toezicht tot het door zijn vader vastgestelde tijdstip is gekomen. Op dezelfde manier waren ook wij, toen we nog onmondig waren, onderworpen aan de machten van de wereld. Maar toen de tijd gekomen was zond God zijn Zoon, geboren uit een vrouw en onderworpen aan de wet, maar gezonden om ons vrij te kopen van de wet opdat wij zijn kinderen zouden worden. En omdat u zijn kinderen bent, heeft God ons de Geest van zijn Zoon gegeven, die ‘Abba, Vader’ roept. U bent nu geen slaven meer, u bent kinderen van God en als zijn kinderen bent u erfgenamen, door de wil van God. Toen u God nog niet kende, was u onderworpen aan goden die helemaal geen goden zijn. Hoe is het dan toch mogelijk dat u die God hebt leren kennen, meer nog, door God gekend bent, u opnieuw tot die zwakke, armzalige machten wendt en u daaraan als slaven onderwerpen wilt? U houdt u werkelijk aan vaste feestdagen, maanden, seizoenen en jaren? Ik vrees dat al mijn inspanningen voor u volkomen zinloos zijn geweest.”

Jonge Gemeente,

Stel je voor: één van jullie heeft rijke ouders, een mooi landhuis (familiebezit!), een sjees van een auto en zo nog een heleboel meer. Maar wat heb je daar aan, zo lang je nog minderjarig bent? Niets! Als je iets wilt hebben, zul je het netjes aan je vader of moeder moeten vragen. Dat wordt anders, wanneer je 21 bent geworden. Dan krijg je opeens bepaalde rechten. En later, als je ouders zijn overleden, dan krijg je een grote erfenis. Maar zo lang je nog geen 21 bent, verschil je eigenlijk niet zo veel van andere mensen, die niets bezitten.

Zó – zegt Paulus – was het ook met ons, heidenen en Joden. Tijdens de minderjarigheid waren wij als slaven onderworpen aan de elementen van het heelal. Toen waren wij ook nog slaven van de wet. We wisten eigenlijk niets van God af. We wisten ook helemaal niet, wat God van ons wilde. We dienden de elementen van de wereld: de zon, de lente, de dood, allerlei goden en godinnen van zee, water en vuur, de sterren, planeten, de tekenen van de dierenriem en zo.
Trouwens, ook vandaag zijn er nog mensen, die een sterrenbeeld dragen en die daar waarde aan hechten.

Toen – zegt Paulus – vereerden jullie die kosmische machten, sterren en planeten en tekenen van de dierenriem, die het lot van de mens op onze planeet bepalen. We mogen ons aangesproken voelen, ook in deze tijd. Paulus zei dat tegen de heidenen, maar ook tegen de Joden, die deel uitmaakten van de Gemeente in Galatië. Toen waren jullie slaven van de wet omdat jullie dachten, dat je al die wetten van God en die de mensen er bij hadden gemaakt moest houden. Jullie dachten, dat je daardoor als vanzelf in de hemel zou komen. Slaven waren jullie! Maar nu is dat afgelopen. Want, toen de volheid van de tijd gekomen was, zond God zijn eigen Zoon, geboren uit een vrouw… God had de tijd vol gemaakt! Toen moest het gebeuren!

Paulus ziet de geschiedenis als een ontwikkeling in Gods hand, zoiets als een zandmeter. Het zand blijft lopen, totdat de meter vol is. De oude wereld van de slavernij en de wereldgeesten heeft nu z’n volle maat ontvangen. De maat is vol. Nu brengt God iets nieuws! Het was ook een totaal nieuwe tijd, waarin Paulus leeft. Net zoals wij dat nú ervaren. Nijmegen en Bethlehem behoorden tot één rijk (het grote Romeinse keizerrijk) en men kon zonder grensformaliteiten door een groot deel van de wereld reizen. Men had toen al één munt, net zoiets als onze Euro, en men sprak één taal. Er heerste de “pax romana”, de Romeinse vrede, die alle volken, rassen en standen verbond. Was dit niet een geweldige kans voor het Evangelie om de wereld in te komen? Net zoiets als vandaag de Olympische Spelen in Peking. Veel christelijke gemeenschappen bereiden zich ook daar op voor, om daar present te zijn en de Evangelische boodschap te brengen in een geweldig rijk (1 miljard inwoners!).

Toen zond God zijn eigen Zoon, geboren uit een vrouw. Het staat er zo heel eenvoudig. Paulus zegt niet: Joodse vrouw. Hij noemt ook de naam “Maria” niet. Hij zegt gewoon: vrouw, mens onder de mensen. Het gaat Paulus ook niet om Maria, maar om de Zoon. Hij is onder de wet gekomen, onder de machten van de wereld, de sterrenbeelden en de planeten, de machten van de dood en het verderf en de martelingen. Onder al die machten ging Hij door totdat Hij hing aan het kruis, dat Hij Zelf eerst moest dragen op weg naar Golgota. Om ons vrij te kopen, uit de slavernij, om ons in vrijheid te stellen, om ons van slaven tot zonen te maken, meerderjarige kinderen! Ja, zegt Paulus, nu hebben jullie de Geest gekregen, jullie weten af van God en Zijn wil, jullie kunnen niet meer terug tot de oude toestand van de wereldgeesten, de heidense feesten en symbolen, de lichtboom en de astrologische waarzeggerij. Jullie kunnen nu ook niet meer terug tot de wet: het dit niet doen en dat niet doen alsof de wet je kan redden. Nee, de Zoon alleen heeft jullie vrijgemaakt, Hij alleen is jullie redding, Hij stelt jullie in de echte vrijheid.

Jonge Gemeente, veel mensen zijn vandaag geknecht. Zij worden rechteloos gemaakt en zelfs mishandeld, gemarteld. We denken aan de politieke gevangenen in veel landen, aan hen die ook omwille van hun geloof gevangen zitten. Veel mensen hunkeren naar vrijheid, zoals wij die kennen in het “vrije Westen”. Veel mensen hebben die vrijheid gekregen, ook bij ons, maar zij hebben zich – jammer genoeg – opnieuw laten knechten door die geweldige macht, die ook de wereldgeesten in zijn grip heeft: de macht van het kwaad, de macht van satan, die in elke mens schuilt en elk mens aantast. Wat zijn we allemaal druk bezig als slaven van het materialisme, de zogenaamde vooruitgang, slaven van de Mammon, slaven van de carrière.

Weten we dan niet, dat we geen slaven meer hoeven te zijn? Dat Christus gekomen is om ons vrij te maken? Weten we dan niet, dat al dat jagen en jachten van ons helemaal niet helpt? Dat je er niet gelukkiger door wordt? Integendeel, het mat je af en brengt je verder weg van de echte dingen, waar het in het leven om moet gaan: dat je voor God open komt te staan, dat je je door Hem laat bevrijden. Dat je gaat leven uit de Geest die Hij ons geeft, de geest ook van vrijheid en blijheid, de geest van geloof, hoop en liefde!

Geen mens kon ooit des Heren wet,
Der mensen maat vervullen;
Toen heeft de Zoon zich ingezet
Om God en onzentwille
En kwam tot ons, een mens als wij,
Maar zonder zonde, waarlijk vrij,-
De mens van den beginne
        (Ad den Beste, Gez.344 Liedboek)

Amen.

Mattheüs 21, 43
“Daarom zeg ik u: het koninkrijk van God zal u worden ontnomen, en gegeven worden aan een volk dat het wel vrucht laat dragen.”

Dat is een verschrikkelijke boodschap! Dat dàt waar je altijd zo naar hebt uitgezien, van je zal worden afgenomen! Dat is het toch, wat Jezus hier zegt. Daar loopt zijn gelijkenis tenslotte op uit! Het Koninkrijk (van God), daar komen jullie niet meer binnen, nee, het zal aan een ander gegeven worden.

Dat was een forse waarschuwing voor de mensen, die bij Jezus waren. Ook voor ons geldt dit: dat ook wij wel eens ons geloof en de rijkdom, die we daarin bezitten, kwijt zouden kunnen raken.

De gelijkenis, die Jezus hier vertelt, is heel bijzonder. Hij voert ons door de geschiedenis van Gods openbaring. Ja, de openbaring heeft een geschiedenis! God gaat een relatie aan met mensen, Hij geeft Zich als ’t ware bloot aan de mensen. Maar dat gebeurt niet in één keer, dat is een hele geschiedenis. Het is een heen en weer van God en ons. God doet iets en wij antwoorden daarop. Dat laat de gelijkenis zien. Er is een heer,die een wijngaard plant en die verhuurt aan pachters. Hij zendt zijn dienstknechten, zijn slaven, uit om de pacht in ontvangst te nemen. En als dat niet direct lukt, stuurt hij weer andere slaven er op uit. “Ten laatste” zendt hij zijn eigen zoon. Hier zien we wat er in de Openbaring van God gebeurt. God doet iets naar ons toe en wij doen iets terug. Was het maar zo, dat God de Enige was, Die wat deed! Maar altijd zijn er ook anderen, die hun rol spelen. En zó wordt het een hele geschiedenis, die Openbaring van God. De geschiedenis, die God beleeft met de mensen en omgekeerd: die de mensen beleven met God. God begint, Hij heeft het eerste woord:

God heeft het eerste woord,
Hij heeft in den beginne
het licht doen overwinnen,
Hij spreekt nog altijd voort.
(Gezang 1 Liedboek der Kerken)

Hij begint met de schepping van de mens, en dan opnieuw in de redding van Noach en zijn familie, en weer opnieuw in de roeping van Abraham, in de verlossing van het volk uit Egypte en ga zo maar door. Maar de mensen doen ook wat terug, niet veel goeds, zij liggen dwars, gaan van het pad af, houden geen rekening met God. En daar reageert God dan weer op, op Zijn manier. God laat Zich in Zijn gedrag bepalen door het gedrag van de mensen. Actie en reactie telkens weer! God reageert eigenlijk op twee manieren. Dat zien we hier ook goed in de gelijkenis. Aan de ene kant is Hij geduldig en genadig. Hoe meer de mensen “afdwalen”, hoe meer geduld God met hen heeft. Hij zendt bij herhaling Zijn knechten, steeds meer in getal. En als dat allemaal niets oplevert, integendeel zelfs: Hij raakt ze allemaal kwijt, dan zendt Hij Zijn Zoon.

Zo laat ons de geschiedenis via Gods openbaring zien, hoe God geleidelijk afdaalt tot de mensen. De lijn gaat alsmaar omlaag, totdat hij eindigt bij het kruis. De zonde neemt toe, maar de genade ook. Dat is de ene kant, die we hier zien van Gods handelen. Daar zit een zeker automatisme in: hoe meer de mensen zondigen, hoe overvloediger Gods genade wordt. Daarin is God zo heel anders dan wij mensen! Wij brengen dat niet op. Genade voor recht laten gelden, waar vind je dat nog? God beantwoordt het doden van de Zoon met Zijn genade: de verzoening van al onze zonden op Golgota. Uit het kwaad doet Hij het goede voortkomen. God kan dat, Hij is ook de Enige Die dat kan! Psalm 118 spreekt daar al van:

“De steen, die de bouwlieden versmaad hebben,
Is tot een hoeksteen geworden;
Van de Here is dit geschied,
Het is wonderlijk in onze ogen.” (vs.22-23)

Toch is daarmee niet alles gezegd. Er is ook nog een andere kant in Gods handelen met de mensen. Niet alleen geduld en genade, maar ook rechtvaardigheid. God bestraft ook de zonden! In het verre verleden heeft Prof. Van Ruler ons, jonge studenten, hiervoor de ogen geopend. We moeten niet denken, dat God maar steeds weer voor ons klaar staat met Zijn genade. En dat we zo maar door kunnen leven! De genade is geen vrijbrief voor de zonde. De genade heft de gerechtigheid niet op! Er is een grens aan Gods geduld: tot hiertoe en niet verder!

God is aan de mensen niet verplicht om genadig te zijn, absoluut niet. Wij verdienen het ook niet. Wat je ook doet, de genade is niet te koop. God is helemaal vrij om uit Zich Zelf genadig te zijn. Wij kunnen er wel om bidden en laten we dat ook steeds weer doen. Want de zonde is een ergerlijk ding. Die staat steeds weer tussen ons en God in. En zonde verdient straf. Dat zien wij ook in Gods openbaring. Als Israël de Zoon verwerpt, dan – zo zegt Jezus- wordt het Koninkrijk van jullie afgenomen en aan een ander gegeven. Dat betekent, dat Gods Koninkrijk van de Joden wordt afgenomen en aan de uit Joden en heidenen bestaande Gemeente van Christus gegeven. Maar van dit volk wordt nu ook verwacht, dat het de vruchten van het Koninkrijk wel zal opbrengen. Als de oude pachters het niet doen, dan worden nieuwe pachters aangesteld!

Hier ligt een ernstige waarschuwing ook aan ons adres. Horen wij dat ook? Denken wij ook wel eens ernstig aan de mogelijkheid, dat ook van ons het Koninkrijk kan worden afgenomen? Ik heb de indruk van niet. Wij hebben ons geloof en dan zal ’t wel goed komen met ons, denken we. Maar dat dacht Israël ook! Wij hebben onze God, dus zit ’t wel goed! Alsof God en Zijn Koninkrijk een blijvend bezit van mensen is, iets waarop je exclusief recht kunt doen gelden. Nee, in onze gelijkenis wordt ons juist duidelijk gemaakt, dat het zó niet is. De goddelijke wijngaard wordt de mensen niet in eigendom gegeven, alleen maar in pacht, en het is zaak voor de pachters om keurig op tijd de pacht te voldoen. Wij zijn geen eigenaars, wij hebben nergens recht op, wij zijn alleen maar rentmeesters en wij moeten ons verantwoorden!

Wat zijn dan die vruchten, die wij moeten opbrengen? Het zijn de vruchten van het Evangelie, de vruchten van de Geest.

Wat zijn de goede vruchten,
Die groeien aan de Geest?
De liefde en de vreugde,
De vrede allermeest,
Geduld om te verdragen
En goedertierenheid,
Geloof om veel te vragen,
Te vragen honderd-uit;

Geloof om veel te geven,
Te geven honderd-in,
Wij zullen leren leven
Van de verwondering:
Dit leven, deze aarde,
De adem in en uit,
Het is van Gods genade
En Zijn lankmoedigheid.
Gez.252 Liedboek der Kerken

U hoort het: liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, goedertierenheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid, matigheid. Dat zijn de vruchten van de Geest, de “goede vruchten”. Waar zij onvoldoende aanwezig zijn, loopt ons “bezit” van het Evangelie ernstig gevaar. In Romeinen 11 wordt ons voorgehouden, dat het gevaar voor ons nog groter is dan het voor Israël was. Israël wordt daar beschouwd als een natuurlijke tak van Gods olijfboom. De gelovigen uit de heidenen daarentegen gelden als afgehouwen van de wilde olijfboom en geënt op Gods olijfboom. Wij zijn eigenlijk maar wilde loten, zegt Paulus, en wij hebben ons tegenover Israël, Gods volk, nergens op te beroemen.

“Want indien God de natuurlijke tak (Israël) niet gespaard heeft, zal Hij ook u niet sparen.” (vs.21-22). De bedoeling is duidelijk: wij liggen in de gevarenzone! Het is mogelijk, dat ook van ons persoonlijk het Koninkrijk wordt weggenomen.

Als wij denken met onze godsdienstige instelling het Koninkrijk al in ons bezit te hebben! Met onze dogma’s en ideeën, met onze normen en waarden, die al tot zo veel kerkscheuringen hebben geleid. Nee, Gods Koninkrijk is toch wel heel wat anders. Nee, we zijn er nog lang niet! We zijn rentmeesters over Gods overvloedige genade, pachters van de wijngaard. En we hebben de ons in bruikleen geschonken talenten met winst terug te geven aan God, die de rechtmatige eigenaar van dat alles is.

Laten we daar eens ernstig over nadenken en ons doen en laten daarop afrekenen. Zoals wij leven, laten we daarin goede vruchten zien? Brengen wij de pacht op van de talenten die God ons geschonken heeft in Zijn wijngaard? Ook als Gemeente moeten wij ons ernstig onder de loep nemen. Het is mogelijk, dat heel ons Westerse christendom te gronde gaat. Veel kerken vertonen al verschijnselen van verval en afbraak. En daar bedoel ik niet alleen de kerkgebouwen mee. Die krijgen gelukkig in dit jaar weer wat extra aandacht. Maar ik bedoel wat daar achter die gebouwen moet zitten: een Gemeente van God. Zou het licht van de kandelaar genomen zijn? Zou het Koninkrijk aan een ander geschonken zijn? Aan jonge kerken in Afrika en Azië misschien? De kerkgeschiedenis laat ons wat dit betreft veel voorbeelden zien van kerken, die verdwenen en elders verrezen. Ja, het Koninkrijk is van God en kan van ons worden weggenomen.

Natuurlijk, we zijn gedoopt en hebben belijdenis gedaan. Wij mogen ons beroepen op Christus’ beloften. Toch moeten we daarbij steeds weer bedenken, dat wij van die beloften en de genade van God niet anders verzekerd zijn dan in het voortbrengen van de daarbij behorende vruchten, in de gehoorzaamheid van het geloof.

Aan de vruchten herken je de boom! Zijn wij ook herkenbaar?

Amen.

Galaten 1, 3
“Genade zij u en vrede van God, onze Vader, en van de Here Jezus Christus,
Die Zich Zelf gegeven heeft voor onze zonden…”

Genade is een machtig woord! Nergens komt dit zo mooi tot uitdrukking als in de Galatenbrief van Paulus. Het wordt hier beschreven tegen de wettische achtergrond van de Joden. Voor Maarten Luther was dit een “hot item”. Hoor maar, hoe hij schrijft in zijn commentaar op de Galatenbrief: “Evenals het genade-volk geen wet heeft of kan hebben, zo heeft ook het wet-volk geen genade, kan die ook niet hebben.” Voor zijn bekering had de monnik Luther heel veel aan de Galatenbrief te danken. Na hem kwam er nog een ander, die hetzelfde overkwam: John Bunyan, de beroemde schrijver van “Een Christenreis naar de eeuwigheid”. (Pilgrim’s Progress) Het is maar een klein boekje, maar zo veel gelezen, dat het op de Bijbel na het meest gelezen boek van de wereld is! Hij leefde omstreeks 1650 als predikant van een Baptistische Gemeente in Londen. Het boekje staat waarschijnlijk ook wel bij u in de kast. Maar of u het gelezen heeft? Het is de moeite waard!

Bunyan vertelt ergens, dat hij na een periode van geestelijke strijd, er zeer naar verlangde de ervaringen te lezen van oudere mensen, die ver voor hem geleefd hadden. “En”, zo schrijft hij, “nadat dit verlangen dikwijls in mij was opgekomen, liet mij God, in Wiens macht al onze wegen zijn, op zekere dag een boek van Luther in handen krijgen, zijn commentaar op de Galatenbrief. Het boek was zo oud, dat het bijna uiteenviel als ik er in bladerde. Zo oud als het was, beviel dit boek mij heel goed. Want, zodra ik het had opengeslagen. Vond ik mijn eigen toestand zo breed en uitvoerig behandeld, alsof het boek uit mijn eigen hart geschreven ware. Bovendien beschreef Luther in dit boek allerprachtigst de oorsprong der verzoekingen tot lastering, vertwijfeling en dergelijke, en toonde dat zowel de wet van Mozes als de duivel, de dood en de hel hun hand duidelijk daarin hebben; hetwelk mij in het eerst wel wat vreemd voorkwam; doch toen ik het goed naging, bevond ik dat het waar is.”

Dit was voor hem de aanleiding om zijn beroemde boekje “Een Christenreis naar de eeuwigheid” te gaan schrijven. We ontmoeten in dit boek “meneer Christen”. Gisteren nog was hij in eigen oog niet slechter dan de buren, maar nu zijn z’n ogen geopend. Hij weet geen raad en komt dan “de heer Wereldwijs” tegen. Die wijst hem op het nabijgelegen dorp “Zedelijkheid”, waar een vriendelijk man woont, “Wettisch” is zijn naam. Die zal hem wel gauw van zijn lastige pak afhelpen. Helaas, Christen volgt deze slechte raad op en slaat de weg in naar het dorp en het huis van de heer Wettisch. Het bevalt hem slecht. De berg Sinai dreigt hem dermate met schrik en verdoemenis, dat hij zou zijn omgekomen, als niet meneer “Evangelist” hem te hulp was gekomen.

In heel zijn droomboekje spreekt Bunyan uit ervaring. Hij kende de “schrik des Heren” net als Luther en hij leed er werkelijk onder. Wij, in onze geseculariseerde “oppervlakkige” tijd, begrijpen van dit alles weinig mee. In elk geval maken wij ons daar niet meer zo druk over. Wij zingen “love songs” voor God en laten ons de hel en verdoemenis niet meer aanpraten. Wij vergeven ons zelf de zonden wel of denken dat anders de Kerk dat wel voor ons in orde zal maken. Toch staat er in de Bijbel: “Wie de Heer ongehoorzaam is, die zal het eeuwige leven niet zien, maar de toorn van God blijft op hem.”(Johannes 3, 36)

Als Christen naar dat lieve dorpje “Zedelijkheid” gaat, heeft hij het gemakkelijk. Er zijn daar huizen te huur, de levensmiddelen zijn daar ook heel goedkoop. En je hebt er een prettige omgang met keurige buren. En “Wereldwijs”, die wist het wel: “Doe je best maar, doe maar je best om zo goed mogelijk te handelen, en tob niet over de dingen, die je verkeerd hebt gedaan! Kom kerel, God kan toch niet het onmogelijke van je vergen?” Wereldwijs spreekt zijn luchtig woordje in alle landen en in alle talen en in alle tijden. Altijd komt het hier op neer: dat hij het gemakkelijk neemt met de wet, de geboden van God, en dus met de zonde, en dat hij weinig weten wil van het kruis. Wie een goed en zedig sociaal leven leidt, de voornaamste geboden in de gaten houdt, de “sociale waarden”, die komt vanzelf als een brave Christen bij onze Lieve Heer in de hemel terecht!

Dat ligt Christen wel, lekker makkelijk! Totdat hij Evangelist ontmoet, die hem de ogen opent. Dan merkt hij zijn dwaling, dan leert hij dat God ons hele hart en onze hele geest en ons hele verstand en onze hele kracht opeist. God neemt niet genoegen met een stukje van onszelf. Toen kreeg hij dezelfde ervaring die Luther ook had in het klooster: Hij haatte God, die een wet oplegt aan mensen, die onmogelijk is. Hij dacht dat hij de wet niet volbrengen kon, ondanks zijn inspanningen. Hij was gedoemd tot vertwijfeling en ondergang.

Wie uit Gods wet enkel haalt, dat je de zondag moet heiligen en dat je aalmoezen moet geven en zo, die merkt van zo’n hevige gemoedsstrijd natuurlijk niets. Voor hem is de wet geen slavenjuk, geen vloek, hoogstens een lastje, of een kleine prestatie, waarop je je nog beroemen kunt ook. Maar wie het woord van Jacobus gehoord heeft: “Wie de wet in één gebod overtreedt, is schuldig aan alle geboden”, die zal met Luther kunnen zeggen: “De wet stond boven mij als een reus en sloeg mij met een stok!” En die zal met Christen uit Bunyan’s boekje de blijdschap ervaren, toen hij de Evangelist ontmoette, die hem vertelde van het Kerstfeest en Goede Vrijdag en Pasen…Wat een bevrijding, wat een Evangelie, wat een heil! Daardoor veranderde zijn leven totaal! Ervaart u het ook zo?

Het juk van de wet, de last van al onze zonden is er nog wel, heel zwaar zelfs, maar Jezus neemt dat zondenpak van onze schouders af. Een Kind is ons geboren, God heeft Zich geopenbaard aan het kruis! En dat maakt inderdaad alles anders. Neem een melodie, het doet er niet toe welke, en zet er een kruis voor… wat merk je dan? Het is een heel nieuwe melodie geworden! Deze melodie bepaalde voortaan het leven van Christen. Deze melodie klinkt op uit de brief van Paulus aan de Galaten. En Christen kreeg hem ook te pakken. Luister maar: :”Toe zag ik in mijn droom dat de weg, die voor Christen lag, aan beide zijden door een muur werd beveiligd, die “Redding” heette. Christen betrad met spoed deze weg, doch niet zonder moeite, want de last op zijn rug woog hem zwaar. Haastig ging hij voort tot waar hij kwam aan een helling in de weg, waar een kruis stond. Iets lager was er in de diepte een graf. Toen zag ik in mijn droom dat op het ogenblik dat Christen bij het kruis kwam, de last van zijn schouders los raakte en van zijn rug viel. Het pak begon langs de helling te rollen en kwam bij de opening van het graf. Daar rolde het in en ik zag er niets meer van. Toen was Christen blij te moede en zei met een vrolijk hart: “Hij heeft mij vrede gegeven door Zijn lijden en leven door Zijn dood.”Hij stond een poos stil, terwijl hij verwonderd bleef kijken. Want het was een openbaring voor hem, dat het gezicht van het kruis hem had bevrijd van zijn last. Zo bleef hij staan kijken, totdat de tranen hem langs het gezicht liepen. En zie, drie lichtende gestalten kwamen tot hem en groetten hem met de woorden: Vrede zij u!

De eerste sprak: uw zonden zijn u vergeven.

De tweede trok hem de lompen uit, waarin hij gekleed was, en deed hem nieuwe kleren aan.

De derde plaatste een merkteken op zijn voorhoofd en gaf hem een verzegelde rol, waarvan hij zeide, dat hij daar zorgvuldig op moest passen, en hem bij de hemelpoort moest afgeven.

Toen vertrokken de drie weer.

Driemaal juichte Christen van vreugde, en hij begon te zingen:

Tot hiertoe ging ‘k gebukt onder mijn schuld,
Geen redding van de smart, die ‘k heb geduld,
Tot hier, hier keerde ’t zonlicht tot mij terug,
Hier valt de loden last der zonde van mijn rug.
Gezegend kruis, gezegend graf, gezegend Hij
Die kruis en graf verdragen heeft voor mij.

Amen.

Lukas 12, 40
“Weest ook gij bereid” (Nieuwe Bijbelvertaling: “Ook jullie moeten klaarstaan”)

De bevestiging van ouderlingen en diakenen heeft alles te maken met het Koninkrijk der Hemelen. Vindt u dat ver gezocht? Ja, soms lijkt het er helemaal niet op, het kerkenwerk, bedoel ik. Het Koninkrijk der Hemelen is toch wel heel anders!

Ik zal u uitleggen, hoe ik dat zie. In de Bijbel wordt al heel lang geprofeteerd, dat het Koninkrijk komt, als de Messias gekomen zal zijn. En de Messias is gekomen, Jezus Christus. Zijn werk op aarde is voorlopig afgesloten, maar Hij komt wéér! Daar is eeuwen lang verlangend naar uitgekeken! Toen de Heiland geboren werd, is de belofte vervuld, gedeeltelijk, nog niet ten volle, want het plan van God met deze wereld is nog niet ten einde. Het grote einde moet nog komen! Zo lang dat nog niet gebeurd is, hebben wij onze plaats hier op aarde. En daarom wordt er in het Evangelie ook zo veel nadruk gelegd op onze verantwoordelijkheid. Wij zijn “kinderen van het Koninkrijk” in afwachting van de dag van Zijn komst. Daarom moeten wij waakzaam zijn! De oproep daartoe keert in het Evangelie telkens terug: “Waakt dan, want gij weet niet, wanneer de Heer des huizes komt, laat in de avond of te middernacht, bij het hanengekraai of ’s morgens vroeg, opdat Hij niet, als Hij komt, u slapende vinde, Wat Ik u zeg, zeg Ik allen: waakt!” (Markus 13).

De oude kerkbouwers hebben goed gezien toen zij op de spits van de kerktoren een kraaiende haan plaatsten. Ik heb dat altijd vreemd gevonden. Waarom niet een zingende engel of een kind met een harp? Die kraaiende haan verwijst naar wat wij zojuist gehoord hebben: om waakzaam te zijn ’s morgens vroeg bij het hanengekraai! Als Christus de mensen samenbrengt, moeten zij steeds bedenken dat het voor hen vroeg in de morgen is. Het heet altijd: wakker worden! Opstaan! Beginnen! Aanpakken! Werken zo lang het dag is! En het is altijd dag, want de Heer is opgestaan. De eeuwige dag is al begonnen! De Bruidegom komt, Hij staat al voor de deur! Maar wat duurt het lang, God? Hoe lang nog houdt deze wereld het uit? Hoe lang nog is God lankmoedig met ons? Wat zeggen ons de tekenen van deze tijd? Rampen, overstromingen, aardbevingen en andere natuurrampen, oorlogen en aanslagen, moord en doodslag, ongeloof… Veel mensen horen al de voetstappen van de naderende Heiland hier op aarde. Zij zeggen, dat het niet lang meer duren zal, eer de wereld ten onder gaat aan zijn eigen kwaad. Dat alles ligt opgesloten in het verwachten van en uitzien naar de Dag des Heren, die onherroepelijk komt.

Het is een Bijbelse trek, en toch mogen we niet speculeren. Het einde van de wereld ligt in Gods hand. Maar ondertussen hebben wij hier op aarde een opdracht. Wij hebben te werken en te zorgen. Wij mogen al op de vervulling van Gods belofte vooruitlopen. Heel gebrekkig weliswaar, toch mogen we al iets laten zien van Gods Koninkrijk. We hebben een roeping en een taak te vervullen. Ons leven heeft niet alleen zin in het verlangend uitzien naar de komst van Gods koninkrijk, maar het heeft ook zin in het “er zijn”, op de plaats waar God je gesteld heeft. We hebben te leven voor Gods Aangezicht, soms in de ellende, soms ook in de verlossing, maar toch zeker in de dankbaarheid!

Beide aspecten van het leven hebben wij te bedenken: verlangend uitzien en in dankbaarheid leven. Die twee altijd samen! Want je kunt niet alleen maar werken en zorgen en al je krachten aan het hier en nu geven en daarbij de waakzaamheid vergeten. Dan heb je echt een probleem! Maar ook omgekeerd heb je een probleem: als je leeft alleen maar in verwachting en het huidige leven vergeet. Dan ga je op de vlucht voor de werkelijke problemen, waarvoor God je in het leven nu geplaatst heeft, om die op te lossen. Dat zou ook niet goed zijn.

Daarom heeft God ons een Kerk gegeven, een Gemeente, om elkaar voor die gevaren te behoeden. En in die Gemeente zijn er ambtsdragers, als vingerwijzers van God, om ons op het rechte pad te houden.

Jezus laat ons dat zien in de bekende gelijkenis van de bruiloftsgasten. Hij roept ze op: “Laten uw lendenen omgord zijn en uw lampen brandende.” Daarmee geeft de Heer Zelf aan, hoe wij de gelijkenis moeten verstaan. De oosterse heer, die naar een bruiloft ging en laat naar huis terugkeert en wat er toen gebeurde. Het heeft alles te maken met de waakzaamheid. Die moet geprikkeld worden!. De lendenen omgord, de lampen brandende. De lendenen omgord, want het lange afhangende overkleed van de Oosterling hindert hem bij het lopen, je zou kunnen struikelen. Daarom moet ie omgord worden, met een gordel, die het kleed hoog houdt. Met een gordel om ben je paraat, reisvaardig, dan kan je niets gebeuren. De lampen brandende, dat wil zeggen, ze zijn in goede staat, gevuld met olie, ze verspreiden goed licht. Zo moet het zijn met ieder van ons. “Gij in uw klein hoekje, en ik in ’t mijn”, zoals we vroeger op Zondagsschool zongen.

In het grote huis van de oosterse heer wordt hard gewerkt door iedereen. Huisslaven lopen af en aan. Druk bezig, iedereen met zijn eigen taak. De toestand van het huis, waar de heer niet aanwezig is, wordt aangegeven door de mededeling, dat de lampen zijn aangestoken en de lendenen omgord. Ieder ogenblik kunnen de slaven een lamp pakken en naar de deur gaan om hun meester te ontvangen. Ze weten niet, wanneer hun heer die naar een bruiloft is gegaan, thuis zal komen. Het kan wel diep in de nacht worden. De slaven blijven bezig… zonder ophouden. Zij blijven waakzaam, want de heer kan ieder ogenblik komen. Er is op zijn komst gerekend! Ieder doet zijn eigen werk, de taak waartoe hij is geroepen en aangesteld. En reken maar: er is in zo’n groot huis heel wat te doen! Altijd maar weer opnieuw hetzelfde werk. Poetsen, lampen bijvullen, eten klaarmaken en ga zo maar door. Daar zit iets ambtelijks in, zou prof. van Ruler gezegd hebben, in dat bezig zijn, dat waakzaam zijn. Het is ook iets plechtigs en majesteitelijks. Er zit de grootsheid in van Gods schepping, dat alles volgens bepaalde patronen verloopt. Het is alles één groot raderwerk: werken – wachten – waken – uitrusten. Dat alles wordt samengehouden door de komst van de heer, die alles bepaalt: het waken en het werken en het uitrusten en het opnieuw beginnen. En hierom is regelmaat in het leven ook zo belangrijk, ook in de kerkgang.

En dan komt de heer thuis. Midden onder het werk van de dienaren klopt hij aan de poort. De deur wordt direct opengedaan en de heer is blij, als hij ziet dat alles nog in orde is en dat hij verwacht wordt. Dan wordt het feest! De rollen worden nu omgedraaid: de heer wordt slaaf, hij bedient, en de slaven worden heer, zij worden bediend.

In het vervolg van het verhaal verschuift het toneel van de gelijkenis. Weer gaat het over een heer en slaven, maar hier gaat het heel anders toe. Hier wordt niet gewaakt en niet gewerkt, hier komen andere zaken aan de orde, met name bij de opzichter. Die man denkt alleen aan zich zelf. Het duurt hem dan ook veel te lang, de komst van de heer. Daar blijf je toch niet op wachten? Zonde van de tijd! Hij gaat zelf “meneer” spelen, misbruikt de andere slaven voor zichzelf: om mooi weer te spelen. Lekker eten en drinken en vrolijk zijn!

Hier wordt het beeld getekend van de mens, die niet meer wacht en verwacht. Ja, en dan komt geheel onverwacht de heer thuis! De opzichter verwachtte zijn meester niet meer en juist dan komt hij thuis! Niet meer verwacht. De slaven uit het eerste deel van de gelijkenis mogen ingaan tot het feest van hun heer. Maar de andere slaaf, die opzichter, wordt veroordeeld en gestraft, hij deelt het lot van de trouwelozen.

Lukas 12 tekent ons vandaag heel duidelijk onze positie. Hij stelt ons ook voor de keus.

Ten eerste moeten wij bereid zijn Hem te ontvangen. Als wij het over bereid zijn hebben bedoelen wij meestal het uur van ons sterven. Dat is een ernstige zaak, die zeker bij alles wat we ondernemen meetelt. Want de dood omlijst ons leven. Het kan zo maar gebeuren, dat ons leven wordt afgesneden en we voor Gods Majesteit moeten verschijnen. Zijn wij daartoe bereid? Ik denk: niet ons zelf. Maar Gode zij dank: de heer van de gelijkenis, Jezus Christus, is ook voor ons gekomen en gestorven. Hij dekt ons met het kleed van de verzoening. Zó alleen kunnen wij bereid zijn voor God te verschijnen. Maar, zegt Jezus: “Weest ook gij daartoe bereid!”.

Toch gaat het in het bereid zijn niet alleen om het sterven, het is vooral ook een oproep om te leven! Bereid zijn om te leven! Om zó te kunnen leven, dat Jezus in ons leven kan terugkomen! Altijd bereid zijn om Hem te ontvangen. Blijven waken en uitzien. Stug doorgaan met je werk, met de blik naar voren gericht. Laat de Heer ons altijd bereid vinden om Hem te ontvangen! Wat voor werk je ook doet, waartoe je ook geroepen bent, wees bereid en geduldig en verwacht de komst des Heren. Ook als je ziek bent, langdurig, uitzichtloos. Verwacht de komst des Heren en doe verder gewoon je plicht: de taak waartoe God je geroepen heeft, die Hij je heeft opgedragen. Dat geldt voor iedereen, of je nu groot verantwoordelijk werk mag verrichten of gewoon slavenwerk, dat slecht betaald wordt. Doe het maar en doe het goed, en als Jezus komt, zorg dat je er mee bezig bent. Want het gevaar ligt niet in het plotselinge van Jezus’ wederkomst, niet in het onberekenbare daarvan, maar in het niet-verwachten dat er aan vooraf gaat. Dat de mens te veel met zichzelf bezig is, zijn eigen leventje wil leiden… laten we eten, drinken en vrolijk zijn, want morgen sterven wij!

Wij moeten trouw bevonden worden in de arbeid, waartoe God ons roept. Zeker geldt dit voor ambtsdragers, die geroepen worden tot verantwoordelijk werk in de Gemeente. Weest ook gij bereid! De Heer moge uw arbeid zegenen en vruchtbaar maken, in onze tijd, op onze plek, in St. Maartensdijk en omgeving, totdat Hij komt.

Amen.

Psalm 90, 16
“Laat Uw werk aan Uw knechten openbaar worden
En Uw heerlijkheid over hun kinderen.”

Aan het eind van een oud jaar of aan het begin van een nieuw jaar, bij alle wisseling der tijden, spreekt Psalm 90 krachtige en tegelijk zo ontroerende taal. Daarom willen we ook bij de overgang van 2007 op 2008 de woorden van deze Psalm tot ons laten spreken.

Mozes was bij het dichten van dit lied blijkbaar de zestig al voorbij en tot de zeventig genaderd. Hij zag het einde van zijn leven dichter en dichter bij komen. Zou hij nog tien jaar hebben? “De dagen onzer jaren, daarin zijn zeventig jaren, en, indien wij sterk zijn, tachtig jaren.” Hij kon op dat moment nog niet vermoeden, dat de Here God zijn leven zou verlengen om hem in staat te stellen het volk van God uit Egypte door de woestijn tot Kanaän te leiden. Hij zou het nog ervaren, hoe God niet laat varen de werken van Zijn handen! In “moeite en verdriet” was zijn leven weggesleten en zo terugkijkend, beseft de man van God maar al te goed, hoe snel het voorbij is, en hoe elk nieuwe jaar ons dichter bij het einde brengt. “Wij vliegen heen!” verzucht hij. Plotsklaps kan de dood ons leven afsnijden. Bloeien in de morgenstond, ’s avonds verdord en verwelkt. Maar juist dit besef van vergankelijkheid, te weten dat er op aarde niets van je overblijft, brengt hem tot een gebed voor zijn kinderen:

“Laat Uw Heerlijkheid over mijn kinderen gezien worden.”

Zijn kinderen, dat is de toekomst! Als zijn leven voorbij is, moeten de kinderen nog verder. Als zijn werk volbracht is, staan de kinderen er nog midden in. En zoals hij God nodig had om “zijn werk te bevestigen”, zo hebben de kinderen ook Gods heerlijkheid hard nodig. In het verleden van Mozes had God diens werk steeds opnieuw groot gemaakt en bevestigd, zo mogen ook voor de toekomst zijn kinderen en kleinkinderen opbloeien van geslacht tot geslacht onder Gods heerlijkheid! Is dat ook niet onze hartenwens voor ònze kinderen en kleinkinderen?

Want zonder die Heerlijkheid van God wordt het niets in het nieuwe jaar, wordt het ook niets in de toekomst voor onze kinderen en kleinkinderen.

“Goed is de Heer, voor wie Hem verwachten!” (Klaagl.3, 25a).

Gebeden op oudejaarsdag

Voor Gods Aangezicht
spreken wij in dit uur onze dankbaarheid uit
over zoveel, dat ons in het afgelopen jaar goed deed:
voor onverwachte troost en bemoediging;
voor de liefde van een medemens;
voor de verwondering geliefd te zien
door kinderen, kleinkinderen en vrienden;
voor de ervaring dat ons leven een zin heeft;
voor het geheim van Gods aanwezigheid en trouw;
voor de ervaring van geluk.

Voor Gods Aangezicht
spreken wij in dit uur onze dankbaarheid uit,
dat we vandaag leven mogen,
mee mogen gaan in de tijd,
van oud naar nieuw,
en dat we daarin niet machteloos zijn,
omdat hoop ons geschonken wordt,
omdat de tijden in Uw hand zijn…

Voor Gods Aangezicht
spreken wij in dit uur ook ons verdriet uit,
over wat teleurstellend was,
over het verlies van naast-staanden,
die van ons zijn heengegaan door de dood.
Al die goede herinneringen aan hen vervullen ons vanavond
met innige dankbaarheid en groot verdriet.

Voor Gods Aangezicht
spreken wij in dit uur uit,
dat we geschokt zijn vanwege al die onbekenden,
voor ons naamlozen, maar bij anderen bekend en geliefd,
die in het afgelopen jaar stierven als slachtoffers
van zinloos geweld, onderdrukking en uithongering,
de jonge mensen die stierven of voor hun leven
gewond raakten tengevolge van het razende verkeer.
Wij gevoelen ook het vreselijke leed, dat aan honderdduizenden dieren
is aangedaan.

Voor Gods Aangezicht
spreken wij in dit uur ook van onze hoop,
voor de broedervolken in Israel,
voor de volken onder dictaturen,
voor de getroffenen in Afghanistan,
Irak en de vluchtelingen in Afrika,
Voor al die mensen,
Die van hun vrijheid beroofd zijn.
voor allen die onder het bestaansminimum moeten leven,
kinderen in de sloppenwijken,
drugsverslaafden en daklozen,

O Heer, wij leggen ons leven in Uw handen,
geef ons de innerlijke sterkte
om in ziekte en gezondheid
te dragen, wat niet veranderd kan worden,
en moed om dat te veranderen,
wat wel veranderd kan worden.
Laat niet varen het werk van Uw handen,
Door Jezus Christus, onze Heer,

Amen.

1 Koningen 18, 37
“Antwoord mij, Here, antwoord mij, opdat dit volk wete, Dat Gij, Here, God zijt.”

Wij beginnen vandaag op de eerste Adventszondag een nieuw kerkelijk jaar. Kerkelijk bezien is het vandaag dus Nieuwjaarsdag. En op deze bijzondere dag gaan we luisteren naar één van de oudste Bijbellezingen, die de vroegchristelijke kerk voor de Adventstijd bestemd had. De traditie gaat nog verder terug: naar het oude Jodendom, want de kerkelijke Bijbellezingen sloten ongetwijfeld aan op de lezingen in de tempel en de synagogen op de feesten van de kalender van Israël. December was de maand van het Chanoekafeest, het feest van het licht en de tempelwijding. En die Joodse traditie ging weer terug op de oude heidense natuurfeesten. Zo hebben we in ons Christelijke Adventsfeest dus een hele oude menselijke traditie te pakken! Later, in de vroegchristelijke kerk, is de aansluiting aan de Joodse traditie verloren gegaan en heeft men zich meer laten beïnvloeden door de heidense Romeinse feesten. Zo werd bijvoorbeeld de geboorte van Jezus verplaatst van de Loofhuttentijd naar de tijd van het Romeinse midwinterfeest van de zonnegod, die in de koude en donkere dagen zijn warmte en licht gaf. In de vierde eeuw, zo’n 400 jaar na Christus’ geboorte, is de datum van Kerstfeest toen op 25 en 26 december vastgesteld.

Wij gaan vandaag toch weer liever naar de Joodse wortels terug, naar de oude Messiaanse heilsverwachting. We beleven met het volk van Israël de komst van de Vredevorst en Zijn Vrederijk. Daartoe hebben we 1 Koningen 18 gelezen.

Het is de tijd van de profeet Elia, ongeveer 800 voor Christus. In die tijd was in Israël een heidense afgodendienst opgekomen, geïmporteerd uit Fenicië via de vrouw van koning Achab, de Fenische prinses Izebel. Daarmee waren allerlei heidense gebruiken ingevoerd. Men ging de zon aanbidden en allerlei symbolen van licht en leven en vruchtbaarheid. Maar Elia laat Israël zien, dat Jahweh, de Here God, een licht en een zon is, die sterker is dan alle natuurmachten bij elkaar. Dan gaat Elia ook tot de daad over: hij herstelde het oude altaar van Jahweh, dat ze omvergehaald hadden, Hij kiest 12 stenen uit naar het getal van de zonen van Jakob en ondersteunde daarmee het oude altaar. Het werd tot een symbool van de eenheid van Israël, ook de eeuwen daarna. Op het Chanoekafeest werd dit herdacht. Het is het feest van de “vernieuwing”. Men dacht dan aan de herinwijding van de tempel, maar ook aan de heroprichting van het altaar. Beide waren verwoest geweest, maar in ere hersteld. Wat was er immers met de tempel gebeurd? In de tijd van Alexander de Grote, omstreeks 200 voor Christus, kreeg de Griekse godsdienst in heel het grote wereldrijk steeds meer invloed. Ook in Judea waren er veel aanhangers van dit zogenaamde “Hellenisme”. Het oude geloof werd verloochend en men ging over tot het vereren van beelden, zoals de Grieken deden. De toenmalige koning van Syrië, Antiochus, steunde die Joodse aristocraten, met als gevolg dat er een burgeroorlog kwam, een godsdienstoorlog zoals wij die kenden in vroegere tijden, die tussen de Remonstranten en Contraremonstranten. De ijveraars voor het “oude geloof” wonnen enkele veldslagen onder leiding van Judas Maccabeüs. En toen kon de tempel, die door de Hellenisten was ontwijd door het houden van heidense feesten weer worden ingewijd. Dit gebeurde in 164 voor Christus. Om de herinnering hieraan in ere te houden is men het Chanoekafeest gaan vieren. Het is het ultieme “nee” van het Joodse volk tegen elke poging om hun godsdienst en cultuur onderuit te halen. De oude tempel met het altaar staan hierbij in het middelpunt. Het feest wordt gevierd rondom de Kersttijd, het duurt 8 dagen.’s Avonds worden de lichten ontstoken, de lichten van de 8-armige kandelaar. Men begint met één lichtje en dan komt er in de loop van de 8 dagen elke dag een lichtje bij. In de tijd, waarin de lichten branden, mag niet worden gewerkt. Het is een huiselijk en warm feest midden in de wintertijd, precies zoals ons kerstfeest. Vanouds dachten de Joden op dit feest ook aan Elia, die boven op de Karmel het altaar en dus het oude geloof en dus Gods macht onder het volk weer in ere herstelde.

Op dit laatste, wat er gebeurde op de Karmel, wil ik u nog in ’t bijzonder wijzen. God grijpt in daar boven op de berg om redding te brengen, waar onheil is. Hij brengt werkelijk licht in de duisternis. Hij hoort naar het smeekgebed van Elia!

God hoort naar het gebed van mensen! Dat is toch wel heel bijzonder.

In dit oude verhaal liggen toch wel enkele aanknopingspunten voor het leven in onze tijd. Zo denk ik aan het invoeren van allerlei mythen en riten en symbolen. In onze tijd zijn het de wetten van de natuur en de kringloop van leven en dood en de symboliek van allerlei “spiritualiteit”. De wintersport komt dan in de plaats van het Kerstfeest. Retour á la nature, zei de Franse filosoof Rousseau al. Daar vind je jezelf terug! En God! Het is de geest van Izebel, die bij ons ook her en der de overhand heeft. Maar Elia laat ons vanmorgen zien, hoe de verhoudingen werkelijk liggen: hoe God ons licht en onze zon is, ook daar waar de wereld in duisternis is gehuld. Hij is het leven, ook daar waar de dood verschijnt. Met Kerst, in de geboorte van de Heiland, is dat ten enenmale duidelijk geworden. En zo zingt straks een kerstlied: “Deze zon verdwijnt niet weer….”

Er is nog iets, wat ons in het oude verhaal van 1 Kon.18 opvalt: de sterke nadruk die er valt op het herstel van het altaar. Dat schijnt van groot belang te zijn voor de Joodse gelovige. Voor ons moest dat eigenlijk ook zo zijn. Maar, eerlijk gezegd, zijn we het niet een beetje kwijt? Dat je het licht van God mag ontmoeten bij de “altaren”, dus in de kerk! Bij het begin van de dienst hebben wij het al gezongen met de woorden van Psalm 84:

Hoe lieflijk, hoe goed is mij Heer,
Het huis, waar Gij uw naam en eer
Hebt laten wonen bij de mensen.
Hoe brand ik van verlangen om
Te komen in uw heiligdom.
Wat zou mijn hart nog liever wensen
Dan dat het juichend U ontmoet
Die leven zijt en leven doet.

En dan zeker ook het tweede vers:

Het heil, dat uw altaar omgeeft,
Beschermt en koestert al wat leeft.

En Psalm 134, waarmee we straks de dienst gaan besluiten, zegt eigenlijk hetzelfde:

Die in het huis des Heren zijt,
Zegent zijn naam en majesteit,
Zingt tot zijn eer met luider stem
En heft uw handen op naar Hem.

Daarna mogen we ook onze handen en harten opheffen naar Hem om van Hem de zegen te ontvangen. Israël wist, dat het in Gods heiligdom zijn diepste werkelijkheid mocht beleven. Wij, Christenen, weten dat ook! Door Christus is de oude tempel afgebroken en in drie dagen herbouwd tot het lichaam van Christus, de Gemeente. Het oude is vervuld in het nieuwe, maar het gaat in wezen om hetzelfde: Gods aanwezigheid, Zijn licht, Zijn verbond, Zijn solidariteit met ons. In plaats van in de tempel mag dat nu in de Gemeente beleefd worden. Daar zijn Gods altaren, daar is nóg Gods huis. In plaats van tegen Kerk en Gemeente aan te schoppen moest men dan ook meer kerk en Gemeente zoeken en liefhebben. Want daar, bij Gods altaren, gebeurt het wonder. Daar verschijnt het licht in onze duisternis. In het bijzonder bij dat altaar, waarop het Lam van God geofferd is, Jezus Christus. In Hem verscheen de Zonne der gerechtigheid. Met Hem wordt het pas werkelijk Advent in ons leven. Maar Hij is alleen dáár te vinden, op het altaar van de Gemeente. Daarom is het zo nodig om samen Gemeente te zijn en samen te komen in Gods huis. En zó samen naar het Lichtfeest van Kerst heen te leven!

Tenslotte het gebed. Jakobus stelt in zijn brief Elia als voorbeeld voor allen, die bidden. “Antwoord mij, Here, opdat dit volk wete, dat Gij, Here, God zijt.” Zo bidt Elia. Zo moeten wij ook bidden! Wij halen het vuur van God niet uit de hemel, wij bouwen geen mooie wereld op, wij kunnen alleen maar ons werk doen in contact met het altaar, waar wij om Gods zegen bidden mogen. Wij worden dan biddende werkers. We kunnen misschien niet zo veel als Elia. We krijgen ook geen teken uit de hemel zoals Elia die ontving. Maar wij leven wel uit de herinnering, dat God eens dit teken gegeven heeft in de geboorte van de Heiland. En dit geeft ons het vertrouwen, dat we stug verder mogen gaan op weg naar het Messiaanse Vrederijk. In dat vertrouwen gaan wij opnieuw kerstfeest vieren, het goddelijke licht dat in de wereld kwam in plaats van de midwinterzonnewende. Biddend en dankend gaan we de toekomst tegemoet, naar Gods Koninkrijk toe.

Amen.

Hebreeën 4, 16

“En daarom, laten wij met vertrouwen naderen tot de troon der genade, opdat wij ontferming verkrijgen en genade vinden tot tijdige hulp.”

Gemeente van onze Heer, Jezus Christus,

De schrijver van de Hebreeënbrief wijst ons een week voor de viering van het Heilig Avondmaal hier in de kerk nog op drie dingen:

1) hij roept ons toe: laten we aan de belijdenis vasthouden
2) hij geeft ons de verzekering, dat de Heer Jezus in alle opzichten met ons meevoelt
3) hij wekt ons op met vertrouwen te naderen tot de troon der genade om tijdige hulp te verkrijgen.

Ten eerste: vasthouden aan de belijdenis. Dat is het eerste wat we moeten doen. Daarom belijden wij ook straks na de preek met de apostolische geloofsbelijdenis ons geloof. De oudste belijdenis in de vroeg-christelijke Kerk staat in de Philippenzenbrief: “Jezus Christus is Heer”. Wanneer men toen gedoopt werd, werd deze korte belijdenis van de dopelingen gevraagd. Dat waren toen nog allemaal volwassenen, dus wisten zij wat zij zeiden, als zij getuigden van hun geloof in Jezus Christus als hun Heer. Later is deze korte belijdenis aangevuld en uitgewerkt tot de apostolische geloofsbelijdenis. Maar het belangrijkste was en is nu nog de kennis dat Jezus onze Heer is en dat wij Zijn dienstknechten en dienstmaagden zijn.

En als ik kennis zeg, dan bedoel ik niet het weten van je verstand, maar de kennis van je hart. Kennis in de Bijbel is altijd ervaringskennis, de kennis die je opdoet door het omgaan met iemand. Zo staat in Genesis dat Adam Eva bekende, en we weten precies wat daarmee bedoeld werd: zij hadden omgang en gemeenschap met elkaar. Zo moet ook onze Godskennis zijn: dat we Hem bekennen en erkennen door gemeenschap met Hem te hebben, door met Hem te wandelen zoals eens Henoch wandelde met God. De Heer belijden is een kwestie van gezindheid, van normen en waarden, zouden we vandaag zeggen. Het is ook -denk ik- ook daarom dat het oude Avondmaalsformulier ons oproept dat wij onze consciëntie, dat is gezindheid, moeten onderzoeken om voortaan ons ganse leven waarachtige dankbaarheid jegens God de Here te bewijzen en voor Gods Aangezicht oprecht te wandelen. “Laat die gezindheid bij u zijn, welke ook in Jezus Christus was!” zegt Paulus in Philippenzen 2. En we hebben gehoord in Mattheüs 11, dat het daarbij vooral gaat om zachtmoedigheid: “Leert van Mij, want Ik ben zachtmoedig en nederig van hart.” “Zalig de zachtmoedigen, want zij zullen de aarde beërven.” (Matth.5,5). Talrijk zijn de voorbeelden van zachtmoedige mensen in de Bijbel. Denk aan Stefanus en aan Abraham en aan Jozef. Ook van Mozes wordt in Numeri 12 gezegd, dat hij een zeer zachtmoedig man was. Paulus noemt zachtmoedigheid ook verschillende keren daar waar hij het heeft over de vruchten van de geest. Leest u Galaten 5 maar eens.

Deze zachtmoedigheid, deze gezindheid van de Heer, moet zeker aan het Heilig Avondmaal voorafgaan. Daarin moeten wij ons oefenen. Als we dat doen, als we de Heer zo navolgen, dan mogen we ook met Hem maaltijd houden. Maar als we dat niet doen en blijven volharden in hardheid en kwade gezindheid, blijft dan alstublieft weg.

Dan komen we bij het tweede punt: dat we ervan verzekerd mogen zijn, dat Jezus in alle opzichten met ons meevoelt, omdat Hij ook in alle opzichten net zo beproefd is als wij. Dat is een geweldig getuigenis en troost voor ons. Want ik zou me kunnen voorstellen, dat wij de Heer wel kennen, en ook de Vader en de Heilige Geest belijden, maar toch huiver hebben om aan het Avondmaal aan te gaan. Waarom? Omdat we zoveel zwakheden hebben, zoveel verkeerd hebben gedaan, zo belast zijn met al onze vele zonden, zo erg dat we niet voor Gods Aangezicht durven te verschijnen. Het is ook heel goed, dat je je van je zonden bewust bent. Het Avondmaalsformulier wijst daar ook op: “ten eerste bedenke een ieder bij zich zelf zijn zonden…” Maar daar staat ook: “Ten andere onderzoeke een ieder zijn hart of hij ook deze gewisse belofte van God gelooft, dat hem al zijn zonden vergeven zijn…” Ik weet dat verschillende van u vanmorgen met huiver in de kerk zitten. Dan wil ik u dit zeggen en dat mag ik doen omdat het hier zo in de Schrift staat: we hebben niet een God, voor Wie we bang hoeven zijn, maar de Heer is onze Hogepriester, Die met ons meevoelt, Die ons kent door en door en Die dezelfde beproevingen als u ondergaan heeft, hoewel Hij zonder zonde was. Het is deze zekerheid, waardoor we ondanks alles toch naar het Heilig Avondmaal mogen komen. Het is deze Heer, Die ons daarheen roept. En Zijn uitnodiging is vriendelijk: “Komt tot Mij, allen die vermoeid en belast zijt.” Het Avondmaal is o zo’ n heilige maaltijd, maar wel voor zondige mensen. Dat moeten we altijd voor ogen houden.

En daarom roept de schrijver van de Hebreeënbrief -we weten het niet zeker of het Paulus geweest is- ons toe, en dat is ons derde en laatste punt: “Laten we met vertrouwen naderen tot de troon der genade, opdat wij ontferming krijgen en genade vinden tot tijdige hulp.”

Als wij de Heer belijden en zekerheid hebben dat Hij in alles met ons meevoelt… dan mogen we ook vol vertrouwen aan tafel gaan. Vertrouwen op Hem, niet op onszelf. In de zekerheid, dat onze situatie in geen geval uitzichtloos is, omdat de Heer met ons meevoelt, ja, in alle opzichten! Zo kunnen en mogen we ons tot God keren, Wiens troon voor ons vanwege Jezus die de Hogepriester is niet meer zetel van verschrikking, maar oorsprong van genade geworden is. Wij verkrijgen ontferming, wij vinden genade, twee uitdrukkingen die hetzelfde betekenen. Gemeente, als je dit weet -ik zei het al: uit ervaring weet- dan wordt je een ander mens: was je tevoren bedrukt en als ’t ware terneergeslagen door de schrikwekkende macht van God en de uitzichtloze put van al je zonden, nu vind je nieuwe vrijheid, nu mag je opademen, omdat je er zeker van bent, dat God je verder helpen zal, en wel tijdig, dat is vandaag nog, zo lang je leven mag. Daarom -nogmaals- laten wij met vertrouwen naderen tot de troon der genade… Het griekse woord “parrhesia”, dat met “vertrouwen” is vertaald, duidt oorspronkelijk aan het recht van spreken van de volwaardige burger in de Griekse democratie. In tegenstelling tot de slaaf had de burger het recht om alles te zeggen. Zo wordt hier in de Hebreeënbrief waarschijnlijk ook gedacht wat betreft de houding van de Christenen voor de tronende en heersende God. God is de Heer, de mens is slechts slaaf, die als zodanig geen rechten bezit. Maar God geeft ons rechten, Hij verlost ons uit de slavernij. We worden vrije burgers, omdat we in Christus zijn. Zou dat niet de gedachte van de schrijver van de Hebreeënbrief zijn? Als we de Heer kennen, met Hem omgaan, met Hem wandelen en dan ook met elkaar omgaan in zachtmoedigheid, dan zijn we van slaven burgers geworden en hebben we de vrijheid gekregen, dat we nu bij God toegang en gehoor vinden. Laten we daarom met vrijmoedigheid toegaan tot de troon der genade, tot de maaltijd des Heren , om daar ieder persoonlijk genade en hulp te verkrijgen door de Heer Zelf, die met ons meevoelt.

Tenslotte: de weg er naar toe, naar het Heilig Avondmaal. Ik noemde al de zachtmoedigheid: dat je vergevingsgezind bent en de ander een goed hart toedraagt. We moeten het niet verwarren met slapte en laksheid. Integendeel, er schuilt juist moed in en kracht. In de Kerkgeschiedenis hebben veel martelaren en heilige mensen die zachtmoedigheid getoond. Ik denk aan de vele Joden, die in de Middeleeuwen door Christenen zijn vervolgd en gedood, wat we van de jongste geschiedenis ook maar al te goed kennen. Maar ik denk ook aan de vele voorbeeldige Christenen, die Jezus’ voorbeeld volgden en zachtmoedig waren jegens hun vijanden. Een voorbeeld wil ik u vertellen. Er was eens een edelman, die met zijn gevolg de moordenaar van zijn broer tegenkwam. Hij greep hem beet, maar de man knielde neer en smeekte om genade. De edelman werd ontroerd en liet de moordenaar los. Maar zoals het gaat, de anderen waren er niet blij mee. Ze zeiden zelfs, dat de edelman laf was. Nou, dat liet ie zich niet zeggen en weer pakte hij de moordenaar vast om hem te doden. Die knielde opnieuw neer en zei: “Heb toch medelijden met mij, edele heer, terwille van Hem, die medelijden had met u en met alle mensen, toen Hij de wereld door zijn dood verloste.” En weer kreeg de edelman medelijden… en opnieuw beschuldigden ze hem van lafheid en toen wilde hij alsnog zijn vijand doden. Toen voor de derde maal bad de man om genade, en de edelman vergaf de moordenaar van z’n broer nu helemaal en voor goed.

’s Avonds diezelfde dag kwamen ze in een kerk, en daar zag een man geknield voor het heilige kruis, opeens hoe Christus aan het kruis met zijn hoofd naar iemand knikte. Hij vroeg aan de edelman, wie hij toch was en wat voor barmhartigheid hij gedaan had, dat Christus naar hem knikte. Toen vertelde de edelman, dat hij een krijgsman was in z’n land, maar vandaag voor ’t eerst zachtmoedig was geweest…

Kijk, Gemeente, daar worden we nu bij bepaald aan het Heilig Avondmaal. Daar is ons voorbeeld: Jezus Christus, voor ons gekruisigd, omdat Hij zich zo over zondige mensen ontfermde. Daar ligt ook onze opdracht: zachtmoedig te zijn. Vergeet je eigen eer en je eigen trotse hart en wees vergevingsgezind en veroordeel je naaste niet zo streng, maar begeleidt hem in liefde. Een zachtmoedig mens bereikt ook meer dan iemand die met wrok vervuld is.

“Wat ziet gij de splinter in andermans oog, maar de balk in eigen oog ziet gij niet?” “Leert toch van Mij, want Ik ben zachtmoedig en nederig van hart.”

Zal Christus volgende week u ook toeknikken?

Amen.

Heilig Avondmaal

Leg, Heer, Uw hand op mijn gevouwen handen
en buig U vol van liefde over mij;
Ontsteek Uw vuur in mij en laat het branden,
opdat ’t een bron van licht en warmte zij.
Toon mij het teken van Uw diepe wonden,
wanneer ik U herken in ’t breken van het brood.
Denk aan Uw liefde, denk niet aan mijn zonden,
en wees voortaan mijn gast, mijn disgenoot.
Reik mij de beker, ook al zult Gij weten
dat ik U in mijn angst verlooch’nen zal,
en dat ik mijn belofte zal vergeten
dat ik U zeker nooit verlaten zal.
Blijf bij mij, Heer, de avond is gekomen,
kom in mijn huis en sluit de deuren dicht;
want Gij alleen kunt mij doen veilig wonen,
en waar Gij zijt is zelfs de nacht nog licht.

Nel Benschop

Mattheüs 18, 1-6; 19, 13-15; 11, 25

Op dat moment kwamen de leerlingen naar Jezus toe met de vraag:
Wie is nu de grootste in het rijk der hemelen?
En Hij riep een kind bij zich, plaatste het in hun midden en zei:
Ik garandeer jullie: wanneer jullie niet veranderen en worden zoals de kinderen, zullen jullie het rijk van de hemelen niet eens binnen komen. Daarom: wie zich zelf gewoon zal vinden zoals dit kind, die is het grootste in het rijk van de hemelen. En wie zo’n kind opneemt in Mijn naam, neemt Mij op. Maar wie één van deze kleinen, die op Mij vertrouwen, in de val laat lopen, hem moet een molensteen om de hals gehangen worden en hij moet in de diepte van de zee verdronken worden.
Toen werden er kinderen bij Hem gebracht, opdat Hij hun de handen zou opleggen en voor hen zou bidden. Maar de leerlingen straften hen af. Maar Jezus zei: Laat die kinderen! En verhindert hen niet bij Me te komen. Want van hen die zijn zoals zij is het Koninkrijk van de hemelen. En na hen de handen te hebben opgelegd, ging Hij weg vandaar.

Ik dank U, Vader, Heer van hemel en aarde,
Dat U deze dingen verborgen hebt gehouden
Voor wijzen en verstandigen,
En ze toegankelijk hebt gemaakt voor schoolkinderen.

Kinderen hebben iets, waar ouderen jaloers op kunnen zijn!

De Here Jezus zag dat ook, Hij was een goede observator, niets ontging Hem. Hij kende de mensen door en door! Hij zag iets in kinderen, waar veel mensen waarschijnlijk geen oog voor hebben. Iets moois, iets ontwapenends, iets wat nodig is voor het Koninkrijk van God. Hoe moet je dat nou noemen? Is het de spontaneïteit? Of het kinderlijke vertrouwen? Of de gewoonheid, de kwetsbaarheid van kinderen? Of hun openheid?

Een kind is spontaan, tenminste meestal (als ze niet al te verlegen zijn!), ze zeggen precies wat zij voelen, ze zijn ook gauw tevreden (tenminste, als ze niet te zeer verwend zijn!). Een kinderhand is gauw gevuld, zeggen we dan. Een kind is ook gemakkelijk van vertrouwen. Daarom zijn zij ook erg kwetsbaar. Een kind vertrouwt spontaan op de zorgen van zijn ouders. Zo’n kind hoeft zich geen zorgen te maken om het eten, de kleren en alle primaire levensbehoeften. Moeder zorgt wel, vader ook. In het hoofd van een kind komt niet de vraag op, of het ooit wel eens anders zou kunnen zijn. De kinderwereld is eigenlijk doortrokken van de aanwezigheid van vader en moeder. Daarom is het zo erg voor de kinderen, wanneer vader en moeder uit elkaar gaan.

Ik denk, dat de Heer deze onbezorgdheid en dit vertrouwen bij kinderen heeft gezien en daarom hen als voorbeeld heeft genomen. Het is een soort gelijkenis van wat er gaande is in het Koninkrijk van God. Bij God (de Vader en de Moeder tegelijk) voelt iedereen zich thuis. Iedereen mag daar zijn zoals hij of zij is. Je mag je in het Koninkrijk echt thuis voelen, omdat je mag vertrouwen dat er voor je wordt gezorgd. Zó’n samenleving is in onze wereld nog ver te zoeken. Maar eens zal het er ook hier zijn, als Gods Koninkrijk op aarde zal zijn gekomen. Voorlopig is het echter alleen nog maar een droom, die elke dag opnieuw in gruzelementen valt. Voor Jezus is het geen droom, maar al werkelijkheid. En daarom roept Hij de mensen op om er in te geloven en er aan te werken. Zo roept Hij ons toe in de Bergrede (Matth.6, 31v): “Maak je dus niet bezorgd, zeggende: wat moeten we eten? Of; wat moeten we drinken? Of: wat moeten we aantrekken? Want op dat alles zijn de heidenen uit. Jullie hemelse Vader weet wel, dat jullie dat allemaal nodig hebben. Maar jullie moeten allereerst uit zijn op het Koninkrijk van God en Zijn gerechtigheid, dan zal dat alles jullie er bij gegeven worden.”

Ja, als we naar God luisterden en zó waren als Hij! Zo genadig ook, want dat is Zijn gerechtigheid: dat Hij genade voor recht laat gelden. Ja, dan zou de wereld er heel anders uit zien! Ja, en als we dat nog niet zouden kunnen zoals Jezus ons dat heeft voorgedaan in Zijn leven en Zijn sterven, als we dan toch tenminste maar zó rechtvaardig waren door iedereen het zijne te geven, dan zou de wereld al heel anders worden dan nu. Dan hoefden we niet meer bang te zijn voor oorlogen en aanslagen, vervolging en onderdrukking. Ja, als we rechtvaardig waren, zowel in kleine kring, ouders en kinderen, als in de grote wereld, dan zou er een eerlijke verdeling van werk en inkomen, van voedsel en levenskansen zijn. Samen delen, weet u nog? Was dat niet eens het motto van het CDA? Als het eens zó was, dan hoefden we ons geen zorgen te maken over zo veel dingen.

Vertrouwen hebben in God en in elkaar, dat zien we bij het kind. Een kind kan zich nog niet voorstellen, hoe gemeen mensen kunnen zijn. Oudere mensen, met al hun levenservaring, zeggen wel eens, dat je eigenlijk niemand kunt vertrouwen. Daarom moeten mensen weer als kinderen worden, levend vanuit de “basic trust”, het basis-vertrouwen dat God hen geven wil en dat zij ook elkaar moeten geven, zodat je elkaar weer vertrouwen kúnt!

“Op dat moment kwamen de discipelen naar Jezus toe met de vraag: wie is nu de grootste in het Koninkrijk der hemelen? En Hij riep een kind bij Zich, plaatste het in hun midden en zei: wanneer jullie niet veranderen en worden als de kinderen, zullen jullie het Rijk van de hemelen niet eens binnen komen. Daarom: wie zich zelf gewoon zal vinden als dit kind, die is het grootst in het Rijk van de hemelen.”

Er is geen vertrouwen meer onder elkaar, als mensen zich deze vraag beginnen te stellen: Wie is het grootst? Daarmee begint altijd de strijd om de macht, in het klein en in het groot. Mensen gaan zich iets verbeelden en beginnen zich langzaam boven anderen te verheffen. Bij kinderen zie je dat ook al gebeuren, als ze groter worden en gaan pesten. In de Bijbel is dat een fundamenteel gegeven. Kijk naar Kaïn en Abel en naar Jakob en Esau. De één verheft zich boven de ander. Zó zijn de oorlogen ontstaan, de scheiding tussen onderdrukkers en onderdrukten, groten en kleinen, rijken en armen, belangrijke en onbelangrijke mensen. De basis van het vertrouwen wordt langzamerhand ondermijnd. Je kunt niet meer geloven in een samenleving, waarin jou het leven onmogelijk wordt gemaakt.

Het is goed om temidden van deze machtsstrijd tussen mensen af en toe eens een kind er bij te halen. Dat heeft nog geen pretenties, het is nog gewoon en eerlijk en vol vertrouwen, tenminste als het nog niet door volwassenen verknoeid is. Het woord, dat Jezus hier gebruikt, wordt vaak ten onrechte vertaald met “nederig”, “zich gering achten”. Maar het Griekse “tapeinos,” en het werkwoord “tapeinoö” betekent eerder “gewoon” en “gewoon zijn”. Kinderen vernederen zich zelf ook niet en hoeven zich zelf niet gering te achten. Ze zijn “gewoon”, die ze zijn. Het Latijnse synoniem “humilis, humus” betekent “grond, aarde”. Het gaat er dus om, dat je met beide voeten op de grond staat, gewoon zoals je bent. Doe niet “groter” of “hoger” dan je bent. Iemand, die gewoon is , kent zijn plaats en is daar van binnen uit tevreden mee. Dan hoef je je niet “meer” te voelen dan een ander.

Zó bedoelt Jezus dat met het kind, dat Hij de discipelen voorhoudt. De Heer is geen romanticus, die de kinderen idealiseert, en dat moeten wij ook maar niet doen. Ideale kinderen bestaan er trouwens niet. Maar Jezus is concreet: Hij roept dit kind en plaatst het temidden van de discipelen, van wie de één graag meer wil zijn dan de ander. En Hij zegt: “Kijk nou eens goed naar dit kind. Daar kun je van leren. Als jullie niet gewoon en pretentieloos zijn als dit kind, zullen jullie het Rijk van de hemelen, die ideale samenleving van God en mensen, niet eens binnen komen, laat staan dat je er de grootste zou zijn!”

Misschien bedoelt Jezus ook wel de kwetsbaarheid van een kind. In Jezus’ tijd telde een kind niet mee, net zoals de vrouw. Een kind is in de Bijbel: beginneling, onervaren, en daardoor niet meetellend. Het behoort tot de categorie van de armen en verdrukten, waartoe ook de weduwen en wezen behoren. Niemand komt voor ze op. Zij waren met recht altijd “kind van de rekening”. Ook in onze maatschappij, die zogenaamd “beschaafd” is, is er een mishandeling van kinderen, waar je van schrikt. Gelukkig is er door de inzet van minister Rouvoet nu veel aandacht gekomen voor dit probleem. Er worden Centra voor Jeugd en Gezin opgericht om problemen sneller te onderkennen en gezamenlijk aan te pakken. Jezus deed dit toen al, overal waar Hij kinderen tegenkwam. Hij trekt partij voor de kinderen, die altijd de dupe zijn.

“En wie zo’n kind opneemt in Mijn naam, neemt Mij op. Maar wie één van deze kleinen, die op Mij vertrouwen, in de val laat lopen, hem moet een molensteen om de hals gehangen worden en hij moet in de diepte van de zee verdronken worden.”

“Toen werden er kinderen bij Hem gebracht, opdat Hij hun de handen zou opleggen en voor hen zou bidden. Maar de leerlingen straften hen af. Maar Jezus zei: Laat de kinderen! En verhindert hen niet bij Mij te komen. Want van hen, die zó zijn, is het Koninkrijk der hemelen. En na hen de handen te hebben opgelegd, ging Hij vandaar.”

Wat van kinderen geldt, geldt ook voor grote mensen. Als je leeft uit vertrouwen wordt je kwetsbaar. Toch, zegt Jezus, van zulke mensen is het Koninkrijk van God. Mensen, die misschien uiterlijk niet zo meetellen, maar zij hebben een innerlijke kracht. Zij worden niet agressief, maar zoeken hun kracht in geweldloze weerbaarheid. Zulke mensen staan al met één been in het Koninkrijk van God!

Tenslotte ontdekte Jezus bij kinderen nog iets anders. Hun openheid. Zij staan open voor nieuwe dingen, voor de toekomst, nieuwe dingen, nieuwe ervaringen, onvermoede mogelijkheden. Zij worden nog geraakt door visioenen en dromen. Zo wil Jezus, dat ook wij zijn. Ook wij mogen openstaan naar de nieuwe toekomst, die God geeft, verwachtende het Koninkrijk der hemelen!

Voor mensen, die het allemaal al lang weten en die al helemaal geen gevoel meer hebben voor nieuwe dingen, kan er ook nooit meer iets nieuws gebeuren. Zij zijn afgestompt en rekenen alleen maar op hún zekerheden. Het mysterie van Gods Koninkrijk, van God als Vader en de gelovigen als Zijn kinderen, blijft hen verborgen. Zij zullen nooit het wonder meemaken van het elke dag weer mogen ontvangen “om niet”, uit genade alleen. Hun leven bestaat alleen maar in de optelsom 1 + 1 = 2, maar dat 1 + 1 = 3ook waar kan zijn, wil er bij hen niet in. Dat is toch het wonder van God: waar 2 of 3 in Mijn naam tezamen zijn, ben Ik in hun midden!

Zou de Heer daarom niet verzucht hebben: “Ik dank U, Vader, Heer van hemel en aarde, dat U deze dingen verborgen hebt gehouden voor wijzen en verstandigen, en ze toegankelijk hebt gemaakt voor kinderen.” De zogenaamde wijzen en verstandigen, dat zijn de rekenaars van daarnet, die alles zo precies kunnen voorrekenen en die de grootsten willen zijn. De kinderen, dat zijn de dromers en zieners van morgen, van Gods heerlijke toekomst!

Vertrouwen, gewoonheid, kwetsbaarheid en openheid. Als je goed kijkt, zie je het hier en daar op een kindergezicht. Jezus zag het ook en wijst ons er op:

“Denk er aan, kijk maar eens goed, als jullie niet worden als de kinderen, komt er van Gods Koninkrijk niets voor jullie!”

Gabriël Smit (uit “Evenbeeld”) zegt het zó in zijn ontroerende gedicht:

Kinderogen

Een klein kind kijkt met grote ogen,
Van grote mensen zijn de ogen kleiner,
Zien minder, kiezen, onderscheiden
Tussen wat nodig kan zijn of onnodig.

De wereld valt in duizend afgebroken
Scherven uit elkaar, telkens blijven
Dingen achter, ongezien, of drijven
Als hoge wolken onzichtbaar over.

Ook een kind kijkt naar de dingen
En kiest, maar het heeft nog geen wereld,
Het heeft al wel zijn eigen leven
Maar moet aan anderen nog winnen.

Moeilijk is dat, – mijn ogen zijn te klein
Om groot en eigen als een kind te zijn.

Amen

Marcus 10, 2-12

Man en vrouw, je raakt er niet over uitgepraat! Huwelijk, relatie, scheiding, het zijn onderwerpen van alle dag. Lange tijd is het huwelijk “uit” geweest, maar nu schijnt het weer een beetje “in” te zijn. Het huwelijk zoals wij dat kennen is er ook niet altijd geweest. Dat je met één partner getrouwd bent is betrekkelijk nieuw in de geschiedenis van de mensheid. In het Oude Testament lezen we bijvoorbeeld dat de aartsvaders met meerdere vrouwen een relatie hadden. Ook werd er in die tijd al gescheiden. Daar waren bepaalde regels voor. In Deuteronomium 24 staat, dat een man zijn vrouw mag wegsturen, wanneer hij niet meer van haar houdt of omdat hij iets onbehoorlijks bij haar ontdekt heeft. Meestal wordt dat uitgelegd als “overspel” maar dat hoeft helemaal niet. In Jezus’ tijd liepen de meningen daarover nogal uiteen. In onze tekst uit Marcus 10 gaat het dan ook om een zeer actuele kwestie. Er bestonden in die tijd twee opvattingen over wat “onbehoorlijk” zou zijn: de school van Sjammai en de school van Hillel. De eerste verklaarde “iets onbehoorlijks” als overspel, de andere legde uit dat “iets onbehoorlijks” van alles kon zijn, waardoor een man niet meer van zijn vrouw kon houden. Het kwam dan ook voor, dat een vrouw om een kleinigheid werd weggestuurd. En die vrouw kon er niets tegen in brengen, zij was machteloos en rechteloos.

Duidelijk is, dat in de bijbelse wereld de verhouding tussen man en vrouw helemaal vanuit de man gedacht en geregeld is. Er was zelfs een uitdrukking voor: “de vrouw kan verstoten worden of zij wil of niet, maar de man kan zijn vrouw verstoten wanneer hij wil.” Dit is dan ook de achtergrond van onze geschiedenis in Marcus 10, die ook in Mattheüs 19 verteld wordt.

Aan Jezus wordt gevraagd: “Mag een man zijn vrouw in de steek laten?” Bij Mattheüs staat er bij: “…om elke willekeurige reden?”. Je kunt er aan toevoegen: of alleen in geval van overspel?

Wat doet Jezus met deze vraag?

Hij stelt eerst een tegenvraag: “Wat heeft Mozes voorgeschreven?” Zij kunnen alleen maar zeggen, dat Mozes helemaal niets heeft voorgeschreven. Alleen heeft hij toegestaan om een scheidsbrief te schrijven en een vrouw daarmee weg te sturen. Waarop Jezus nogal fel antwoordt: “Jullie weten best, dat Mozes deze bepaling heeft gemaakt vanwege de hardheid van jullie mannen tegenover jullie vrouwen. Het betekent immers niet, dat jullie je vrouw zo maar kunt wegsturen, maar dat er een gedegen reden voor moet zijn. Vandaar die scheidingsbrief. Daar moet de reden in genoemd worden.”

Dan verwijst de Heer naar het oude scheppingsverhaal. De mens is als man en vrouw geschapen, omdat het niet goed is dat de mens alleen is. God is ook niet alleen, Hij is omringd door engelen. Zo is het ook met de mens, zó heeft God het bedoeld toen Hij ze als een paar schiep. Ook de dieren schiep Hij zó: mannetje vrouwtje. Om voor elkaar een hulp te zijn, om sámen te zijn, elkaars steun en toeverlaat. De apostel Paulus haalt dit ook naar voren in 1 Kor.11: “In de Heer is evenmin de vrouw zonder man iets als de man zonder vrouw. Want gelijk de vrouw uit de man is, zo is ook de man door de vrouw; alles is echter uit God. (vers 11). De eenheid tussen man en vrouw is dus door God zo bedoeld, dat zij samen volledig mens zouden zijn! Eigenlijk is het een wonder, een mysterie. Het gaat daarbij om het heil van de mens. Dat zij gelukkig zullen zijn en samen één geheel. Heil is toch “heling, heelmaking”. Twee aparte stukken worden tot één geheel. Zo zou het moeten zijn in het huwelijk: sámen meer mens, sámen een héle mens!

Door de mensen hierop te wijzen laat Jezus de mensen voelen, hoe verkeerd zij handelen om iets “heels” stuk te maken. Hoe hard zij zijn en hoe “wettisch” zij omgaan met de van God gegeven man-vrouw relatie. Hard, omdat zij zich bij de scheiding niet bekommeren om het lot van de vrouw. En wettisch, omdat zij de oorspronkelijke bedoeling van de man-vrouw relatie niet meer onderkennen en in feite ondergeschikt hebben gemaakt aan latere wetten en bepalingen. Jezus gaat hier fel tegen in. “Man en vrouw zijn één”, zegt Hij. Je kunt maar niet naar willekeur omspringen met de vrouw, als een wegwerpvoorwerp. Als het over de vrouw gaat, gaat het ook over de man. Die twee horen immers samen, het is vanaf het begin een mysterie van God. Wat door het geheim van de levende God op dit niveau met elkaar verbonden is, daar mag de mens niet aankomen, daar moet die niet tussen gaan zitten, daar moet hij eerbiedig mee omgaan, anders komen er brokken. “Wat dan God samengevoegd heeft, scheide de mens niet.”

Een bekende tekst, maar meer gebruikt in de geest van “Wat de ambtenaar van de burgerlijke stand of de kerk heeft samengevoegd, scheide de mens niet.” En dat is toch wel iets anders dan “Wat God heeft samengevoegd…” Hier gaat het om het mysterie van God, terwijl het bij het eerste gaat om juridische en kerkelijke regelingen, door mensen gemaakt. Jezus geeft er geen nieuwe bepaling bij, maar vraagt van de harde en wettische Farizeeën juist eerbied voor het mysterie in de verhouding tussen man en vrouw.

“Wat God heeft samengevoegd scheide de mens niet.” Doe dat niet, laat dat, blijf daar van af! Jezus spreekt vermanend, niet verbiedend. Kom mensen, laat dat toch niet gebeuren, daar komen ongelukken van! Maar probeer van het huwelijk toch iets goeds en moois te maken, zoals God het bedoeld heeft. Als je het huwelijk kapot maakt in een scheiding, denk niet dat zoiets zo maar kan, zoiets doe je niet zonder schade voor die ander maar ook voor je zelf. Het is echt een wijze vermaning en aansporing van de Heer. Wij moeten er geen verbod van maken. Vaak is dat gebeurd en het gebeurt nog, dat mensen zeggen, dat Jezus tegen de scheiding is. Maar er staat niet in onze tekst, dat een mens in geen geval mag scheiden. Dat zou ook onevangelisch zijn, want dat zou betekenen dat je een onverdraaglijk verdriet zou willen laten voortbestaan. Soms is immers de verhouding tussen man en vrouw in een huwelijk ondraaglijk geworden. En dan is het beter om uit elkaar te gaan dan elkaars leven te verzuren.

Jezus reageert hier tegen een wettische harde mannenmoraal, waarbinnen de vrouw geen kans krijgt. Het gaat daarbij om een normale samenleving tussen twee mensen, en nog niet eens om de vraag, die tegenwoordig velen bezighoudt: of de getrouwde vrouw nog carrière kan maken”.

“Thuis gekomen”, zo gaat het verhaal verder,”thuis gekomen vroegen de leerlingen Hem opnieuw hierover.” “Thuis gekomen” kan bij Marcus ook betekenen: later, in de Christelijke Gemeente. Daar vroegen de kerkmensen aan hun leiders hoe ze Jezus’ woorden moesten opvatten. In de geest van de Heer neemt de Christelijke Gemeente de vrouw in bescherming tegen de heersende mannenmoraal van de Farizeeën: “wie zijn vrouw in de steek laat en met een ander rouwt, pleegt echtbreuk tegenover haar.” Nu wordt de willekeur van de man ten opzichte van zijn vrouw veroordeeld. Waarschijnlijk was nog niet verboden, dat een man twee vrouwen had, maar wel dat hij zijn eerste vrouw eenzijdig in de steek laat en in de plaats van haar een ander trouwt. Paulus vraagt al van een Gemeenteleider, dat hij de man is van één vrouw, zo lezen we in 1 Tim.3, 2.

Wat van de man gevraagd wordt, geldt ook voor de vrouw: zij mag ook haar man niet in de steek laten. Dat dit zou gebeuren, was in de tijd van Jezus, nog ondenkbaar, want de vrouw had toen nog geen enkel recht. Maar in de latere Grieks-Romeinse Gemeente kon dat wel voorkomen, omdat de vrouw daar al meer geëmancipeerd was. Toch was wat Jezus hier zei over de vrouw in de toenmalige Joodse mannencultuur zó opvallend, dat de discipelen bij Mattheüs uitroepen: “Als de verantwoordelijkheid van de man tegenover de vrouw zó ligt, is het niet voordelig voor de man om te trouwen!” (Matth.19, 10).

Thuisgekomen in Nederland, anno 2007, met zo’n 50.000 scheidingen per jaar en een nog sterke discriminatie van de vrouw in zo menig opzicht mogen we van het twistgesprek tussen Jezus en Farizeeën best het één en ander leren.

Ten eerste dat man en vrouw elkaars gelijke zijn. Zelfs Paulus, altijd single gebleven, komt daar niet langs heen: “Zoals de vrouw uit de man, zó is de man door de vrouw, beide zijn gelijke en hebben elkaar nodig.”

En dat is dan ook gelijk het tweede, wat we van Jezus leren kunnen: we zijn vrouwelijk en mannelijk om elkaar te helpen echt mens te worden. En dat niet alleen op het biologisch seksuele vlak, maar vooral ook op geestelijk gebied.

Communiceren is het geheim van een goed huwelijk. Daar moet je tijd voor vrij maken. Tegenwoordig hebben man en vrouw het zó druk, dat daar vaak geen gelegenheid voor is. Altijd maar werken en zorgen en stressen, dat je aan even bij elkaar zitten en praten niet toekomt. Zó wordt je samen meer mens! De ellende vandaag is, dat relaties meer rusten op eigen belang dan op het gezamenlijk belang om meer mens te worden. Het blijft een ontdekkingsreis van elkaar. En hoe langer dat duurt, hoe boeiender het wordt! Groeien aan elkaar.

Als derde punt zou ik willen noemen: het monogame huwelijk. Dat is een vrucht van de westerse beschaving. Het is zeker nog lang niet overal zo in de wereld. Het is en blijft ook een grote opgave voor twee mensen om levenslang bij elkaar te blijven. Bij 50.000 scheidingen per jaar betekent dit alleen al in Nederland, dat rond 100.000 mensen per jaar dit uiterste niet kunnen opbrengen. Dat geeft te denken. Veel mensen proberen die enge band van het westerse huwelijk ook wat te verruimen. Zij vinden het te benauwend en gaan over tot allerlei vormen van vriendschap, samenwonen, allerlei relaties aangaan, leefgemeenschappen enzovoort. Ik denk, dat het er bij al deze vormen van man-vrouw relatie steeds weer op zal neer komen, of men bereid is er aan te werken om sámen vollediger mens te worden. In dit licht moeten we ook bezien het samenleven van twee mannen of twee vrouwen, die vanuit de homofiele geaardheid elkaar helpen om tot een vollediger menszijn te komen.

Tenslotte nog dit. Ik hoor uit het woord van de Heiland:”Wat God verbonden heeft, scheide de mens niet”, dat in tijden van crisis – en dat maken we allemaal wel eens mee – je elkaar niet éénzijdig in de steek moet laten. Zolang de een de ander nog meent te kunnen helpen of nog door de ander geholpen kan worden, heb je nog boodschap aan elkaar en een opdracht voor elkaar. Pas als dat niet meer het geval is, als je elkaar niet meer kunt bijstaan, integendeel elkaar alleen nog maar in de weg staat, mogen we concluderen dat het huwelijk voorbij is. Dan zou je misschien moeten zeggen: Wat in Gods naam niet mogelijk is, moet een mens ook niet persé bij elkaar willen houden.

Jezus’ woord is een levend woord, het gaat om lévende mensen, gelukkige mensen. Geen starre verhoudingen, daar bloeit het leven niet in op. Als man en vrouw sta je al zo kwetsbaar tegenover elkaar. Daarom moeten we zachtzinnig met elkaar omgaan, de ander de ruimte geven en de eer die hem of haar toekomt. Zeg tegen elkaar: Wat ben ik toch blij met jou, jij maakt mij tot een ander mens, een beter mens, een vollediger mens. En laat dat aan elkaar dan ook merken. Zo gaat Jezus’ woord in vervulling ook in uw leven.

Amen.

Marcus 3, 1-6
En opnieuw kwam Hij de synagoge binnen,
en daar was een man met een verdorde hand.
En zij loerden op Hem of Hij hem op de sabbat genezen zou,
om Hem dan te kunnen aanklagen.
En Hij zegt tot de man met de verdorde hand:
“Sta eens op en kom naar het midden.”
En Hij vraagt hén:
“Mag je op sabbat goed doen? – of kwaad?
Leven redden? – of doden?”
Maar zij hulden zich in zwijgen.
Hij liet Zijn blik langs hen heen gaan,
kwaad, verdrietig
om de verharding van hun hart.
Tot de man zegt Hij:
“Strek je hand maar uit”.
En Hij strekte ze uit en zijn hand herstelde zich.
En eenmaal buiten gingen de Farizeeën direct in overleg
met de Herodianen, hoe ze Hem uit de weg zouden ruimen.

Drie Evangelisten vertellen ons het verhaal van de man met de verdorde hand. Marcus is het oudst. Dat kun je ook zien, als je de verhalen in Mattheüs (12), Lucas (6) en onze schriftlezing naast elkaar legt. Je merkt dan direct, dat Mattheüs en Lucas iets veranderd of er iets aan toegevoegd hebben.

Als je zo’n Evangelieverhaal goed wilt begrijpen, moet je lezen, wat er om heen staat. Ik bedoel: in welk verband de schrijver zo’n overlevering van Jezus geplaatst heeft. De Evangelisten hebben immers met het doorgeven van al die geschiedenissen een bepaalde bedoeling gehad. En met het oog daarop hebben zij de verhalen gerangschikt. Je moet dus altijd ook lezen, wat er aan voorafging en wat er op volgt.

Aan Marcus 3 gaan de verhalen in hoofdstuk 2 vooraf. Die gaan allemaal over de geweldige spanning, die er ontstaat tussen de Farizeeën en Jezus. Het is een conflict over de macht, De vraag staat centraal, of Jezus wel bevoegd is om de woorden te spreken die Hij spreekt en de dingen te doen die Hij doet. Het heeft uiteindelijk tot gevolgd dat Jezus weloverwogen uit de weg wordt geruimd.

Eerst zien we in Marcus 2, hoe Jezus tot een verlamde, die door het dak wordt neergelaten, vlak voor Jezus’ voeten, zegt: “Uw zonden zijn u vergeven”. Je hóórt de Farizeeën denken: “Hoe kan die man zó praten? Hij lastert God! Wie anders kan vergeven dan God? God alleen?” En verderop lezen we, hoe de Farizeeën Jezus’ leerlingen verwijten, dat hun leraar aan tafel gaat met “zondaars”, dat zijn mensen die de Joodse wet niet onderhielden en met tollenaars omgingen. En tollenaars, die de belastingen voor de Romeinse bezetter inden, werden beschouwd als heidenen: zij heulden met de vijand. Daarna volgt er nog een kritische vraag over het vasten: “Hoe komt het, dat de leerlingen van Johannes de Doper en van de Farizeeën wel vasten, maar die van U niet?” En dan op het eind van het hoofdstuk horen we over een conflict over de sabbatsheiliging. Als de discipelen onderweg aren plukken, reageren de Farizeeën fel: “Kijk eens, hoe die op sabbat doen wat niet mag!” Jezus antwoordt hierop: “De sabbat is voor de mens gemaakt en niet de mens voor de sabbat!”

De spanning tussen Jezus en de kerkelijke leiders is dus al aardig opgevoerd, als Jezus in ons Schriftwoord de synagoge binnengaat en een ontmoeting krijgt met een man, die een verschrompelde hand heeft. Alle leven is er uit, de hand is helemaal dor. Waarschijnlijk is hij er mee geboren. Weer zijn er Farizeeën in de beurt, zij loeren gewoon op Hem. Jezus weet dat ook wel. Het is net alsof Hij ’t er om doet! Hij stelt een provocerende vraag: “Mag je op sabbat goed doen? – of kwaad? Leven redden? – of doden?” Echt een insinuerende vraag! Jezus laat hier duidelijk doorklinken, hoe Hij over de Farizeeën denkt: “Ik mag op sabbat deze man niet helpen hè? Maar jullie mogen wel kwaad tegen Mij beramen?! Ik mag niet het leven geven, maar jullie mogen Mij wel doden?!” Hier staan twee werelden tegenover elkaar: de joodse Wet en het Evangelie. Toch was Jezus niet gekomen om de Wet te niet te doen, maar veel meer om die te vervullen. Hij wil die Wet, te beginnen bij de 10 Woorden van God, nieuw leven in blazen, door ze te plaatsen in het licht van Gods liefde en genade. Maar dat hadden de Farizeeën nog niet begrepen. Formeel hadden zij best gelijk. God had de sabbat gegeven als een “rustdag”. Dan was “werken” niet toegestaan. Een zieke mocht dan volgens de uitleg van de Wet niet geholpen worden tenzij zijn leven in gevaar was. Er waren talloze bepalingen, die probeerden uit te leggen wanneer een zieke wel of niet in levensgevaar was… En zó was het met alles. Echt een beklemmende sfeer, die wij misschien ook zelf wel meegemaakt hebben. Voor veel mensen betekent zo’n systeem nóg een drukkende last. Tot die mensen zei Jezus (en dat zegt Hij nóg): “Komt allen tot Mij, die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven.”

Er hing dus een wettische benepen sfeer rondom die man met de verschrompelde hand in de synagoge. Misschien mogen we in de verdorde hand wel een beeld zien van het verdorde wettische systeem. Eén van die lasten was het pakket bepalingen rondom het houden van de sabbatsrust. Met dat pakket in hun handen stonden de Farizeeën in hun recht: de man met de verdorde hand was niet dood-ziek, dus hoefde hij niet onmiddellijk geholpen te worden. Waarom daagt Jezus hen dan toch uit? En waarom reageren de Farizeeën zo furieus, zodat ze Hem uit de weg wilden ruimen? Waarom gaat Jezus lijnrecht tegen hun opvattingen in? Hij wist toch hoe ze waren? Had Hij daar geen rekening mee kunnen houden? Hij had die man toch ook de volgende dag kunnen helpen? Zoals de overste in de synagoge In Lucas 13 opmerkte: “Zes dagen zijn er waarop gewerkt moet worden. Komt dus op die dagen om genezing en niet op de sabbat!” Dat zeggen wij ook wel eens tegen de kinderen: “Wat je in de week kunt doen, doe dat toch niet op zondag!” Alleen bij Jezus gaat het om leven of dood, om de Lévende en de dode! De man met de verschrompelde hand is de verpersoonlijking van de dood, die door satan in de wereld gekomen is. En Jezus is de Openbaarder van het leven, dat God met de wereld vóór heeft. Leven en dood staan tegenover elkaar. En Jezus moet laten zien, dat Hij macht heeft over de dood en de satanische machten. Dat kan niet uitgesteld worden! Daar kan geen dag tussen zitten! Zelfs de sabbat, Gods dag, mag hier niet tussen komen! Want de mens is er niet voor de sabbat, maar de sabbat is er voor de mens!

Hier zien we een “wereld van verschil”. Twee werelden staan hier tegenover elkaar. Beide werelden zijn geënt op een godsdienst, maar in beide werelden wordt heel anders gedacht over “God” en het “leven”. Vandaar dat grote conflict tussen Jezus en de Farizeeën. De laatsten zouden zeggen: de sabbat is de dag van God, daarom moet de mens die heiligen. Jezus zegt: God is de Heer van de sabbat, dat is waar, maar juist ook daarom gaat het dienen van God de sabbatsheiliging te boven! En het dienen van God is het weldoen aan de mensen. Het welzijn van de mensen heeft hogere prioriteit dan de sabbatsrust, ongeacht al die wettische bepalingen van de officiële kerk.

Hiermee geeft de Heiland een nieuwe – op de praktijk van het leven gerichte – uitleg van de goddelijke Wet. Hij laat zien, hoe God Zijn “10 Woorden” naar de mens toe bedoeld heeft: als lévenmakende woorden en daden, en niet als dóde letters. Als vingerwijzingen naar een godvruchtig en een Gode-erend leven, en niet als dorre verboden. Geen dor verbod dus, maar richtingaanwijzer.

Ik denk, dat dit nog van belang is, zeker ook in onze tijd. Neem nou bijvoorbeeld de sabbatsrust. Hoe leggen we Exodus 20 en Deuteronomium 5 uit? De nadruk ligt op het niet-werken. “De zevende dag is de sabbat voor Jahwe uw God, dan moogt gij geen enkele arbeid verrichten.” Alle nadruk ligt hier op “rust”. Ook de ezel en het rund moeten tot rust kunnen komen en de zoon van de slavin en de vreemdeling in de stad. Het is dus duidelijk een sociale maatregel. God moet met de sabbat geëerd en worden en de mens moet tot rust komen. Het gaat om deze twee zaken. Het gaat ook om het gedenken van de slavernij in Egypte. “Bedenk immers, dat gij slaaf zijt geweest in Egypte en dat  Jahweh uw God u vandaar heeft uitgeleid. Daarom heeft u de Here God geboden de sabbat te houden” (Deut.5). Het gaat dus bij de sabbatsviering om God en de mens alle twee. Het is tegelijk een viering van de schepping, toen God rustte op de zevende dag, de sabbat. Hier grijpt Jezus op terug, Hij wijst de wettische benadering van het niet-mogen-werken af en kiest voor de positieve invulling van de sabbat als rust voor de mens in de zin van de voltooiing van de schepping.

Zouden we het daarom niet zó kunnen zeggen, dat voor die man met de verdorde hand de sabbatsrust nú betekent: dat hij bevrijd werd van zijn handicap en een voltooid schepsel van God werd? Sabbatsviering voor hem werd viering van de nieuwe schepping!

Het is eigenlijk al een soort Paasgebeuren! Doden worden levend gemaakt. Pasen is de eigenlijke sabbat! Daarom vieren wij, Christenen, niet meer de sabbat, maar Pasen. Onze zondag is vierdag van Pasen. Het gedenken van de bevrijding uit Egypte, uit het doodsgebied, dat is met Pasen vervuld, toen de Zoon van God opstond uit de dood.

Wat kunnen wij daaruit nu leren? Dat het in de praktijk ook van ons leven aankomt op het tekenen oprichten van de nieuwe schepping, die in Jezus openbaar gemaakt is. Dat ook wij uit moeten zijn op het welzijn van de naaste, het lévensmakende en niet het dóde. Om te beginnen in de kerk zelf, in de gemeenschap van mensen, die zich Christenen noemen. Dat is wel nodig ook! Want daaraan ontbreekt het veel! Ook in onze kerkgemeenschappen staan vaak de godsdienst (tenminste: wat wij daar onder verstaan!) en de kerkelijke gewoonten en “wetten”de Geest van God en het welzijn van mensen in de weg. Er is nog steeds veel “wettisch” geloof: geloof dat aan allerlei regels gebonden is, vaak aangeduid met een mooi woord zoals “orthodoxie” (dat is: recht naar de leer zijn). Jezus zet hier nu een groot vraagteken bij: niet “recht naar de leer” is het belangrijkste – wat is immers “recht” en wat is “leer”?  Ieder mens maakt daar wat anders van! Daarom is ons land het “land van de vele kerken”! Nee, waar het op aankomt is, dat de mens recht voor God staat en recht voor zijn medemens, die zijn hulp nodig heeft. Dat je oog hebt voor de nood van de ander, zoals Jezus deed. Er staat zelfs, dat Hij kwaad was en verdrietig om de verharding van hun hart! Kwaad en verdrietig zou Jezus’ reactie ook zijn, als Hij naar ons kerkmensen keek. Als Hij zag, hoe wettisch en egoïstisch wij met elkaar omgaan. Kwaad en verdrietig, als Hij al die mensen met verdorde handen zag, die er vandaag nóg zijn en die door ons Christenen niet geholpen worden.

Maar Hij zou zich verheugen over de duizenden meestal jonge mensen, die de wereld over gaan om al die zieken en gehandicapten met hun geld en kennis en werkkracht te hulp te schieten.

Het lijkt zo’n mooi verhaal: een genezingswonder! Daar hebben we ‘t  graag over. Een invalide man wordt geholpen. Maar eigenlijk gaat het daar helemaal niet over. Het gaat om een rechtszaak. De Farizeeën staan hier te recht, maar ook wij! In Mattheüs 23 laat Jezus dit ook duidelijk horen: “Past op, Schriftgeleerden en Farizeeën, toneelspelers! Jullie sluiten het Rijk der hemelen toe voor de mensen, gaan er zelf niet in, maar verhinderen de mensen, die er in willen, wel om binnen te gaan!”. Het kon wel eens zijn, dat ook onder ons nog veel mensen met een verschrompelde hand blijven zitten, omdat wij net als de Farizeeën de sabbat nog steeds belangrijker vinden dan die mens, die geholpen moet worden. Gelukkig zegt Jezus ook tot die mensen: Steekt jullie hand maar uit! Maar zouden wij die handen ook niet eens beet moeten pakken?

Amen.