Auteur: Bart

Marcus 8, 36
“Want wat baat het een mens de gehele wereld te winnen en aan zijn ziel schade te lijden?”

Wat baat het? Of, zoals wij gewoon zeggen: wat geeft ‘t, wat heb je er aan? Wat geeft het? Echt een materialistische vraag! Ook echt iets van deze tijd! Wij zijn gewend om altijd naar het resultaat te vragen, of het ook iets oplevert. Wat niets “geeft” is waardeloos, wat veel “geeft” is de moeite waard. We hebben hier dus echt een actuele tekst, zeker in onze tijd van de creditcrisis. Een tekst, die spreekt van verlies en winst.

Wat geeft het? Wat heb ik er aan? Wat koop ik er voor? Veel mensen stellen die vraag ook aan de Bijbel en de Kerk en het geloof. Wat heb ik er aan? Velen concluderen dan: niets, helemaal; niets. En zij moeten er dan ook niets meer van hebben! Vroeger, in de dagen van Constantijn de Grote in de 4e eeuw n.C., toen het christendom staatsgodsdienst werd in het grote Romeinse Rijk, toen “gaf” het wat om Christen te heten. Het opende de weg tot allerlei voordelige betrekkingen en zo. Ook later was het geloof en het behoren tot de Kerk zo gunstig, dat velen alleen al om die reden zijn overgestapt. Nog in mijn jeugd waren er bedrijven, waar je niet binnen kwam, als je niet je Hervormde of Gereformeerde doopbriefje kon laten zien. U hebt dit waarschijnlijk ook nog wel meegemaakt. En ook vandaag nog zijn er jonge ouders, die hun kinderen laten dopen, omdat ze anders op school voor heidenen worden uitgemaakt.

Wat baat het, wat geeft het? Jezus kende de mensen ten voeten uit. Hij wist, dat de mens altijd op eigenbelang en winstmakerij uit is. ’t Liefst zou de mens de hele wereld willen winnen! Nou waren die mensen rondom Jezus niet zulke hoogvliegers: de hele wereld is wel wat veel, maar toch…Wie weet? Zou van Israël niet het heil tot de wereld uitgaan? Heeft de profeet niet gezegd, dat eens alle volken naar Jeruzalem zullen komen, dat zal staan als een banier der natiën? Ja, er waren velen in die tijd, die geloofden in een verovering van heel de wereld voor God en Zijn Koninkrijk. Als de Messias kwam, zou het koningschap van David hersteld worden. Daar denken de mensen aan, als Jezus tot de mensen zegt: “Wat baat het de hele wereld te winnen?” Dat zien we ook, als we kijken naar de omstandigheden, waarin Jezus dit woord spreekt.

Jezus is juist begonnen de discipelen voor te bereiden op zijn naderende einde. Hij heeft al enkele keren in bedekte termen daarover gesproken. Maar de discipelen begrepen daar niets van. Hoe kun je ’t ook begrijpen, wanneer iemand, van wie je zo veel houdt, tot je zegt, dat hij moet lijden en gaat steven. Als kinderen van hun tijd en van Israël waren zij helemaal gefocust op het Messiasideaal, dat vanouds gold. De Messias zou komen om Zijn volk te bevrijden uit de onderdrukking van de Romeinen. Toen de discipelen zijn verborgen aanwijzingen niet schenen te begrijpen, ging Jezus duidelijker taal spreken. Klip en klaar zegt Hij, hoe het met Hem gaat aflopen. “En Hij begon hen te leren, dat de Zoon des mensen veel moest lijden en verworpen worden en gedood worden en na drie dagen opstaan.” Hij sprak dit woord vrijuit. Petrus kon dit niet verdragen, hij nam Hem terzijde en begon Hem te bestraffen. Hij nam het Jezus kwalijk dat Hij zo sprak. Een lijdende Heiland, dat kon toch niet! Een zegevierende Messias moesten ze hebben! “Nee, Heer, dat in geen geval! Wat hebben we daar nou aan? Wat geeft dat? Niets, niets dan ellende! En dat moeten we niet!”

Jezus weet, dat het heel moeilijk is voor mensen om te begrijpen wat er met Hem ging gebeuren, om de lijdensweg te aanvaarden. En toch, zó moest het, het kon niet anders. En daarom bestrafte Hij Petrus en zei: “Ga weg, achter Mij, satan! Gij zijt niet bedacht op de dingen van God, maar op die van de mensen.”

Daarna spreekt Hij alle mensen toe, die om Hem heen staan: “Indien iemand achter Mij wil komen, die verloochene zichzelf en neme zijn kruis op en volge Mij. Want een ieder die zijn leven zal willen behouden, die zal het verliezen; maar ieder, die zijn leven verliezen zal om Mijnentwil, die zal het behouden.” Hierop volgt ons tekstwoord: “Want wat baat het een mens de gehele wereld te winnen en schade te lijden aan zijn ziel?”

Laten we goed luisteren! Jezus zegt hier niet, dat het winnen van de wereld niets waard is, Hij zegt zelfs niet dat het zondig is of zo, nee, een mens mag best doelen in zijn leven najagen die de moeite waard zijn. Zo is het best fijn om een eigen huis te hebben en in deze dagen eens flink aan de schoonmaak te gaan. Je mag je ook gelukkig weten met een goede gezondheid of een aardig inkomen, hoewel je weet dat het alles slechts betrekkelijk is. Het is mogelijk, dat al die dingen, die we hebben, tenslotte “niets” geven, omdat ze niet echt van waarde zijn voor ons zielenleven. Misschien brengen de dingen, waarnaar wij zo hartstochtelijk streven, meer onrust dan rust in onze ziel. “Wat baat het de mens de hele wereld te winnen en schade te lijden aan zijn ziel?”

Om dit woord van de Heiland te begrijpen, moeten we weten wat het Bijbelse “ziel” inhoudt. In de Hebreeuwse taal wordt dit woord gebruikt voor “heel de mens”, dus niet voor een gedeelte van de mens, zoals wij wel eens zeggen “lichaam en ziel”. Nee, in de Bijbel is “ziel” een totaliteit. De ziel is het wezen, de identiteit van de mens. Als daar dan ook in Ps. 42 staat “Wat buigt ge u neder, o mijn ziel, en zijt gij onrustig in mij?”, mag je gerust vertalen: “Wat ben je toch terneergeslagen en onrustig?” Zo mogen we ook onze tekst gerust vertalen met: “Wat baat het de mens de hele wereld te winnen en ZELF schade te lijden?” We kennen dit gebruik van ziel voor de mens ook in het Oudnederlands, bijvoorbeeld: Het schip is vergaan met 100 zielen aan boord.

Het is dus mogelijk om de hele wereld te winnen en daarbij zelf schade te lijden. Kijken we nog eens naar de omgeving van de tekst. De discipelen van Jezus willen de Heer er toe brengen de wereld in bezit te nemen. Hij moet Zichzelf als de Messias openbaren, de troon van David bestijgen en Israël brengen tot zijn oude glorie. Dan zullen de profetieën in vervulling gaan. Jezus kent die gedachten! Hij weet, hoe de mensen Hem zouden toejuichen met hun Hosanna: gezegend Hij die komt in de naam des Heren. Toch stoot Hij al zulke verwachtingen van Zich af met het nuchtere argument: “Wat geeft het?”

Het is niet de eerste keer, dat Hij staat voor dit conflict. Bij de verzoeking in de woestijn werden Hem alle koninkrijken van de wereld aangeboden. Hij weigerde toen en nu. Hij gaat een andere weg: de weg van smarten, van zelfverloochening en kruisdood. En langs die andere weg heeft Hij de wereld gewonnen! Dat hebben we met Pasen mogen vieren.

En nu, wat moeten wij nu met dit tekstwoord van Jezus? Natuurlijk weten we ’t direct toe te passen op andere mensen. Dat gebeurt ook om ons heen. De bankiers, die vette bonussen opstreken, worden aan de schandpaal genageld. Al die mensen, die zich mateloos verrijkt hebben aan de armoede van anderen, wordt het woord van Jezus voorgehouden: “wie zijn leven zal willen behouden, die zal het verliezen”. Wij herinneren ons wat Jezus gezegd heeft van die boer, die grotere schuren bouwde, maar daarbij ’s nachts getroffen werd door een acute hartstilstand. We zeggen dan heel plastisch: “Het laatste hemd heeft geen zakken!” Bij anderen weten we dat haarfijn op te merken. Maar bij ons zelf? Spreekt Jezus dit woord juist ook niet tot onszelf? Hoe staat het er met ons eigen leven voor? Zie ik ook bij me zelf, dat heel veel van wat ik vroeger winst achtte verlies is geweest? Wat baatte het immers? Zie ik ook van wat ik angstvallig heb vastgehouden, dat ik daarvan nu kan zeggen: wat gaf het? Ben ik er beter van geworden? Heeft het me in het leven voortgeholpen? Nee! En nogmaals: nee! Veel van die wereldse zaken hebben mij van God en mijn geloofsvertrouwen af gebracht. Ik heb eigenlijk mijn diepste zelf verloren, ik ben de weg naar God kwijt geraakt. Ja, ik heb schade geleden aan mijn ziel. Ik was hebzuchtig, jaloers, gemeen, bedrieglijk, kwaadsprekend… en dat alles om zogenaamd “winst” te boeken, om me zelf omhoog te steken, me zelf breed te maken, alles voor eigen roem. Misschien heb ik daardoor ook wel veel bereikt in het oog van andere mensen, maar toch: wat geeft het? Ben ik er echt rijker en beter door geworden?

En dan zie ik de weg voor me, die Jezus is gegaan. En ik hoor Paulus van zijn weg getuigen: “Wat ik vroeger winst achtte, is mij schade geworden.” En ik buig mijn hoofd en schaam me diep. Maar Gode zij dank, het is Pasen geweest. Jezus is voor ons de weg gegaan, die ten leven leidt. En de opgestane Heer wijst ook ons vandaag die nieuwe weg. Zijn Zelfverloochening is ons winst geworden, Zijn dood bracht ons de overwinning, in Zijn lijden en sterven ontvang ik nieuw leven.

De hele wereld winnen? Ach, wat geef ik er om! Wat ik mag hebben, al is het niet veel, ik wil er graag dankbaar voor zijn. Als ik nog een thuis heb, waar ik wonen mag, of een tehuis, waar ik verzorgd word, ik ben er dankbaar voor. Nu het voorjaar is geworden en alles om me heen in bloei staat, ik mag er van genieten. Maar het belangrijkst is toch, dat ik Hem mag kennen en volgen.

Alleen de weg achter Hem, hoe moeilijk soms ook, brengt mij tot het licht. Alleen het leven in Hem, hoe zwaar soms ook, is echt leven, eeuwig leven. Van alles buiten Hem geldt alleen maar:

Wat geeft het? Wat baat het?

Amen.

“Jezus heeft nog wel veel andere tekenen voor de ogen van zijn discipelen gedaan, die niet beschreven zijn in dit boek, maar deze zijn geschreven, opdat gij gelooft dat Jezus is de Christus, de Zoon van God, en opdat gij, gelovende, het leven hebt in Zijn naam” (Joh.20, 30).
“Er zijn echter nog veel andere dingen, die Jezus gedaan heeft; indien deze één voor één beschreven werden, dan zou naar ik meen de wereld zelf de boeken, die geschreven werden, niet kunnen bevatten” (Joh.21, 25).

Het Evangelie van Johannes neemt naast de drie andere Evangeliën een geheel eigen plaats in. Dit blijkt al direct uit de woordkeus en de manier van beschrijven, maar vooral ook uit de bijzondere dingen die alleen in het Johannes-Evangelie te vinden zijn. Johannes plaats Jezus van meet af aan in Zijn heerlijkheid als Zoon van God. Daarom is er ook niets geheimzinnigs rondom de persoon van Jezus, wat bij de andere Evangeliën nog wel het geval is. Bijvoorbeeld als Jezus de discipelen gebiedt hun mond te houden over de wondere dingen die zij gezien hebben. Johannes ziet Jezus als de Godsgezant, die gekomen is om Gods macht en heerlijkheid aan de mensen bekend te maken. Tegelijk is Jezus ook de Zoon van God, Die één is met de Vader en daarom ook alleen maar de werken van Zijn Vader doet. “Ik ben het licht der wereld, het brood des levens, de weg, de waarheid en het leven, de ware wijnstok….” Dat Jezus het zó openbaar maakt, wie Hij is en wat Zijn opdracht is, dat is typisch voor het Johannes-Evangelie. Zo zijn er ook bijzonderheden in dat Evangelie, die wij vanuit onze tijd niet zo gemakkelijk meer kunnen plaatsen. Toch zit er in dit Evangelie een strakke lijn en weten we precies, waarom Johannes het Evangelie geschreven heeft: “opdat gij gelooft, dat Jezus is de Zoon van God en opdat gij, gelovende, het leven hebt in Zijn naam”. We noemen dit het eerste slot van het Johannes-Evangelie, omdat er daarna nog een hoofdstuk komt: hoofdstuk 21. Dit hoofdstuk, wat later is toegevoegd, is een grote rol gaan spelen in de prediking na Pasen. Johannes is immers daarmee de enige Evangelist, die aan het eigenlijke Paasverhaal nog iets toevoegt. Daarmee wordt te kennen gegeven, dat het leven met Pasen niet ophoudt, maar dat Gods zorg voor ons doorgaat, alle tijden door, juist omdat het Pasen geweest is.

Dit merkt als één van de eersten Petrus. Hij is bezig aan het meer van Galilea, in de buurt van Tiberias. Hij is druk doende met andere discipelen het oude beroep weer op te vatten. Ze zijn met hun zevenen. Vast niet toevallig, dit getal zeven. Vijf worden bij naam genoemd, twee blijven ongenoemd. Wij denken aan de vijf broden en twee vissen. Het getal zeven is een Bijbels getal, het geeft de goddelijke volheid aan. Die zeven discipelen staan voor het geheel van de discipelen. Allemaal zijn ze weer met hun normale werk en bezigheden begonnen. Die zeven gingen weer vissen, ’s nachts, als de vissen boven komen, maar zij vangen niets. Dan staat daar een man aan de oever, die zegt, dat zij de netten aan de rechterkant moeten uitzetten, heel ongewoon. Maar als zij het toch doen zijn de netten barstensvol van vissen. Als ze geteld worden zijn het er 153. Weer zo’n intrigerend getal! Wat zou dat betekend hebben? De oude kerkvader Hiëronymus heeft het al in de vierde eeuw na Christus zó uitgelegd: het zijn het aantal vissoorten, dat de mensen in zijn tijd kenden. Het getal duidt dan op volledigheid. Het wijst op de christelijke zending, die de hele wereld moet omvatten. Andere geleerden hebben uitgevonden, dat het getal 153 een driehoeksgetal is met als basiscijfer 17. Een driehoeksgetal is de optelsom van een reeks, bijvoorbeeld 1-2-3-4 enz. Als je doorgaat tot 17 en dan al die cijfers bij elkaar optelt, krijg je 153. Ook het befaamde getal 666 uit de Openbaring is zo’n driehoeksgetal, met als basis 36. In de kringen van de getallenmystiek wordt daar veel over gespeculeerd. Maar voor onze uitleg van Johannes 21 heeft het niet veel zin. Het belangrijkst is, dat we moeten geloven, dat Jezus is de Christus, de Zoon van God, en zó gelovende het leven hebben in Zijn naam.

Het geheimzinnige tweede einde van het Johannes-Evangelie vertelt weer iets over Petrus. Hij heeft zijn Heer drie maal verloochend tijdens het proces van Jezus. Mattheüs vertelt nog, dat het Petrus berouwde en dat hij bitter weende. Maar verder is het niet tot een oplossing gekomen. Petrus droeg het nog met zich mee als een steen op het hart. Op het einde van het eenentwintigste hoofdstuk van het Johannes-Evangelie wordt nu verteld, dat Jezus daar iets aan doet. Het moet tot een verzoening komen tussen Hem en Petrus! Tegenover de drievoudige verloochening stelt de Heer drie vragen aan de discipel: Heb jij me lief? Jezus verwijt Petrus niets, de vraag is ook geen uiting van teleurstelling of verdriet. Wij zouden dat logisch hebben gevonden, wanneer ons zo iets was aangedaan. Maar Jezus leeft niet uit verwijt of medelijden, de Heer leeft uit liefde en Hij verwacht ook die liefde bij Petrus en bij ons.

“Hebt gij Mij lief?” Petrus antwoordt tot drie keer toe met een krachtig “Ja, Heer, ik heb U lief!” Daarop krijgt hij de opdracht om de Gemeente te hoeden, waarbij een profetie aansluit, die een donker vermoeden geeft van Petrus’ marteldood: hij zal, als hij oud is geworden, zijn handen moeten uitstrekken en dan omgord worden door een ander en gebracht worden naar de plaats, die hij zelf niet gekozen heeft. Dit duidt de gevangenneming aan en het wegvoeren naar de plaats van de terechtstelling. Volgens een latere traditie is Petrus de marteldood gestorven tijdens de grote Christenvervolging onder keizer Nero. Hij is net als zijn Heer gekruisigd, maar met het hoofd naar beneden.

En zo kon Johannes na het eerherstel van Petrus en de aankondiging van diens levenseinde het slot van zijn Evangelie schrijven, waarbij hij nogmaals benadrukt hoe onvolledig zijn berichtgeving is. Als alles opgeschreven zou worden, wat Jezus gedaan heeft, zou de wereld de boeken niet kunnen omvatten.

Het is goed, dat Johannes hier nog even de nadruk oplegt, want wij zouden ook veel meer over Jezus willen weten, zeker ook over wat Hij gedaan heeft in de tijd na Pasen. Het Nieuwe Testament is maar een dun boekje. De vier Evangeliën tellen samen129 bladzijden. Dat is zoiets als een Boekenweekgeschenk! Over Jezus’ jeugd weten we praktisch niets. Uit de korte tijd van Jezus’ openbare optreden weten we zo weinig, dat dit eigenlijk in enkele maanden had kunnen gebeuren. Ongeveer de helft daarvan heeft dan nog plaats in de laatste week, in ’t bijzonder de laatste nacht en dag van Jezus’ leven. Afgemeten naar de huidige stand van de romanliteratuur zijn de Evangeliën amper meer dan eenvoudige kinderlijke opstellen. Hoe komt dat nou? Was er niet meer te vertellen geweest? Natuurlijk wel! Maar Johannes zegt ons vandaag, dat het nodige verteld is: wat wij nodig hebben om te kunnen geloven! De Evangeliën zijn in de eerste plaats geloofsgetuigenissen. Zij beogen geloof te wekken en dit geloof te voeden. En Daarom is er door de schrijvers Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes een keuze gemaakt uit de dingen, die zij wisten en waaruit zij leefden. Daar komt bij, dat deze geloofsgetuigenissen bestemd waren om in de Gemeente voorgelezen te worden. Zij zijn als ’t ware instrumenten in Gods hand om het geloof te voeden en de Gemeente op te bouwen. Ze laten ons zien, dat God er bij is, in de Gemeente, waar twee of drie gelovigen samen zijn. Hij is het fundament van de Gemeente! Daartoe lezen we elke zondag uit de Schrift. Wij moeten er bij bepaald worden, dat het leven ons niet toebehoort, maar Hem. En dan mag het Nieuwe Testament maar een dun boekje zijn, toch staat daar alles in, wat we voor het leven nodig hebben. God woont er in en is er voor iedereen te vinden!

Dit maakt het tweede slot van het Johannes-Evangelie ons duidelijk: ons onvermogen om Gods rijkdom onder woorden te brengen. Alle boeken, die mensen kunnen schrijven, blijven immers mensenboeken en zij kunnen juist daarom Hem niet bevatten, die meer is dan een mens. En als zij het wel konden, dan zou de wereld te klein zijn om al die boeken te bevatten, zo veel zou er immers over Jezus te vertellen zijn. Maar het eerste slot van het Johannes-Evangelie laat ons gelukkig zien, dat ’t ook helemaal niet nodig is. Immers wat geschreven is, is voor ons genoeg, meer dan genoeg: om te geloven en gelovende leven te hebben in zijn naam. Hij is het, Die het leven schenkt: aan Petrus en aan een ieder van ons.

Gelooft dan ook dit Evangelie en leeft in Jezus’ naam!

Amen.

Marcus 16, 1-8

Wij verplaatsen ons naar één van de grote Russische kathedralen. De geweldige kerk ligt daar in het halfdonker. Een paar flikkerende kaarsen verspreiden een spaarzaam licht over de honderden die daar biddend neergeknield liggen op de vloer en op de bidstoelen. Met een gevolg van priesters treedt de aartsbisschop naar voren. Hij mengt zich onder de knielenden en zoekt naar Christus, de Gekruisigde. Waar hebben zij Hem neergelegd? Hij zoekt tussen de biddende gelovigen, hij zoekt onder de booggewelven, hij gaat dan met zijn gevolg naar buiten om ook daar te zoeken, op het kerkplein en ten slotte het kerkhof. Dan komt hij de kerk weer binnen, hij sleept zich mistroostig voort naar het altaar en daar begint plotseling de grote klok van de kerk te luiden met zware slagen. Tientallen koorknapen vullen de kerk met licht en gezang. De bisschop heft zijn handen omhoog in extase en roept jubelend uit: de Heer is opgestaan! Christus is waarlijk opgestaan! En dat nieuws plant zich voort, bliksemsnel, van binnen naar buiten. Alle mensen roepen het uit: Christus is waarlijk opgestaan! En de Russen vallen elkaar in de armen, tranen stromen uit hun ogen, zij kusten elkaar en huilden en lachten. Ja, Hij is waarlijk opgestaan!

Ik denk niet, dat wij nuchtere Hollanders zo’n schouwspel zouden kunnen opvoeren, dat zou ook niet bij ons opkomen! Toch zal, als ’t goed is, die ontroering ook aan ons Paasmensen niet vreemd zijn. Ook wij zijn ontroerd, als we de blijde boodschap horen: De Heer is waarlijk opgestaan! Voor u en voor mij! Een ongekende vreugde gaat dan door ons heen. Maar wij zijn te nuchter om dat zo direct te uiten. Na de pijn van Goede Vrijdag wordt het Pasen, het feest van blijdschap.

“Laat na de sabbat, tegen het aanbreken van de eerste dag van de week, gingen Maria van Magdala en de andere Maria het graf bezoeken.” Vroeg op de zondagmorgen gingen de vrouwen naar het graf, om te zien hoe ’t er bij stond. In de oudheid was het graf een veel gewichtiger aangelegenheid voor de mens dan in onze moderne tijd. Bij ons liggen de graven er meestal wat vervallen bij. Wij nemen er ook genoegen mee om in een eenvoudige houten kist ter aarde besteld te worden. Een houten kruis, zoals veelal in de zuidelijke landen, of een stenen zerk duidt de plek aan, waar iemand begraven ligt. In de oudheid stelde men hogere eisen aan een graf. Denk maar aan de Egyptische piramiden en in ons land aan de hunebedden. Dat heeft hier mee te maken, dat men vroeger dacht in een graf verder te moeten leven. Dat moest dus ook voorzien zijn van alle mogelijke levensbehoeften. Bij de Christen was dat helemaal niet nodig, want die wist dat zo’n graf maar tijdelijk was, omdat men daaruit zou opstaan ten eeuwigen leven. In Israël werden de graven meestal uitgehouwen uit de rots en dan werd er een grote ronde steen voor gerold. Bekend is het graf van Abraham, een echt familiegraf, waarin later ook Isaac en Rebecca en Jakob en Lea werden bijgezet. In het Nieuwe Testament kennen we het graf van Lazarus. De rotswand aan de buitenkant van zo’n graf werd wit bepleisterd om te verhinderen dat iemand het zou aanraken. Had Mozes niet gezegd, dat ieder die een graf aanraakt zeven dagen onrein zou zijn? Het bekendste rotsgraf is natuurlijk het graf van Jozef van Arimatea, waarin Jezus Zelf begraven is. Bij Mattheüs lezen wij: “Jozef nu nam het lichaam, wikkelde het in fijn lijnwaad en legde het in het nieuwe graf, dat hij voor zich zelf in de rotsen had laten uithouwen; daarop wentelde hij een grote steen voor het graf en ging heen.” De hogepriester liet het graf verzegelen en plaatste er een wacht bij. Maar plotseling ontstond er een hevige aardbeving en een engel van de Heer daalde neer uit de hemel, kwam naderbij, rolde de steen weg en zette zich daarop neer. Hij straalde als een bliksemschicht en zijn kleed was wit als sneeuw. De bewakers begonnen van schrik voor hem te beven en het leven scheen uit hen geweken, zij werden als doden. De engel sprak de beide vrouwen aan en zei: “Jullie hoeven niet bevreesd te zijn; ik weet dat jullie Jezus zoeken, de Gekruisigde. Hij is niet hier, Hij is verrezen, zoals Hij gezegd heeft; komt en ziet naar de plaats, waar Hij gelegen heeft.”

Van dit ogenblik af heeft het graf als “eeuwig huis” voor de Christen zijn zin verloren. Het is zoals Paulus later aan de Romeinen zou schrijven: “Als wij met Christus gestorven zijn, dan geloven wij, dat wij ook met Hem zullen leven.” Dat is nou Pasen! Niet het graf is meer ons eeuwig huis, maar wij hebben toegang verkregen tot een ander huis: het huis van God, het huis met de vele woningen, echt een eeuwig huis! Niet de aarde is onze eeuwige rustplaats, maar de hemel! Niet de dood heeft het laatste woord, maar opstanding tot LEVEN!

En de engel spreekt verder: “Gaat nu direct aan Zijn leerlingen zeggen: Hij is verrezen uit de doden en nu gaat Hij u voor naar Galilea, daar zullen jullie Hem zien.”

Wij kwamen aan Zijn graf, Hij was er niet.
Gods engel zei, dat Hij was opgestaan,
naar Galilea ons was voorgegaan.
Hij is ons voorgegaan, wij volgen Hem.

Hij is verschenen, maar Hij ging weer heen.
Hij is verschenen en weer heengegaan
ten hemel, en wij bleven eenzaam staan:
Wij bleven eenzaam, want Hij ging weer heen.

Maar wie met Hem naar Galilea ging
heeft Hij dit wonderteken doen verstaan:
Hij is hier niet, Hij is ons voorgegaan
als een vertroostende herinnering.

Zo heeft de dichter Muus Jacobse de indrukken van de beide vrouwen aan het graf onder woorden gebracht. De Heer is ons voorgegaan in Zijn sterven, voorgegaan in de opstanding uit de dood. En wij? Wat moeten wij dan doen? Wij hebben maar te volgen! Volgen, in gehoorzaamheid en eerbied voor dit heilige gebeuren, en in grote blijdschap, zoals de vrouwen ons het goede voorbeeld gaven. Direct gingen zij weg van het graf, in vrees en grote vreugde!

Pasen betekent een nieuw begin. Na de dood een nieuw leven, een nieuw begin ook in blijdschap en eerbied voor God, je zou het “bekering” kunnen noemen.

“De Heer is waarlijk opgestaan, nu vangt het nieuwe leven aan, een leven vol van heerlijkheid, een leven tot in eeuwigheid!” Zoals het Joodse volk opnieuw mocht beginnen na het eerste Pascha in Egypte, zoals in de lente het eerste jonge groen opnieuw ontspruit, zoals in de weilanden opnieuw het jonge leven ronddartelt, zo beginnen ook wij Christenen opnieuw. Want de Heer is waarlijk opgestaan!

Amen.

Aquarellen geschilderd door Huub Stringa.

Galaten 6, 14

Het ene woordje “kruis” heeft voor veel mensen in de loop der eeuwen een bijzondere betekenis gehad. Niet alleen in Christelijke zin als het kruis van Christus, het kruis van lijden en sterven, het kruis op de graven, het kruis op de kerken, het kruis ook van overwinning zoals bij de middeleeuwse “kruisridders”. Maar ook buiten het geloof is het kruis symbool geworden van redding, moed en trouw. We kennen de verschillende kruisverenigingen, waarvan het rode kruis echt zinnebeeld is van reddende liefde in oorlogsomstandigheden, hongersnood, rampen en verkeersongelukken. Maar ook het groene kruis en het oranje kruis zijn bekend in het maatschappelijke hulpbetoon. Veelal is het kruis in al deze vormen een teken geworden van menselijke liefde en hulp.

Hoe anders was dit in de tijd toen het voor Jezus werd opgericht en door Paulus in zijn prediking de wereld werd rondgedragen. Niets was er toen zo verachtelijk als juist het kruis! Het was iets afschuwelijks, een vloek, een schande, zo iets als voor ons de galg betekent. En toch zegt Paulus in onze tekst: “Ik moge er voor bewaard blijven te roemen anders dan in het kruis van onze Heer Jezus Christus.” Wist die Paulus dan niet hoe minderwaardig het was? Maar al te goed! Want op verschillende plaatsen in zijn brieven lezen we van de ergernis van het kruis en van de dwaasheid van de prediking van het kruis. En toch wil hij niet anders roemen dan juist in het kruis! En dat, terwijl hij zich toch op zo veel andere dingen had kunnen beroemen, zoals op zijn wetsbetrachting als Farizeeër, zijn geleerdheid en kennis van de Thora, zijn moed en geduldig lijden in al zijn gevangenschappen, het martelaarschap, de doodsgevaren, heel zijn leven in zo veel moeiten en zorgen. Hij had zich ook kunnen beroemen op al die Gemeenten, die hij heeft gesticht, En wat dat betekent zien we bij de nieuwe Gemeenten, die nu nog gesticht worden. Ik las in de krant, dat sommige kleiner wordende Gemeenten in grote steden er mee moesten stoppen en dat sommige van hen weer opgestart werden. We noemen dat een “herplanting”. Wat een moeiten en zorgen daarmee gemoeid zijn! Je kunt dus gerust stellen, dat het zo ook bij Paulus is geweest. Wat moet die man een energie gehad hebben! En als zo ’n Gemeente er was, bleef hij die volgen als zielzorger. Al zijn brieven getuigen daarvan! Maar dat alles achtte hij van ondergeschikt belang. Slechts één ding is het roemen waard: het kruis van de Heiland. In leven en sterven het kruis, in nood en dood het kruis, in tijd en eeuwigheid het kruis! Niets anders dan het kruis!

Drie kruisen op Golgota. Aquarel van C.Stringa-Blom.

Zo mag het ook met ons zijn, in de Lijdenstijd. Wij roemen in het kruis! We zijn er dankbaar voor, we zijn er gelukkig mee, wij mogen ons er op beroemen! In het bekende boek van Bunyan “Een Christenreis naar de eeuwigheid” komt een tafereel voor, waar de pelgrim staat bij het kruis. Na veel teleurstellende omzwervingen komt de pelgrim, beladen met zijn zware zondepak, op een heuvel. Daar op de top staat een kruis en onderaan de heuvel ligt een graf. Zuchtend klimt de pelgrim naar boven, want reken maar: dat zondepak van hem is heel zwaar! Maar dan gebeurt het wonder, dat het zware pak zo maar van hem afvalt. Als hij bij het kruis is aangekomen knappen de banden van het zondepak ineens af en de zware last viel omlaag, in het donkere graf. Hij blijft stil staan, vol verbazing, en hij vraagt zich af hoe dat zo plotseling gebeuren kon. Dan staan er opeens drie mannen om hem heen, zij groeten hem: vrede zij u! En de eerste zegt: uw zonden zijn u vergeven. De tweede trekt hem zijn oude vieze kleren uit en kleedt hem in een nieuw gewaad. De derde geeft hem een verzegelde rol, die hij aan de poort van de Godsstad, waarheen hij onderweg is, moet laten zien. Als die drie mannen hem verlaten hebben, begint onze pelgrim te zingen:

Hoe zwaar was ik beladen,
Hoe knelde mij het juk!
Hoe bad ik om genade
In al mijn angst en druk!

En zie…. weg zijn mijn zorgen,
Mijn zonden, mijn verdriet.
Eén blik slechts op mijn Heiland,
Die ’t leven voor mij liet.

Eén blik op ’t kruis der smarte
Nam ’t pak der zonden af!
Verblijd u, o mijn harte,
Gij zijt verlost van straf!

 

Kijk, Gemeente, deze wonderlijke, heerlijke ervaring had ook Paulus doorgemaakt. Hoe verschrikkelijk was het geweest, de verschijning van de Heer op weg naar Damascus, toen hij met blindheid werd geslagen. Maar het betekende ook de ommekeer in zijn leven. Van het vloekhout was het kruis opeens voor hem het wondere kruis geworden, het heerlijke wonder om in te roemen. Ananias had daarvan getuigd, daar boven in het kamertje aan de Rechtestraat van Damascus. En de blinde Paulus waren de ogen opengegaan, letterlijk en figuurlijk. Nu kon hij pas werkelijk dat echte kruis in ’t oog krijgen. Hij begreep, dat het kruis van Christus voor hem de enige weg was, het begin van het eeuwige leven zelf. Het is ook daarom, dat de rest in zijn leven niet meer telde. Al die dingen, waarvoor hij zich inzette, en waarop hij zich had kunnen beroemen, het telde niet meer; alleen het kruis daar leefde hij voor. Om de glorie van dit kruis te verheerlijken! We denken dan ook aan het Woord van de Heiland: “Wat baat het de mens als hij alles bezit, maar schade lijdt aan zijn ziel?” Het kruis is de enige weg tot behoud van die ziel, van het leven voor ons en onze kinderen en kleinkinderen. Laten wij dan ook roemen in dat kruis! En alle eigen roem achter ons laten, net als dat zondepak van Bunyan’s pelgrim, en zó verlost, bevrijd en herboren het nieuwe leven beginnen, op weg naar Gods heerlijkheid. Eén blik slechts op mijn Heiland, Die ’t leven voor mij liet!

Amen.

Het beste dat wij in ons leven kunnen doen is liefhebben. Het enige dat wij in ons leven moeten doen is liefhebben. Kunnen en moeten we dan niet allerlei dingen doen? Ja wel, natuurlijk. We kunnen bijvoorbeeld vandaag naar de kerk gaan, we kunnen ons er deze crisistijd op toe leggen even nog veel geld te verdienen door heel hard te werken; we kunnen dikke boeken gaan schrijven, geïnspireerd door de achter ons liggende Boekenweek; we kunnen gaan studeren of in de politiek gaan om het leven in Nederland beter te maken, Rita kan nog wel wat steun gebruiken. Dat kunnen we allemaal gaan doen, en als we zoiets doen, doen we dan eigenlijk niets? Inderdaad: als wij zulke dingen doen zonder liefde, dan doen wij niets. Het heeft dan geen kern, geen echte diepe inhoud. Het beklijft niet. Er zit geen eeuwigheid in. Het is eigenlijk allemaal prutswerk! Voor God heeft het dan geen betekenis, en dus heeft het in ’t geheel geen betekenis. Het enige, dat wij mensen in dit leven moeten doen is liefhebben. Als wij in de hemel komen, zullen we ook daar niets beters te doen hebben dan liefhebben.

De hemel bestaat immers uit liefhebben, God is liefde. God doet niets anders dan liefhebben. God kan niet anders dan liefhebben. Dat is juist Zijn heerlijkheid, de heerlijkheid van Zijn heerlijkheid. En wanneer mensen liefhebben worden zij in die heerlijkheid opgenomen, hebben zij contact met God, leven zij uit Zijn liefde. Wanneer mensen liefhebben, staan zij al in de hemel van God. Liefhebben is het einde! Paulus zegt niet voor niets: zo blijven dan geloof, hoop en liefde, maar de meeste van deze is de liefde (1 Kor.13). Het geloof is o zo waardevol, maar als het zich niet uitwerkt in de liefde, is het niets waard. Zo is het ook met de hoop.

Maar wat moeten wij dan liefhebben? Wie moeten wij dan liefhebben? Je kunt toch niet de hele wereld en alles wat daar in is liefhebben? Gods gebod is duidelijk: je moet je ouders liefhebben, en je levenspartner en je kinderen. Toch is ook die liefde soms een wankel geheel, getuige de vele echtscheidingen en het “Familiediner” van Bert van Leeuwen. Ook die liefde bevredigt niet helemaal, want in de diepste noden van onze relaties staat zij machteloos. De Bijbel wijst ons op God: hebt God lief! Ja, dat is het juist: maar God is zo groot en zo machtig! Wat moet ik als klein mensje tegenover die majestueuze God? Ik doe het altijd verkeerd. Ik sta onder het oordeel van God. Mijn schuld tegenover God wordt met de dag groter en zwaarder. Heb Jezus lief! Zou het dat niet zijn? Ja, dat is het helemaal! Hij is de vervulling van de Wet, Hij is Gods liefde in eigen persoon. Hij is ten volle het antwoord op onze vraag waar we met onze liefde naar toe moeten. In Hem ontmoeten we het liefdevolle hart van God.

Wij staan nu midden in de Lijdenstijd en we maken ons op om Jezus te vergezellen op Zijn bange tocht naar Getsemane en Golgota Zouden we dat wel kunnen zonder Hem lief te hebben? En Hem juist door dat lijden van het kruis voor ons meer en meer lief te krijgen?

Al tijdens Zijn leven hebben mensen dat ingezien. Een vrouw als Maria bijvoorbeeld, die Jezus de voeten heeft gewassen. De Arabieren hebben daar een goed spreekwoord voor: de ene palmboom groeit door de andere palmboom aan te zien. Misschien dat onze liefde vandaag wat gaat groeien door te kijken naar de liefde van die Maria. God geve ons daartoe een paar goede ogen!

Even aan de andere kant van de Olijfberg, een half uurtje van Jeruzalem, ligt het dorpje Betanië. Een mooi, zonnig plekje, heel rustig ook. Daar ontmoeten we de Heiland vrijdag ’s avonds, een week voor Pasen. Zijn tochtgenoten en discipelen hebben misschien bij bevriende inwoners van het dorp onderdak gevonden of in de buurt, in de vallei van de Kedron, hun tenten opgeslagen. Maar Jezus Zelf viert de sabbat in het huis van zijn vriend Lazarus. En dat is voor Hem een heerlijke verademing. Straks moet Hij alleen verder en Zijn beste vrienden zullen Hem verlaten. Maar hier is het nog gezellig, zo bij elkaar. Maria zit er stil bij. In zich zelf gekeerd, terwijl Marta zoals altijd druk in de weer is. Maria luistert naar wat Jezus vertelt, zij kijkt naar Hem en zij vergeet heel de rest. Maria heeft Jezus lief. In het Evangelie vinden we niemand, die Hem meer lief heeft gehad. Hoe is dat gekomen, die liefde voor Jezus bij Maria? Ik weet het niet. Hoe komt het, dat wij elkaar liefhebben, man en vrouw, ouders en kinderen en zo. U vindt het waarschijnlijk heel vanzelfsprekend. Maar zo is het niet. Het is een mysterie, waar alleen God het geheim van kent.

Als we ’t eens vroegen aan Maria zelf, hoe het komt dat ze Jezus heeft lief gekregen? Ik denk dat ze een kleur zou krijgen. Misschien zou ze zeggen: maar dat moet je mij niet vragen, vraag het aan Jezus, het is Zijn schuld. Hij toch is er de oorzaak van! Maria heeft het niet van zichzelf, Jezus heeft die liefde in haar hart uitgestort. Hij heeft door Zijn woord en daden beslag op haar gelegd. Dit is ook voor ons de weg. Wij krijgen Jezus niet lief door tegen ons zelf te zeggen dat het moet, omdat we anders verloren zouden gaan. Liefde laat zich niet opdringen. Liefde laat zich niet dwingen! Kijkt u maar naar die vele ongelukkige huwelijken. De beroemde Duitse dichter Goethe zegt ergens: een mensenhart is voor goud niet te koop; een mensenhart is slechts te koop voor een ander hart. Zo is het. Jezus heeft ons Zijn hart gegeven, Hij heeft ons Zijn leven gegeven. En als wij Zijn hart, Zijn leven, aannemen, dan geven wij Hem ons hart en ons leven terug. Ons laten liefhebben door Hem, dat wordt: Hem lief krijgen. Anders gaat het niet.

Hoe openbaart zich nu die liefde van Maria? Zij komt met een kruik, gevuld met heerlijke nardusolie en giet deze over Zijn voeten. Zij maakt vervolgens haar haren los en droogt daarmee Zijn voeten af. Zo is de liefde! Alles, ook het kostbaarste voor de ander over hebben. Met alleen luisteren kom je er niet. Liefde is meer dan alleen wat gevoeligheid, sentimentaliteit, romantisch gedoe. Liefde is veel meer dan lief doen. Liefde mag wat kosten, liefde is actief, met heel je hart en wezen. Liefde is nooit goedkoop, het opent je hart, maar ook je portemonnee. Liefde vraagt ook niet “waarom?” En de liefde antwoordt niet “daarom”. Zij doet alleen wat zij doet, omdat ze er toe de drang heeft.

Maria heeft haar zalf over Jezus uitgegoten, en wie weet wat ze daarbij gedacht heeft. Het was best een sensatie. De mensen, die er bij waren, zullen er van opgekeken hebben. Er is zelfs iemand, die mompelt: “Zonde toch, hoeveel arme mensen hadden daarmee niet geholpen kunnen worden?!” Dat is de stem van Judas, die de kas van de discipelenkring beheerde. Misschien had hij wel op een flinke bijdrage gerekend! Mensen zijn vaak zo onbarmhartig in hun kritiek, en meestal uit eigen belang. Maar Maria merkt daar niets van, zij gaat helemaal op in haar Jezus, de rest bestaat voor haar niet. Maar Jezus zal het wel gemerkt hebben, het zal Hem pijn gedaan hebben. Nee, het zijn niet enkel de Farizeeën en Schriftgeleerden, die Jezus aan het kruis hebben gebracht… Het zijn de Joden niet, ik ben het, ik kost Hem die slagen, die smarten en die hoon (Herv. Bundel Gez. 43). Vooral de penningmeestergeest, die ook mij eigen is. Rekenen, rekenen en nog eens rekenen, dat is onze zelfzucht, ons egoïsme. Bekijk het verstandig: die kruik was misschien wel driehonderd Euro waard geweest, waar een arm gezin toch mooi een maand van had kunnen leven. Verstandelijk gesproken had hij natuurlijk wel gelijk, maar de liefde ontbrak. Het was jaloezie en zelfzucht, waarom hij zo sprak, maar er was geen liefde bij. En zo gaat het met alle kritiek, die niet uit liefde voortkomt: zij heeft altijd ongelijk!

Alleen wat uit liefde gedaan wordt voor Jezus en de naaste zal blijven bestaan. De liefde vergaat nimmermeer, zegt Paulus. Wat de liefde doet is eeuwigheidswerk. Judas zegt: waartoe dat verlies? Verlies? Maria heeft juist door haar liefde dit grote wonder gedaan, dat ze die zalf die anders in een paar weken verdwenen was, eeuwigheidswaarde heeft gegeven. De kruik stond voor eeuwig leven! Luister maar, hoe Mattheüs deze geschiedenis overlevert: “Jezus zei: waarom vallen jullie deze vrouw lastig? Want zij heeft een goede daad aan Mij verricht. De armen hebben jullie immers altijd bij jullie, maar Mij hebben jullie niet altijd. Want toen zij deze mirre over mijn lichaam uitgoot, heeft zij dit gedaan om mijn begrafenis voor te bereiden. Voorwaar, ik zeg u, overal waar dit Evangelie verkondigd zal worden in de gehele wereld, zal ook tot haar gedachtenis gesproken worden van wat zij gedaan heeft.”

Van die liefdedaad spreken wij nog, ook vandaag hier. De liefde vergaat nimmermeer! Daarom, Gemeente, heb Jezus lief! Waar zijn onze liefdedaden? Waar is de heilige geestdrift van onze liefde, die zich aan niemand stoort dan aan Hem alleen? Laten we in deze Lijdenstijd toch bedenken, dat we Hem alleen ten volle kunnen liefhebben, wanneer ten volle Zijn liefde in ons wordt uitgestort en we onze eigen belangetjes vergeten. Maar staan we daar wel voor open? Voor die liefde van Jezus?

Cyrus, de Perzische veroveraar, had eens een jonge koning met zijn gezin gevangen genomen. In een goede bui riep hij die koning voor zijn troon en vroeg hem: wat geeft u mij, als ik uw kinderen vrijlaat? Antwoord: de helft van mijn bezittingen. En wat geeft u als ik u zelf vrij laat? Al wat ik heb, antwoordde hij. En wat geeft u, als ik uw vrouw vrij laat? En de gevangen koning keerde zich in diepe ontroering tot zijn vrouw en zei: voor haar geef ik mijn leven! Toen kwamen ze allemaal vrij. En de jonge koning sprak, toen ze naar huis terugkeerden, tot zijn vrouw over alle pracht en praal aan het hof van Cyrus. Maar de vrouw zei: ik heb er niets van gezien, ‘k had alleen maar ogen voor u, die uw leven voor mij wilde geven!

Jezus heeft Zijn leven niet maar voor ons willen geven, Hij heeft het ook gedaan. En nu is het aan ons ogen te hebben voor Hem alleen. Net als de palmboom, die groeit door de andere palmboom aan te zien. Als je kijkt naar Jezus, weet je precies wat je moet doen. Hoeveel voeten moeten er nog niet gezalfd worden?

Amen.

Mattheüs 26, 31
“Gij zult allen aan Mij geërgerd worden in deze nacht. Want er staat geschreven: Ik zal de herder slaan en de schapen zullen verstrooid worden.”

Wij ergeren ons aan lijden. Jezus wist daar ook van! In één van de lijdensliederen wordt het zó gezegd: “Hoe vreemd, dat voor de schapen Zijner weide de herder zelf ter slachtbank zich liet leiden, de heer zich voor de schulden zijner knechten aan ’t kruis liet hechten” (Oude Hervormde Bundel Gez.42, 4).

Lijden is moeilijk, het went nooit. Jezus gebruikt daar zelfs het woord “ergernis” voor. Hij zegt tot zijn discipelen: “Gij zult allen aan Mij aanstoot nemen in deze nacht.” De oude Statenvertaling zegt het nog sterker: “Gij zult allen aan Mij geërgerd worden in deze nacht.” Ergernis gaat heel diep. Het raakt een mens zelfs lichamelijk. Je wordt er misselijk van. Het is een aanslag op je hele wezen, geestelijk en lichamelijk. Dan is er een weerstand, ja zeg maar gerust: een weerzin, een opstandigheid tegen God, die jou zo’n zwaar lot te dragen geeft. Veel mensen willen met de kerk niets meer te maken hebben juist vanwege deze ergernis, omdat zij een hekel gekregen hebben aan dat “kerkelijke gedoe” en aan die schijnheilige mensen, die daaraan meedoen. Ten diepste is het ergernis aan God, van wie je afhankelijk bent. En dat wil een mens niet: afhankelijk zijn, van niets en van niemand! Ook dit is een stukje ergernis voor ons hoogmoedige hart, dat het de lijdende Christus is door Wie wij behouden worden. Wij kunnen het niet verdragen, dat wij door het offer van iemand anders leven gered worden. Daar wil ons hart niet aan. Daar verzet onze hoogmoed zich tegen!

Aan deze ergernis lijden we allemaal. We moeten niet zeggen, dat we daar overheen zijn. We denken dat wel, als we gewoon “Christelijk” leven, maar diep in ons binnenste schuilt toch de opstandigheid. Net als bij Petrus. Die dacht ook, dat hij zo vroom en zo sterk en zo trouw was aan Jezus. Hij was toch de eerste, die de Heer als zijn Heiland beleed, toen hij sprak: “Gij zijt de Christus, de Zoon van de levende God!” Maar hij was ook de eerste, die de Heer als zijn Heiland verloochende, toen hij zei: “Ik ken de mens niet”, zelfs tot drie keer toe.

Is het niet vreemd, dat mensen zich ergeren aan de Heiland, dat mensen zich verzetten tegen hun eigen redding? Toch gebeurt dit! We kunnen ons nog wel voorstellen, dat mensen in opstand komen tegen de Wet, de geboden van God, want die kunnen het ons behoorlijk lastig maken. Maar je ergeren aan het Evangelie? Is dat niet raar? Nee, helemaal niet. Want als we echt met het Evangelie in aanraking komen, als we iets gaan vermoeden, van wat het betekent, dat we alleen door het offer van onze Heiland gered kunnen worden, dan komt alles in ons in verzet. Dat wij daar in ons leven gewoonlijk niet zo veel van merken, komt niet doordat wij zulke goed gelovigen zijn, maar integendeel: omdat wij zo weinig bij het Evangelie stil staan. Want als je werkelijk met het Evangelie in aanraking kwam, dat wil zeggen met kruisdagen en zelfverloochening en vergeving van je naaste, dan zou je het wel merken, hoe heel je menselijke wezen daartegen in opstand kwam.

Wat moeten wij nu daarmee? Wij staan nu midden in de Lijdenstijd, en Jezus zegt tot ons, dat we geërgerd zullen worden aan het Lijden. Ik denk, dat we naar Hem moeten luisteren, en ook dat we een ommekeer moeten maken in ons denken en leven. Er moet misschien wel iets in ons gebroken worden: heel ons opstandige harde hart. Dan worden we andere mensen, noem het”wedergeboren”. We leren de Messias te zien en met Hem te leven en te sterven en op te staan om het Koninkrijk van God binnen te gaan. Die verbrijzeling van het hart wordt in onze tekst ook duidelijk beschreven: “Want er staat geschreven: Ik zal de herder slaan en de schapen van de kudde zullen verstrooid worden”. Als de herder wordt geslagen, dan worden automatisch de schapen van de kudde verstrooid. Die verstrooiing is een soort verbrijzeling van de kudde. Wanneer het Heil geschiedt en de verzoening van de schuld wordt aangebracht en het kruis wordt opgericht, dan komt alles uit elkaar te liggen. Het hart wordt verbrijzeld, de schapen worden verstrooid en straks scheurt het voorhangsel in de tempel en beeft de aarde. Daaraan ligt het, dat alles zo gebrekkig is: ons geloof, de gemeenschap der heiligen, de praktijk van de kerken, heel de wereld in deze crisistijd. Dat is alles zo gebrekkig, omdat het alles in zijn voegen staat te trillen en scheuren vertoont, als het kruis op Golgota wordt opgericht tot verzoening van onze zonden. Vanwege het heil in Christus is alles dus zo gebrekkig. Waar de scheuren gedicht worden, daar komt pas goed aan het licht hoe groot die scheuren wel zijn, hoe intens de gebrokenheid van de wereld wel is.

Maar wanneer je achter al die gebrokenheid heen ziet, dan zie je het wonder gebeuren, namelijk dat alles toch weer mooi en gaaf en onvergelijkelijk harmonisch wordt. De schapen worden verstrooid, zij stuiven naar alle kanten uiteen, omdat de herder geslagen wordt. Hij is de enige, die overblijft. Hij staat daar onwankelbaar, Hij staat daar in hun plaats. En in alle eenzaamheid heeft Hij de pers alleen getreden. Alles wordt op Hem samengetrokken. De nood van het mensenhart, de schuld van de zonde, de toorn van God, het leed en het onrecht in deze wereld. Hij is de Enige, Die dat alles draagt in de eenzaamheid en de duisternis van de Godverlatenheid. Al die gebrokenheid heeft Hij op Zich gebundeld en zó heeft Hij het heil op de aarde gebracht.

Als we dat gaan zien, dan wordt er iets in ons wakker, dat boven alle bevreemding en ergernis en verloochening uitgaat. Iets van schaamte en ook een diepe vreugde. Over het wonder, dat God Zelf, in de gedaante van een mens, de volle nood van het mens zijn draagt. Wij hebben Hem er niet om gevraagd, integendeel zelfs, wij lagen voortdurend dwars. Toch deed Hij het, dwars tegen ons streven in, zó dat wij nooit zullen begrijpen wat Hij doet. Als we dat gaan inzien, dit wonder, dan leren wij Hem Zijn gang te laten gaan, Zijn heilsgang, zonder ons er aan te ergeren… En dan gaan wij er om heen staan, perplex en sprakeloos. Het enige, wat wij dan nog kunnen doen, is schuld belijden en het loflied zingen. Wij verstaan het niet, het kruis van Christus, en we zullen het ook nooit kunnen begrijpen, maar laten we het prijzen en er ons over verheugen tot in eeuwigheid.

Mogen wij zo als Gemeente dit jaar opnieuw de Lijdenstijd beleven, als een ergernis, dat het grote Lijden van Christus nodig is geweest en nog nodig is. Als een ergernis, ook aan ons zelf, dat wij het nog steeds de Heer aandoen. Als een ergernis ja zeker, maar ook als het wonderlijke gebeuren, waarbij we alleen maar met ons hoofd kunnen schudden en zeggen: hoe is het mogelijk, dat God ons zo lief heeft, dat Hij Zijn enige Zoon gegeven heeft…; hoe is het mogelijk! En dan willen wij nog aanstoot aan Hem nemen!

Leer ons, Heer, Uw lijden recht betrachten,
In deze zee verzinken mijn gedachten:
O liefde, die, om zondaars te bevrijden,
Zo zwaar woudt lijden.

Amen.

1 Thessalonicenzen 4, 13
“Broeders, wij willen u niet in onwetendheid laten over het lot van hen die ontslapen zijn: gij moogt niet bedroefd zijn zoals de andere mensen, die geen hoop hebben.”

Wij zijn afgelopen zondag weer de Lijdenstijd ingegaan. En dan denken wij vanzelfsprekend aan al die mensen, die verdriet hebben, die een verlies hebben geleden. Verlies roept heel diepe gevoelens op: pijn, woede, teleurstelling, verlatenheid. Die gevoelens moet je leren kennen, durven onder ogen te zien en vervolgens te uiten. Pas dan leer je je verlies te aanvaarden, er mee verder te leven. Pas dan kun je ook weer aan de toekomst denken en openstaan voor andere mensen.

De Kerken hebben daar helaas niet altijd oog voor gehad! En nog voelen weduwen en weduwnaren zich door hun Kerk in de steek gelaten. Dat geldt ook voor hen, die op een andere manier een groot verlies geleden hebben. Je bent bijvoorbeeld gehandicapt geraakt of je bent je baan kwijt of je huis of je huisdier of gewoon iets waaraan je zeer gehecht was. Over het algemeen is daar weinig begrip voor, helaas ook in de Kerk. Hoe komt dat nou? Zou daar ook niet een verkeerde opvatting over ons geloof en de uitleg van Bijbelteksten in mee spelen? Zo wordt er wel gezegd, dat het niet goed is zoveel te rouwen, want waar blijf je dan met je geloof? We hebben toch Gods belofte van het eeuwige leven? En de doden hebben ’t nu toch beter, in Gods paradijs? Waarom dan zo getreurd? En dan wil men wel eens bovengenoemde tekst aanhalen: Jullie moeten niet bedroefd zijn als andere mensen, die geen hoop hebben.

Als we dus verdriet hebben om een groot verlies, dan zou dat alleen maar egoïstisch zijn en een teken van te weinig hoop (dus te weinig geloof!). Een heel ongelukkige tegenstelling! Rouw en geloof mag je zo niet tegenover elkaar plaatsen. Daar geeft onze tekst ook helemaal geen aanleiding toe. Het gaat daar helemaal niet om de tegenstelling rouwen en niet-rouwen (=geloven), maar er wordt gesproken over rouwen in de hoop op de opstanding en rouwen zoals de heidenen dat deden (met veel misbaar!). Er wordt niet gezegd: je moet niet rouwen en verdrietig zijn… maar: je moet niet bedroefd zijn zonder hoop, zoals mensen die geen hoop hebben. Het is niet hopeloos, maar daarom niet minder erg. Je lijdt er net zo onder. Het is hartverscheurend hoe sommige mensen lijden moeten. Dat dat zo is, wordt in de Bijbel ook nergens ontkend. Integendeel: ook Jezus rouwde over zijn vriend Lazarus en Hij weende bitter over Jeruzalem! We denken ook aan Job en aan de Psalmen en de Klaagliederen van Jeremia. Weeklagen over een verlies is niet on-Bijbels, maar juist heel Bijbels! Daar putten we dan ook de nodige troost uit. Dat is onze hoop in de lijdenstijd.

Lukas 18, 31-43

Vandaag is het de eerste lijdenszondag. In de traditie wordt deze zondag genoemd: Estomihi, dat is: wees met mij, of: wees mij tot een…, en dan werden vanouds her de woorden van Psalm 31 ingevuld: “wees mij tot een beschuttende rots, een sterke vesting om mij te redden”. Vaak zijn de zondagen in het kerkelijk jaar genoemd naar de beginwoorden van een Psalmvers. Zo ook hier. Daarom hebben we ook Psalm 31 net gezongen in de dienst.

Lukas beschrijft ons in zijn tekst, hoe de Heer voor de derde keer wijst naar Zijn lijden en sterven. “Zie, wij gaan op naar Jeruzalem, en al wat door de profeten geschreven is zal aan de Zoon des mensen volbracht worden.” Het moet zo gebeuren, zegt Jezus. Het staat in de Schriften en de profeten. De verwijzing naar het Oude Testament is in de leer van Jezus en daarna in de oude kerk heel belangrijk geweest. Dat is ook te begrijpen, want er was in die tijd niets anders. De boeken van het Nieuwe Testament waren nog niet geschreven en alles om Jezus heen was heel nieuw en onsamenhangend. Logisch dus dat men er enige lijn in trachtte te brengen en wilde laten zien, dat het geen ketterij was, wat Jezus deed en zei en wat er met Hem ging gebeuren. Nee, het was authentiek, want kijk maar: de profeten hebben het voorzegd; wat zij gezegd en beloofd hebben, dat gaat nu gebeuren. Hun woorden worden nu vervuld! “Want Hij zal overgeleverd worden aan de heidenen en bespot en gesmaad en bespuwd worden, zij zullen Hem geselen en doden, en ten derden dage zal Hij opstaan.”

Lukas herinnert hier aan wat de profeet Jesaja gezegd had over de lijdende knecht des Heren (Jes.53). Deze verwijzing vinden we alleen bij Lukas. Ook in het gesprek van Jezus met de Emmaüsgangers komen we deze verwijzing naar de profeet Jesaja tegen. Luister maar (Luk.24, 25-27): “En Jezus zeide tot hen: O onverstandigen en tragen van hart, dat gij niet gelooft alles wat de profeten gesproken hebben! Moest de Christus dit niet lijden om in Zijn heerlijkheid in te gaan? En Hij begon bij Mozes en bij al de profeten en legde hun uit, wat in al de Schriften op Hem betrekking had.” Natuurlijk wist Lukas al, toen hij dit opschreef, dat het allemaal zo gebeurd was. Wel een beetje gemakkelijk, zeggen we dan, om iets als profetie op te schrijven, als je weet dat het al gebeurd is. Maar dat gebeurt wel meer in de Bijbel. Wij vinden dat niet helemaal eerlijk, maar voor de profeten en apostelen gold dit wel als goddelijke waarheid, omdat daarmee de belofte van God werd vervuld. Zie je wel, zeiden ze dan, zo moest het gebeuren! Paulus doet dat ook vaak in zijn brieven. Dan haalt hij teksten uit het Oude Testament aan, waarvan wij zouden zeggen: “Moet dat nou? Is dat niet een beetje uit z’n verband gerukt? Zó kun je toch niet met Bijbelteksten omgaan?!” Ja, dat kon toen wel en dat mocht ook, vond men, dat gold als een waarheidsgetrouwe methode bij de Schriftgeleerden en de rabbi’s. Je zet een aantal Bijbelteksten naast elkaar, die allemaal een kernwoord gemeen hebben, en je krijgt een duidelijke bewijsvoering! Gewoon Schrift met Schrift bewijzen!

Wat wel opvalt in het rijtje dat Lukas noemt – overgeleverd, bespot, gesmaad, bespuwd, gegeseld en gedood en ten derden dage opgestaan – dat hier niet de kruisiging genoemd wordt. De nadruk ligt helemaal op het overgeleverd worden aan de heidenen en op de schande, die ze Hem aandoen, en tenslotte op het doden. De betekenis van het kruis is pas later, vooral door de theologie van Paulus, in de kerk op de voorgrond gekomen. Typisch voor Lukas is ook, dat hij de overlevering aan de heidenen benadrukt, terwijl Matteüs en Marcus in hetzelfde stukje spreken van overgeleverd worden aan de overpriesters en Schriftgeleerden. U ziet hieruit, dat de Evangelisten bij het schrijven van hun Evangelie rekening houden met het publiek, waarvoor zij schrijven. Matteüs schrijft voor de Joden en laat hun schuld zien aan de kruisiging van Jezus. Lukas schrijft voor de heidenen en laat hier horen, hoe zij schuldig zijn aan de dood van Jezus. Wij kunnen hieruit gerust opmaken, dat vanouds gevonden werd, dat zowel Joden als heidenen schuldig zijn. Inclusief wij zelf, die 2000 jaar later leven. Het is o zo gemakkelijk de schuld op de Joden te schuiven, wat de kerk maar al te graag door de eeuwen heen gedaan heeft en wat nog gebeurt. Het antisemitisme schijnt weer overal toe te nemen.

“En de discipelen begrepen niets van deze dingen en dit woord bleef hun duister en zij wisten niet, waarvan gesproken werd.” Wat zou Lukas hiermee bedoeld hebben? Het staat er nogal sterk, tot drie keer toe: zij begrepen het niet, het was hun duister, zij wisten niet. Wil Lukas aantonen, hoe alléén Jezus stond, toen Hij de weg naar Jeruzalem moest gaan? Wil Lukas ons het ongeloof van de discipelen laten zien? Juist misschien omdat zij zoveel van Jezus hielden en die ellende gewoon niet wilden en konden begrijpen? Het was toch ook voor de discipelen niet te begrijpen? Voor ons, die na Pasen en na Pinksteren leven, is het duidelijk dat het zó moest gebeuren, maar voor de discipelen?

Jezus gaat op naar Jeruzalem, letterlijk en figuurlijk. Letterlijk, omdat de weg omhoog gaat tot aan de heuvel Golgota, waar Jezus opgetild wordt aan het kruis. Johannes zal later ook zeggen, dat Jezus verhoogd werd. “Nu wordt de Zoon des mensen verhoogd en alles wat over Hem geschreven is zal worden vervuld.” Jezus’ lijden en sterven is “verhoogd worden”. Het is een Koninklijke weg, want aan het einde ervan is er niet alleen de vernedering en de schande en de dood, maar ook de opstanding en verheerlijking! Maar aan de discipelen was dit nog niet geopenbaard. Wij gaan in de komende weken met Jezus op naar Jeruzalem. Laten we in de komende lijdensweken met Hem meegaan!

Aansluitend op de woorden van Jezus vertelt Lukas ons de geschiedenis van Bartimeüs. Waarom hij dat zo gedaan heeft, weten wij niet zeker. Misschien, omdat de Koninklijke manier, waarop Jezus de blinde Bartimeüs tegemoet treedt en geneest iets wil laten zien van de Koninklijke weg, die Hij Zelf moest gaan naar lijden en sterven in Jeruzalem. Misschien ook omdat hier een link ligt naar de blindheid van de discipelen? Of laat Lukas ons zien, dat Jezus’ lijden en sterven voor alle Bartimeüssen, alle verdrukte en verslagen mensen in de wereld, heil en genezing betekent? We weten het niet. Zeker is in ieder geval, dat in de oude traditie beide stukken bij elkaar horen en ook op deze eerste lijdenszondag werden gelezen. In de Evangeliën van Matteüs en Marcus worden beide verhalen aan elkaar gekoppeld door de geschiedenis van de moeder van de zonen van Zebedeüs, die voor de jongens de beste plek in Gods Koninkrijk  beoogde: één aan de rechterkant en één aan de linkerkant van Jezus. U weet, dat de Heiland naar aanleiding daarvan gesproken heeft over heersen en dienen. “Wie de eerste wil zijn, zal uw slaaf zijn… gelijk de Zoon des mensen niet gekomen is om Zich te laten dienen, maar om te dienen en Zijn leven te geven als losprijs voor velen.” (Matt.20, 27v). In de lijn van het dienen ligt ook de genezing van Bartimeüs. Het is het Koninklijke dienen. De Koning, die zich vooroverbuigt naar die arme Bartimeüs, dat wil zeggen: naar iedereen, die in grote nood verkeert. Dat is de manier van het Koning zijn zoals Jezus het ons voordoet. Hij is Koning door ieders dienstknecht te zijn. Daarom geldt het: “Komt tot Mij, die vermoeid en belast zijt en Ik zal u rust geven!” Hij is de Koning, maar Hij is ook de knecht, de lijdende knecht des Heren, van wie Jesaja al gesproken had.

“Zie, wij gaan op naar Jeruzalem!” Eigenlijk bedoelde Jezus te zeggen: “Ik ga naar Jeruzalem, Ik alleen!” Want als het zo ver is, als de nood aan de man komt, is iedereen verdwenen. Alleen Hij hangt daar aan het kruis, met naast Hem een moordenaar, ook al weer zo’n eenzaam mens, tot wie Jezus Zich vooroverbuigt om zijn nood mee te dragen. “De Koning wordt een knecht, wat win ik veel daarbij!” Of zoals het prachtige Kerstlied Gez.147 zegt: “Hij wordt een knecht en ik een heer”. Jezus gaat Zijn weg naar Jeruzalem, omdat de nood van Bartimeüs, ja alle nood van heel de wereld op weg naar Jeruzalem gedragen moet worden. Daarom heeft Lukas de geschiedenis van Bartimeüs met de derde lijdensaankondiging verbonden. Om dat ook vandaag aan ons te zeggen, hoe Zijn overlevering aan lijden en dood moest gebeuren om aan Bartimeüssen zoals u en ik het leven terug te geven. De blinde Bartimeüs hoort zo helemaal bij de gang van Jezus op naar Jeruzalem, hij hoort er helemaal bij. Trouwens, genezing van blinden is één van de kenmerken van de Messias en van het aanbreken van het Messiaanse Koninkrijk. En dat is het nog! Daarom halen wij de drempels weg en brengen we blindengeleidelijnen aan en leiden we blindengeleidehonden op. De profeten hebben daarop gewezen: dat de blinden ziende zouden worden!

Bartimeüs zat aan de weg, waar Jezus voorbij kwam. Zitten wij ook aan die weg? Bartimeüs moest daar wel zitten, aan de weg, omdat hij dan alleen de kans liep om gehoord te worden en ook om zelf te horen! Laten we niet vergeten: wie niet zien kan is helemaal op het horen alleen aangewezen. Bartimeüs hoorde Jezus aankomen. Horen wij Hem ook, zittend aan onze weg? En wordt onze weg dan ook een stukje van Jezus’ weg, op naar Jeruzalem? Voor Maarten Luther ligt hier de kern van Bartimeüs’ geschiedenis: dat hij Jezus hoorde en blijkbaar ook naar Hem hoorde, in Hem geloofde. Hij bleef Jezus aanroepen, hij liet Hem niet los. “Zoon van David, heb medelijden met mij!” “Wat wilt gij dat Ik u doen zal?” “Here, dat ik ziende worde!” En Jezus zei tot hem: : “Word ziende; uw geloof heeft u behouden!”  Bartimeüs kon voortaan in dubbele zin zien: de dingen om hem heen en Jezus, hij zag met z’n ogen en met z’n hart!

Bartimeüs zat aan de weg, maar nu komt hij op de weg; op weg naar Jeruzalem! Hij volgde Jezus, God lovende. U ook?

Amen.

Marcus 4, 39-40
“Zwijg, wees stil! …hoe hebt gij geen geloof ?”

In de stormen van het leven wordt het geloof beproefd. Dat hebben we zelf wel meegemaakt, niet waar?

Je staat aan het begin van je leven en je gelooft best wel. Misschien heb je belijdenis gedaan, je bent in de kerk getrouwd, zoals het allemaal hoort. Net als de discipelen. Het schip gaat van wal en ze nemen Jezus in hun schip mee. Met Jezus aan boord, wat kan er dan nog gebeuren? Dat wordt een goede reis, daar mag je best wel vertrouwen in hebben. Wie Jezus volgt, is met Hem scheep gegaan. Of moeten we zeggen, dat Jezus met hem of haar scheep gegaan is? De discipelen hadden er best zin in. Na al die drukte op het land, met zo veel mensen die bij Jezus kwamen, was het goed uitrusten op de zee.

Maar ja, het gaat niet altijd zoals je het gedacht en gewild had. Van het concert des levens heeft niemand het program. Plotsklaps zijn daar de stormen Op het meer van Galilea kan het zo maar ineens gaan spoken, als de wind neervalt. Je rekent er niet op, het is er zo maar ineens. En het is zo erg, dat de golven over het schip heenslaan. Het water komt de discipelen aan de mond.

“Als op ’s levens zee de stormwind om u loeit….” dichtte Johannes de Heer, “tel uw zegeningen, tel ze één voor één!” Nou, vergeet dat maar. Daar ben je eerst nog lang niet aan toe! Integendeel, je kunt wel razen en vloeken, en je doet het in je broek van angst.

Zo is het u misschien ook wel eens vergaan. Het is zo heel menselijk. De discipelen laten het ons hier zien, wat er dan gebeurt. Ze staken van wal, ze hadden er echt zin in. Ze lachten elkaar toe. Toen draaide opeens de wind en het kalme water werd een kokende zee. En het gekke was: Jezus lag daar op het stuurmanskussen te slapen, alsof er niets aan de hand was. Om razend van te worden! In plaats van dat Hij het roer grijpt, ligt Hij nog in de weg ook! Zij maar bidden en schreeuwen om hulp, maar Hij hoort het niet eens, Hij slaapt gewoon door.

Het is een ervaring, die veel mensen in hun leven hebben opgedaan, u misschien ook wel. In Psalm 44 overkomt het een heel volk, toen het in de storm terecht was gekomen. De vijand heeft hen vernietigend verslagen, ze zijn verpletterd. En dan brult de Psalmdichter: “Waak op! Waarom slaapt Gij, o Heer? Ontwaak!” Hij klaagt zijn nood: “Waarom verbergt Gij Uw Aangezicht, vergeet Gij onze ellende en verdrukking?” Dat is misschien wel het ergste, als de storm z’n kop op steekt in ons leven, dat het is alsof Jezus slaapt, God ons niet hoort. God ligt van ons niet wakker! Dat is een vreselijke ervaring. Je kunt het niet begrijpen. Toch is het zo, Calvijn had daar ook al moeite mee. Hij schrijft in zijn commentaar op deze plaats: “Het lijkt alsof Jezus slaapt, maar dat is niet zo. Zijn lichaam is in rust, maar Zijn Geest waakt over ons, kijk maar: Hij laat Zich wakker maken en stilt de storm.” Ja, dat klinkt goed. We zouden hem ook heel erg daarin bijvallen: was het maar! Wij zouden hetzelfde zo graag zelf willen meemaken. Maar u weet het: het gaat meestal niet op. Je kunt bidden en schreeuwen, Jezus wordt toch niet wakker. Hij staat niet op in je leven om de storm te bezweren. Je voelt je van God verlaten, eigenlijk: in de steek gelaten. En dat betekent voor ons een enorme ontgoocheling! Je was immers van wal gestoken in je leven in het volste vertrouwen, dat Jezus aan boord was en je altijd zou helpen. Je had toch niet gedacht aan zulke stormen als ernstige ziekte, handicap of rouw?

Maar dan is daar toch die storm plotseling, zo maar. En u kunt er zeker van zijn, dat die storm door de discipelen werd beschouwd als een oordeel van God. Iedereen dacht toen zo, en vandaag denken nog velen zo. Mensen hebben we de neiging God van alles in de schoenen te schuiven. Maar zo is het toch niet. We moeten ons ook zelf eerst eens afvragen, of wij er soms zelf schuld aan hebben.

De discipelen hebben daar natuurlijk helemaal geen tijd voor. Hun leven staat op het spel! Waar blijven ze nu met hun geloof? ’t Is goed aan het wankelen gebracht, zoals meestal, wanneer de nood in het leven komt. Als de mens in nood komt, komt ook het geloof in nood. Reken maar! Ze raken hun vertrouwen in de Heer kwijt. Het water loopt al over het dek, en de Heer slaapt maar door. Wat doet een mens dan, in zijn nood? Hij gaat schreeuwen uit angst: Help mij toch! Waarom trekt U Zich niets van mij aan! Ongeloof en verwijt aan het adres van Jezus. Nog altijd gebeurt dit bij mensen, die de dood in de ogen zien. Wij weten dan niet meer wat te zeggen. Pure paniek. We schudden de Heer wakker en we verwijten Hem dat Hij egoïstisch is! Zeg nu niet, dat ze in Hem geloofden en dat ze wel wisten dat Hij hen zou helpen. Dat ze Hem dus wakker maakten uit puur geloof! Nee, zo is het niet. Ze doen het uit angst en onmacht, ongeloof en wantrouwen, agressie en boosheid. En dat is heel erg, dat we zo met de Heer omgaan. Jezus wakker maken, betekent dat wij geforceerde pogingen doen om Hem in onze nood te betrekken. We trekken Hem binnen in onze levenskring, in onze misère, en maken Hem zelfs daarvoor verantwoordelijk. Wie is er hier nu egoïstisch: de Heer of wij zelf, die zo heftig te keer gaan?

Is het niet een wonder, dat het soms toch nog effect heeft? Ook hier, bij de discipelen. Maar van al die mensen, die zijn omgekomen in een storm, hoor je nooit meer iets. Hooguit, dat ze te weinig geloof hebben gehad! Hier laat Jezus Zich wakker roepen en Hij neemt het de discipelen nog niet eens kwalijk ook. Hij staat op en zegt tegen de wind en de golven: “Zwijgt, weest stil!” En de wind gaat liggen en het water wordt kalm en de discipelen zinken uitgeput neer op de roeibanken. Ja, zeggen we dan, zie je wel: wie maar volhardt in het gebed, krijgt wat hij hebben wil. Wie klopt, wordt opengedaan! Ja, dat is waar, maar ook niet waar. Inderdaad wordt hier de storm gestild, maar tegelijk stelt Jezus ons met de discipelen onder kritiek: “Waarom zijt gij zo bevreesd, hoe hebt gij geen geloof?”

De storm wordt niet gestild, omdat de Heer ons dan maar tegemoet zal komen om van het gezeur af te zijn. Nee, onze Heiland is geen slappe moeder, die het zeurende kind tenslotte maar z’n zin geeft. Het is ook niet de beloning van het geloof van de discipelen. De storm wordt alleen maar gestild als een teken van Jezus’ macht, om te laten zien Wie Hij is: dat Hij de Messias is! Het is beslist geen uitvloeisel van het geloof van de discipelen, eerder het tegendeel: een teken, dat de discipelen nog eens tot geloof zullen komen! ’t Is voor de discipelen geen overwinning, eerder een nederlaag. Wij moeten daarom niet te gauw zeggen: zie je wel, wie gelooft wordt behouden! Jezus behoudt hier juist mensen, die niet geloven! “Hoe hebt gij geen geloof?” Hoe is het mogelijk, dat jullie nog geen geloof hebben? Ik ben al zo lang bij jullie en jullie hebben al zo veel van Mij gezien en gehoord en toch geloven jullie nog steeds niet! Goed, dan zal Ik dit er nog bij doen, misschien dat jullie nu gaan geloven en de mensen later ook, raak dan ook niet zo in paniek, als er een storm in je leven komt!

Wat moeten wij daar nu mee aan? Misschien hebt u het ook wel eens meegemaakt, dat Jezus u door een storm geholpen heeft en u daarmee heeft voorbereid op een volgen de storm? Vast wel. Als dan die andere storm opsteekt in je leven, kun je er beter tegen. Misschien dat we dan Jezus kunnen laten slapen. “Al staat de zee ook hol en hoog en zweept de storm ons voort, Wij hebben ’s Vaders Zoon aan boord……” Dan zal het er om gaan, dat we niet in paniek raken, maar dat we ons herinneren, hoe de Heer wel vaker in ons leven storm heeft gestild, zodat het weer volkomen stil werd. Dat is het geloof, waartoe de Heer ons brengen wil, met vallen en opstaan,. Wij, die met Jezus van wal zijn gestoken, moeten ons niet uit het veld laten slaan door een of andere storm, die opsteekt. “Wij hebben ’s Vaders Zoon aan boord en het veilig strand voor oog”.

De woorden van Psalm 121 laten dit zo duidelijk horen: “Zie, mijn Bewaarder zal niet sluimeren, Hij zal uw uitgang en uw ingang bewaren van nu aan tot in eeuwigheid. Uw voet zal niet wankelen!” De uitgang is “uit de moederschoot”, de in gang is “in de dood”. Het gaat dus om de totaliteit van het leven, waarin God ons bewaren zal. Om dat te bevestigen stilt Jezus de storm. De zee is de macht van de chaos, de macht van satan, de macht van de dood. “Dood, waar is uw prikkel thans?” (1 Kor.15, 55).

Jezus is overwinnaar!

Amen.

Hebreeën 4, 11
“Laten wij er dus ernst mee maken tot die rust in te gaan.”

Het is een goede zaak om in deze woelige tijden eens wat aandacht te schenken aan de rust, die God ons heeft toegezegd. In ons Schriftgedeelte wordt daar op indringende wijze over gesproken. De tekst wekt ons op om tot die rust in te gaan, opdat niemand ten val kome door het voorbeeld van ongehoorzaamheid te volgen. Dat slaat op het woestijnvolk Israël. Om dit te laten zien haalt de schrijver Psalm 95 aan. Heel zijn betoog is als ’t ware een preek over die Psalm met als enige bedoeling de Gemeente op te wekken het zó niet te doen! Niet zo ongehoorzaam te zijn als Israël, maar in alle gehoorzaamheid God te dienen en zo tot de heerlijke rust van God in te gaan.

Aan wie de brief gericht is weten we niet precies. Waarschijnlijk tot een Gemeente in Klein-Azië, waar veel Christenen van Joodse afkomst woonden. Vandaar de naam “Hebreeën”. Ze moeten wel goed thuis geweest zijn in de oude Joodse geschriften, want de brief is doorspekt met aanhalingen uit het Oude Testament. Zo gaat het in ons gedeelte helemaal over Psalm 95.

Wie de brief geschreven heeft, dat is ook niet bekend. Men heeft wel gedacht aan de apostel Paulus. Maar de stijl van de brief is zo heel anders dan die van Paulus’ brieven. Vandaar dat het ’t meest waarschijnlijk is te denken aan een Christen van de tweede generatie. Iemand van Joodse afkomst, goed onderwezen in de Schriften, en ook in het bezit van een degelijke Grieks-filosofische vorming, die bij de opvattingen van Paulus aansluit.

Wat wil deze man ons nu vertellen? Laten we eens gaan kijken naar onze tekst:

“Daarom, zoals de Heilige Geest zegt: Heden, als gij zijn stem hoort, verhardt dan uw harten niet zoals bij de verbittering op de dag van de beproeving in de woestijn, waar uw vaderen Mij uitdaagden door Mij op de proef te stellen… en toch zagen zij Zijn werken veertig jaren lang.”

De schrijver haalt hier Ps. 95 vs.7-11 aan, luister maar:

“Och, of gij heden naar Zijn stem hoordet!
Verhardt uw hart niet, gelijk bij Meriba,
gelijk ten dage van Massa, in de woestijn,
toen uw vaderen Mij verzochten ,
Mij op de proef stelden, ofschoon zij Mijn werk hadden gezien…
Daarom heb Ik gezworen in Mijn toorn:
Tot Mijn rustplaats zullen zij niet komen!”

Ja, de schrijver kent zijn Bijbel wel! Hij geeft de Psalm precies weer, en geeft er dan een verklaring van met het oog op de situatie van de Gemeente. Hij spreekt de Gemeente aan met “broeders”, precies zoals Paulus dat doet. Broeders, ik vermaan u! Eerst komt de liefde tot elkaar als broeders en zusters, en dan worden wij vermaand, vanuit die liefde. Daar zit iets warms in, iets wat ons ontroert: broeders, luistert, ons hart kan zo vol zijn van ongeloof, precies als bij onze voorvaderen in de woestijn, laten wij daar toch voor oppassen! De schrijver kent zijn Gemeente, hij weet wat haar zwakte is. En daarom vermaant hij zo hartstochtelijk. Als zielzorger weet hij, dat we op elkaar moeten letten en op elkaar moeten passen. Juist in alle aanvechtingen, die de gelovige moet doorstaan, is de gemeenschap onder elkaar van zo groot belang. In de wederkerige zorg aan elkaar, het troostende woord, de helpende hand, komt de stem van God tot leven. Alle dagen moeten voor ons zijn “het heden, zo gij Zijn stem hoordet.” Zo bedoelt de schrijver het. Laten we er toch voor zorgen, dat er onder u niemand zo’n trouweloze en slechte gezindheid heeft, die leidt tot afval van de levende God! Spreekt elkaar moed in, elke dag zo lang het “heden” duurt. Want wij zijn Christus’ deelgenoten geworden. Weest gewaarschuwd door het volk Israël, dat God bevrijdde uit Egypte en dat toch ongehoorzaam werd. Laten wij, die God ook bevrijd heeft op zo wonderbaarlijke wijze door Jezus Christus, laten wij gehoorzaam zijn en gelovig! Want dat is toch het grote gevaar: de zonde door ongehoorzaamheid en ongeloof.

De in de Psalm vermelde gebeurtenissen uit Mozes’ tijd bevatten dus een ernstige vermaning voor het heden. Toen ging het over het binnengaan in de rust van het beloofde land. Nu gaat het om Gods heerlijke rust bij het binnengaan in de hemel. Nu gaat het om de voltooiing van Gods heilsplan met ons mensen: de heerlijkheid van het eeuwige leven. In de oude Joodse literatuur worden rust, sabbat en eindvoltooiing ook samen genoemd. Een goed voorbeeld hiervan is Psalm 23, waar de gelovige ingaat tot de wateren der rust. God heeft beloofd, dat dit iedereen, die gelooft, zal overkomen. Aan die belofte houdt Israël vast. Die belofte geldt nog steeds, voor de Hebreeën en ook voor ons. Maar dat doel wordt alleen bereikt door de gelovigen, de rechtvaardigen die op God vertrouwen. Daarom heeft God de Israëlieten verworpen, omdat zij volhardden in hun ongeloof, zoals Psalm 95 zegt: “Daarom werd Ik toornig op dat geslacht en Ik zei: altijd dwaalt hun hart, Mijn wegen hebben zij niet willen kennen. En Ik heb gezworen in Mijn gramschap: nooit zullen zij ingaan in Mijn rust.” Maar voor ons geldt die belofte van God nog. Daarom, zo zegt de briefschrijver, moeten wij er voor zorgen dat niemand van u zou menen dat het te laat is. Want ook wij hebben het goede nieuws gehoord net als zij. Maar het heeft hun niet gebaat vanwege hun ongeloof. Wij, die geloofd hebben, gaan die rust binnen, voor ons wordt de belofte van God vervuld. Daarom: laat niemand ten val komen door het slechte voorbeeld van Israëls ongeloof te volgen!

Hieraan hoeven wij verder niets toe te voegen. Het is een heldere preek voor die eerste Joods-christelijke Gemeenten, zij is het nog steeds ook voor ons!

Want zijn wij anders dan die Jodenchristenen van toen? Zijn wij ook niet altijd bezig met ons zelf? Met rusteloos werken en zwoegen? Ook op de sabbat, onze zondag, kennen de mensen geen rust. Mensen die in de weer zijn, altijd. Wat wordt er niet gekissebist over de koopzondagen? En toch, mogen wij juist op zondag als de Dag des Heren al niet vooruit grijpen op die toekomstige sabbat en de sabbatsrust genieten? De toekomstige rust in de heerlijkheid van God wordt in de brief immers niet voor niets aangeduid met “Sabbatsrust”.

Eeuwenlang heeft de zondag dit kenmerk gehad. De gelovige Joden beleven de sabbat nog zo: als de voorsmaak van de eeuwige Sabbatsrust. Vandaar dat aan de sabbatsmaaltijd gasten worden uitgenodigd en er ook altijd een stoel klaar staat voor Elia, die zoals beloofd op het eind der tijden zal terugkomen, net als onze Heer. Er ligt altijd iets feestelijks over de viering van de sabbat. Hoe is dat bij ons? Een oud Joods gezegde luidt: “De sabbatsdag is de dag van de ware rust, er wordt niet gegeten of gedronken, niet gekocht of verkocht, maar de rechtvaardigen zullen aanzitten met kronen op hun hoofden en zich laven aan de glans van de eeuwige rust.”

Maar of deze eeuwige rust ook bereikt wordt, hangt af van de inspanning, die men zich daarbij getroost. Het gaat er om te voorkomen dat men in dezelfde zonde valt als de Israëlieten het ongehoorzame woestijnvolk. Het op weg gaan naar de eeuwige rust betekent een leven van gehoorzaamheid en geloof, een leven naar de wil van God, een leven onder Gods Woord. “Heden, zo gij Zijn stem hoort”. Het is nog steeds “heden”. We mogen nog steeds leven onder Gods genade, de belofte, vervuld in Jezus Christus. Ook het volk, waaruit Jezus geboren werd en dat God wegens zijn ongehoorzaamheid gezworen had nooit in Zijn rust te zullen laten ingaan, ook dat volk heeft in Christus nieuwe perspectieven gekregen. We zijn met elkaar een Gemeente-onderweg, met alle gevaren van dien: twijfel, menselijke onrust, zonde en hoogmoed, egoïsme en vermaterialisering van alle hogere waarden in het leven. In veel van ons leven in deze tijd zien wij de situatie van de Hebreeën terug. Toch mogen we nog steeds verder trekken, op weg naar de eeuwige rust! Dat is de vrede van God, die alle verstand te boven gaat. Als we maar luisteren naar Gods stem! In dit licht krijgen onze zondag en zondagsviering nieuwe betekenis, maar ook ons bezig zijn, ons werken en zwoegen, omdat het definitieve einde daarvan ons in het vooruitzicht is gesteld: een heerlijk einde! We hebben nog steeds deze zekerheid, maar we zijn ook gewaarschuwd door Psalm 95 dat het anders kan. Laten we er dan ook ernst mee maken, steeds weer opnieuw, met ons geloof en met de werken, die daaruit voortvloeien: barmhartigheid, zelfverloochening, naastenliefde en nog zo veel meer.

Amen.

Genesis 50, 24
“En Jozef zeide tot zijn broeders: ik ga sterven; God zal zeker naar u omzien.”

Het boek Genesis eindigt met de begrafenis van Jacob en Jozef. Waar zouden zij hen neerleggen? Maakt het dan wat uit, waar je begraven wordt? Of misschien niet begraven, maar gecremeerd? Wij weten toch: as tot as, stof tot stof. In de wereld van Genesis 50 maakt dit wel wat uit, heel veel zelfs. We zien hier, dat de laatste rustplaats nog volop bij het leven hoort. De doden, zij horen nog bij ons.

De oude Jacob is gestorven als een vorst in Egypte. Zijn lichaam wordt gebalsemd en hij wordt 40 dagen beweend. Hij doet daarmee niet onder voor een Farao. Met het balsemen wordt de herinnering aan een geliefde persoon kracht bij gezet. De dode krijgt ook een paleis mee in zijn graf en alles wat daarbij hoort. Voor hem of haar moet het leven gewoon door gaan. Zo trotseert de mens in het oude Egypte de tijd. Wat geweest is, is natuurlijk ook voor hen voorbij, maar men bewaart het zoals het was. Zo blijven de doden onder hen aanwezig. Dat had men met Jacob ook willen doen, maar deze wilde dat niet. Hij had zijn zoon Jozef laten zweren hem in Kanaän te begraven. Israël kan nu eenmaal niet in Egypte blijven, zelfs niet in een koningsgraf. Daarom vraagt Jozef aan de Farao toestemming om zijn vader in Kanaän te begraven. Farao heeft daar begrip voor en stuurt zijn dienaren mee.

Daar gaan Jozef en zijn broers, ja heel het volk, begeleid door de staf van Farao.

Dwars door de woestijn gaan ze, en zo komen ze aan bij de Jordaan. Daar pauzeren ze en houden er 7 dagen rouw. Dan trekken ze de Jordaan over en begraven Jacob in het land van de belofte, in het graf van vader Abraham. Het is een teken van de dood, die overwonnen wordt, en van het nieuwe leven, dat gaat beginnen! Uittocht uit Egypte, het land van duisternis en dood! Het is ook de vervulling van de belofte aan vader Abraham: binnen te mogen komen in het beloofde land!

En dat is nog zo, voor elke gelovige, die sterft. Het land van zonde en dood en duisternis mag je achter je laten, om rust te vinden bij God, in het door hem beloofde land: het hemelse paradijs. In feite maken Jozef en zijn broers dezelfde tocht, die straks heel het volk Israël opnieuw zal maken. Nu zijn zij nog begeleid door de mannen van de Farao, straks zullen zij achtervolgd worden door diezelfde mannen, in een strijd op leven en dood. Maar het gaat er om, dat Israël zal rusten in het beloofde land. Daar moet het heen!Van Egypte naar Kanaän, van het land der duisternis naar het land der belofte. Daar moet het volk Israël heen, daar moeten ook u en ik heen!

Waar de dode blijft, maakt wel degelijk verschil. Het verleden moet niet gebalsemd worden, tot een stenen verleden. Nee, het moet in de belofte rusten! Niet wij hebben ons leven te voleindigen met balsem en mooie grafmonumenten, maar “De Here zal het voor mij voleindigen”. Wij leven uit de belofte. God maakt ons leven nieuw. In een piramide kan het licht niet meer binnendringen. Daarom wordt Jacob begraven in het land der belofte. Zo geven wij ook onze doden over aan de aarde, in het vertrouwen dat God dit leven voleindigen zal. Voleindigen is meer dan beëindigen. Wij zeggen te gemakkelijk dat God onze tijd bepaalt, hij geeft er een begin aan en een einde. Belangrijker is, dat we weten, dat God niet alleen het einde bepaalt, maar het VOL maakt. Hij maakt ons leven af, Hij maakt het nieuw! In die hoop begraven wij onze doden. Wij geven ze over in de handen van de levende God, niet aan mensenwerk: balsem en steen. Wij houden ze niet vast, maar laten ze los, in het vertrouwen dat God ze vastpakt. Ook als hun plaats ze niet meer kent, als ze helemaal vergaan zijn tot stof, herinnert God Zich hun namen echt wel en weet Hij ze wel te vinden.

Natuurlijk, de herinnering mag blijven. Dat is goed zo. Wij mogen de doden ook bewaren in onze gedachten, onze harten, op onze grafstenen. Jacob kreeg ook een herinneringsplaats, in het familiegraf van Abraham. En wij hebben onze kerkhoven ook goed te onderhouden, uit respect voor onze doden. En wat ligt ons oude kerkhof er altijd mooi bij, zeker in het voorjaar, als de prunussen bloeien! Maar boven de herinnering uit is er de verwachting: dat God uiteindelijk de doden Zijn tehuis geeft. Hij haalt ze thuis in het land der belofte. Juist daarom moet Jacob bij Abraham begraven worden, denkt u ook niet?

Tenslotte sterft ook Jozef. Vlak voor zijn dood spreekt hij zijn broers nog moed in: God zal naar u omzien en u uit het land Egypte voeren naar het beloofde land. Dat wordt me de tocht wel! Maar het zal er van komen, en dan moeten ze ook de gebalsemde Jozef meevoeren. Die kan toch niet achterblijven? De doden moeten mee op de tocht door de woestijn naar het land der belofte. Daar mogen ze slapen, tot God ze zal opwekken, op de jongste Dag. Zo leven doden en levenden tezamen in de hoop op het Koninkrijk van God.

Dit Koninkrijk is nabij gekomen, in Jezus Christus. Zo ziet Johannes het ook heel veel later. Hij ziet God naar de mensen toekomen. Niet de doden gaan weg, maar God komt op hen toe! En nu is het geen piramide van steen meer, dat hij ziet, maar een tent, die je mee kunt nemen op reis. Zo komt God naar ons toe, om heel dicht bij ons te kunnen wonen. Hij zal alle tranen uit onze ogen afwissen, de dood zal niet meer zijn, noch rouw. “Zie, Ik maak alle dingen nieuw!” Wat in het begin van de Bijbel al duidelijk werd gemaakt, in de graven van Jacob en Jozef, ziet Johannes hier heel duidelijk in zijn visioen van de nieuwe hemel en de nieuwe aarde.

“Als onze aardse tent wordt afgebroken”. Zegt Paulus in zijn tweede Korinthebrief. Het is de realiteit van het leven. Eens overkomt het ons allemaal! Het is zoals de Prediker beschrijft in hoofdstuk 12. De tent wordt afgebroken. Het leven is als een huis, dat langzaam vervalt. Langzaam, maar zeker. De afbraak is niet tegen te houden. De wachters van het huis, dat zijn de handen, zij gaan beven. De sterke mannen van het huis, dat zijn de benen, krommen zich. De maalsters, dat zijn de tanden, zij houden op, omdat zij uitvallen. En zij, die uit de vensters zien, dat zijn de ogen, verliezen hun glans: de ogen worden dof en krijgen staar. Zo wordt ons huis afgebroken. Ziekte en ouderdom zijn de geluidloze slopers.

Maar midden tussen Genesis en Openbaring hebben we nog een andere tekst gelezen, die van Johannes 11, 25:

“Ik ben de opstanding en het leven,
wie in Mij gelooft, zal leven,
ook al is hij gestorven.”

En dat kan de doffe ogen toch weer een innerlijke glans geven! Wij mogen weten van opstanding en leven! Zelfs door de dood heen! En dat komt door Christus. Doffe ogen worden nieuw, zij gaan nieuwe dingen zien: het land der belofte, zoals Johannes zegt in Openbaring 21: “En ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde…” Dat is het “tegenover” van God, het “en toch” van Gods belofte, in weerwil van afbraak en dood. Vanuit dat “en toch” schreef de jong gestorven predikant Henri Francis Lyte een beroemd lied: “Abide with me”: Blijf mij nabij! Hij wist dat hij ging sterven.

Wees mij nabij, nu de dag ten einde spoedt,
Alles verdoft, wat glans bezat en gloed.

En hij wist van uitzicht en nieuwe glans, net als Jacob en Jozef:

Houd, Heer, Uw kruis hoog voor mijn brekend oog,
Licht in het duister, wijs de weg omhoog.
Uw dag breekt aan, de schaduw gaat voorbij.
In dood en leven, Heer, wees mij nabij!

Het is de zekerheid van de mens, die ziet. Die met Jozef zeggen mag:

“Ik ga sterven, God zal naar u omzien”

Amen.

Gebed

Vader, God van alle troost,
Geef ons door Uw heilige Woord en Uw Geest
een vast. opgewekt en dankbaar geloof,
opdat wij mogen zien, wat Jacob en Jozef zagen
En de oude Johannes in zijn visioen.
Geef dat wij in het stervensuur
daaraan mogen vasthouden.
Ja, Heer, wij verlangen niet naar de dood,
maar wij verlangen naar Christus,
Die ons de opstanding en het leven heeft toegezegd.
Dat is ons geloof, daar vertrouwen wij op.
Geef, o Heer, dat wij in dat geloof
alle nood en pijn, de afbraak van ons lichaam,
het gedoofd worden van onze geest,
dat wij dat alles in Jezus Christus mogen overwinnen.
Laat ons eindelijk proeven en ervaren,
dat het de waarheid is,
wanneer Uw lieve Zoon Christus Zelf spreekt:
“Wees getroost, Ik heb de wereld overwonnen!”
Zo bidden wij U met de woorden van Nel Benschop:

Gebed voor elke dag

Voor allen, Heer, die eenzaam zijn,
Voor allen, die U zijn vergeten,
Voor allen, die zichzelf zo klein,
Zo hooploos onbelangrijk weten,
Voor ieder, die geen blijdschap kent,
Voor elk, die onder druk moet leven,
Voor ieder, wie Gij één talent,
Geen tien talenten hebt gegeven,
Voor allen, die met scherpe tong
De ander ondoordacht bezeren,
Voor ieder, die in lang niet zong,
Voor elk, die ’t liefste moet ontberen,
Maar ook voor allen, die zich rijk
Beschouwen, op zich zelf vertrouwen,
Voor allen, die een sterke dijk
Van haat rondom hun harten bouwen…
Voor allen bid ik U, o Heer,
Vooral voor hen, die zelf niet vragen;
En voor mij zelf bid ik steeds meer
Of ‘k blij en dapper ’t kruis mag dragen.

Amen.

Mattheüs 6, 8
“Uw Vader weet wat gij van node hebt, eer gij Hem bidt”

Niemand gaat verhuizen of neemt een nieuwe baan aan, als hij niet eerst het nieuwe huis en de nieuwe omgeving van het werk heeft verkend. Je wil toch graag weten, waar je aan toe bent. Maar bij het ingaan van een nieuw jaar ligt dat anders! We gaan er in zonder verkenning, zonder ook maar enigszins te weten wat het brengen zal.

“Van het concert des levens heeft niemand een program” staat bij menigeen thuis op een wandbord. Voor ons ligt en nieuw jaar, een totaal onbekend land, waar je niets van weet. Wat ons daar wacht, kan heerlijk zijn,’t kan ook vreselijk zijn. Misschien is het wel een beetje van alles en nog wat. Mensen zouden dat graag willen weten. Daarom, zo las ik, hebben de waarzeggers het in de afgelopen tijd erg druk gehad. Wij moeten maar afwachten en gewoon verder reizen het leven door. Een filosoof heeft eens gezegd: Niet wij hebben de tijd, maar de tijd heeft ons, de tijd sleurt ons voort. Zoals wij daarnet gezongen hebben:

De tijd draagt alle mensen voort
Op zijn gestage stroom;
Ze zijn als gras, door zon verdord,
Vervluchtigd als een droom.
Liedboek Gez. 397, 5

Iedereen heeft er zo zijn voorstellingen van, van de toekomst: wat hij brengen zal. We hebben er ook allemaal zo onze verwachtingen van. Goede voornemens ook! Maar echt weten doen we ’t niet. Trouwens, zouden we ’t ook wel willen weten? Wie weet wat voor narigheid ons wacht. Je kunt het maar beter niet weten! Wat heb je er aan om op de dingen vooruit te lopen? We moeten maar afwachten, wat God ons beschikt. Want één ding is toch zeker in het nieuwe jaar: “Uw Vader weet…”  Juist daarom kunnen we toch ook met een gerust hart het nieuwe jaar binnengaan. Het is een avontuur, maar gelukkig: iemand weet daarin de weg: Vader. Wij gaan niet alleen door het leven. Wij gaan niet alleen al die nieuwe dagen, die God ons geven zal, tegemoet. Wij gaan aan de hand van Vader, en Vader weet…

Als we dat maar vast houden! Niet als een theorie, maar als levende werkelijkheid. Zoals een kind aan de hand van de vader loopt en niet bang meer is. Het vertrouwt de grote sterke man naast hem. Hebben wij dit vertrouwen ook in de Vader, Die niet alleen het verleden en de toekomst kent , maar ze ook in Zijn macht heeft, Die de dingen regelt en leidt naar Zijn wil, Die daarin ook het beste met ons voor heeft? Hebben wij vertrouwen in God, Die Zijn eigen Zoon niet spaarde en ons met Hem alle dingen schenken zal? U weet het toch wel, hoe de Heer gezegd heeft, dat alle haren op uw hoofd geteld zijn? Kunt u zich een moeder voorstellen, die ‘s-morgens de haren van haar kind uitkamt en ze gaat tellen om te weten of er ook eentje verloren is gegaan? Nou, dat doet God! Voor Gods zorgende liefde is niets te groot en ook niets te klein, ook in het komende jaar van uw leven!

“Vader weet…” en dan staat er bij: “wat gij van node hebt”. Nou, dat weten wij toch ook wel, niet waar? Ieder heeft het ons deze eerste weken van het jaar toegewenst: geluk en vooral gezondheid! We hopen en bidden maar dat God ’t ons geven zal. En als dat niet gebeurt, spreken we van beproeving of een kruis dat ons is opgelegd. Zo verwarren we voortdurend wat wij graag willen en wat ons “van node is”, wat God vindt dat we nodig hebben. Een mens berekent graag zelf zijn levenskansen en alles wat daarin past: welvaart, levensvreugde liefde, gezelligheid, vakantie, vooruitgang en allerlei pleziertjes. We kunnen niet laten voor onszelf voorzienigheidje te spelen. Natuurlijk, je moet ook wel plannen maken voor de toekomst, je moet de dingen in het leven ook wel naar je hand zetten, naar onze eigen hand. Onze hand? Ja, biddend dat het ook Gods hand mag wezen! Dat alles behoort nog tot de eigen verantwoordelijkheid. Daar wordt je door God toe geroepen en Hij geeft je er ook gaven voor en talenten. Maar het wordt tot zonde, als het niet steunt op het woord van onze tekst: “Uw Vader weet wat gij van node hebt”.

Daarom moeten we steeds weer goed onderscheiden: gaat het om mijn eigen wil of staat Gods wil voorop in mijn leven? Vind ik dat ik iets nodig heb, of vertrouw ik er op, dat Vader weet, wat ik nodig heb?

Natuurlijk hoeven we ook niet lijdelijk af te wachten wat God ons beschikken zal in het komende jaar. We mogen het goede ook naar ons toehalen, er op vertrouwend dat God het zegenen zal. We gaan aan het werk in de overtuiging, dat Vader meewerkt en weet, wat allemaal goed voor ons is. We hebben dus niet ons werk te doen, maar Zijn werk, niet onze weg te gaan, maar zijn weg met ons. Dat is toch nog heel moeilijk, want een mens houdt zich zelf graag voor de gek. Uiterlijk kunnen de dingen soms lijken alsof we ze voor God doen, maar in feite doen we ze vaak alleen voor ons zelf. De mens is soms zo schijnheilig, zonder dat we ’t in de gaten hebben. Het gevaar voor zelfbedrog is altijd aanwezig. Daar moeten we op bedacht zijn! Kijk maar eens terug in je leven en zie, hoe vaak zelfzuchtige bedoelingen hebben meegesproken in je leven. Hoe vaak hebben wij ook niet gebeden om zaken die we toch eigenlijk helemaal niet echt nodig hadden? En hoe dikwijls hebben we zaken, die we wel echt nodig hadden en die God ons geven wilde niet geaccepteerd? Dat alles zien we nu achteraf. Maar toen, toen het speelde, zag u het niet. Daarom, wees voorzichtig dat ’t u niet weer overkomt in het nieuwe jaar. Schrijf onze tekst maar in uw agenda, opdat u er dagelijks aan herinnerd worde.

Uw Vader weet, wat u van node hebt… En dan staat er gelukkig ook nog bij: “Eer gij Hem bidt”. Gelukkig, zeg ik. Want dat betekent toch, dat het niet van mijn bidden afhangt, of God voor mij zorgen zal. Wat een troost! Want ik ben er van overtuigd, als God ons eens één jaar geven zou wat wij bidden en ons liet beslissen wat Hij ons geven moest, dat het er dan niet zo best zou uitzien in ons leven. We zouden al heel gauw tot God bidden: Heer, geef ons toch maar alstublieft wat U het beste vindt voor mij.

Daarom, we kunnen over veel klagen in ons leven, want het leven is vaak niet gemakkelijk. We leven in een zondige wereld. En wat het jaar ons brengen zal, zien we met zorgen tegemoet. Maar voor één ding willen we vanmiddag danken: dat ons lot en ons leven niet rusten in eigen hand, maar in Gods hand. We hoeven niet op eigen risico het nieuwe jaar in te gaan. God heeft Zijn plan voor mij getrokken, mijn weg is door Hem uitgestippeld.

Als ik maar weet, dat hier mijn weg
Door U, Heer, wordt geleid,
En dat die weg, hoe moeilijk ook,
Mij nader tot U leidt…..
Evang. Liedbundel 178

Amen.

Johannes 1, 29-52

“De volgende dag….” Drie keer staat het er in onze Schriftlezing! “De volgende dag!” Dat is typisch voor de menselijke tijdsbeleving. Op de ene dag volgt een andere, dat is de volgende dag. Soms verspringt het jaarcijfer tussen de ene en de andere dag, zoals deze week van woensdag op donderdag. Dan zijn we een nieuw jaar ingegaan, weer een jaar van Gods goedheid.

Vandaag leven we in de “volgende dag”, het is al weer de vierde dag in het Nieuwe Jaar. Het is een andere dag dan gisteren: zondag. Morgen zal het weer een andere dag zijn: maandag. Geen dag is aan de ander gelijk, en toch zijn de dagen vaak zo eentonig en lijken ze op elkaar. Er is geen nieuws in, of het moest zijn: slecht nieuws. De dagen staan bol van oude narigheid: oorlogsgeweld, onderlinge ruzies, en af en toe een beetje gezelligheid en een beetje geluk. De dagen, ze zijn vol van schuld en ongerechtigheid, daarom lijken ze ook zo op elkaar. Kwam er maar eens een andere dag, verzuchten we dan. Soms is voor ons gevoel een dag wat anders dan de vorige, zoals vandaag, nu we voor het eerst weer in de kerk zijn, in het nieuwe jaar. Natuurlijk wensen we elkaar mooie nieuwe dagen toe. Maar al gauw zijn de andere dagen weer gelijk aan de vorige.

“De volgende dag….” In de Statenvertaling staat het nog treffender: “des anderen daags”. Drie maal staat het er in die paar verzen! Het gaat maar door en het gaat maar door! Och, dat er maar eens een volstrekt andere dag over ons kwam! Iets totaal nieuws en moois! Dat het jaar 2009 eens echt totaal nieuw mocht worden! Beginnend met een dag, dat het rookgordijn boven de Gazastrook zou optrekken en de honger in de vluchtelingenkampen gestild, de oorlog in Afghanistan voorbij en de vrede in Irak teruggekeerd. Zo’n nieuwe dag, waarop de Kerstboodschap in vervulling is gegaan: “Vrede op aarde voor mensen van Gods welbehagen!”

We weten het ook wel en we belijden het: die dag komt, wis en zeker, Jezus heeft het beloofd en Petrus spreekt er van in zijn eerste brief: “Het einde aller dinge is nabij gekomen“ (1 Petrus 4, 7). De Grote Dag van de Heer is in aantocht! We mogen uitzien naar die heerlijke, volstrekt andere dag, de dag van de Zoon des mensen, Die verschijnen zal op de wolken van de hemel. Dat zal uiteindelijk de dag zijn, die helemaal anders is dan onze dagen. Het is de dag, waarop God Zijn licht zal doen opgaan over de aarde. Dan wordt het alles nieuw!

Ach, Gemeente, zó nieuw zal ons jaar 2009 wel niet kunnen zijn, tenzij…

In de dagen van Johannes de Doper zagen de mensen wel allemaal nieuwe dingen. Je zou ze de tekenen van de Grote Dag kunnen noemen. Van dag tot dag gebeurde er iets nieuws, iets anders. Des anderen daags… des anderen daags… des anderen daags… Telkens wordt een nieuw heil aan dat van de vorige dag toegevoegd. Het zijn de dagen van Jezus’ verschijning aan Zijn volk en aan heel de mensheid. Dat waren me nog eens dagen! Dat waren echt andere dagen! Hoewel, aan de buiten kant zagen ze er net eender uit als die van ons. Maar van binnenuit was er iets aan ’t veranderen: Gods genade kwam in onze tijd! Het was het heden, waarin het Schriftwoord werd vervuld, waarin sinds oude tijden de komst van de Messias werd aangekondigd. Het heden van Gods genade! Voortaan zouden alle dagen van die genade licht ontvangen. Zoals we met Kerst gezongen hebben:

Dit is de dag, die God ons schenkt,
Waaraan thans ieder Christen denkt;
Hem viere, wat in ’t groot heelal
Door Jezus is en wezen zal.
(Gez.146, 1)

Deze dag, die we vorige week gevierd hebben, wil onze dagen tot andere dagen maken en het nieuwe jaar 2009 tot een ander jaar, een echt nieuw jaar!

Elke dag werd in het oude Israël ’s morgens en ’s avonds een lam geslacht, als belijdenis van menselijke schuld en teken van goddelijke vergeving. Dag en nacht van de mensen moeten worden gereinigd, verzoend. Maar eenmaal per jaar was er een andere dag en een ander lam. Dat was de Grote Verzoendag. Dan vierde het volk de uitredding uit Egypte. Dan werd ook het eerste gebod gevoerd: “Ik ben de Here, uw God, die u uit Egypte, uit het diensthuis, uitgeleid heb.” De nacht werd herdacht, de nacht waaruit al Israëls dagen zijn begonnen.

Nu staat Johannes bij de Jordaan, hij wijst op Jezus en zegt: “Zie, het Lam Gods”. De andere dagen zijn gekomen! Eeuwenlang verwacht! Nu gaat Jezus’ werk beginnen. Hij is de Grote Verzoener. Daarom zegt Johannes: “Lam van God, dat de zonden der wereld wegneemt”. Hij geeft Zijn leven tot een verzoening van al onze zonden. Goede Vrijdag is Grote Verzoendag, daarom heet deze dag ook “goed”. De zonden der wereld neemt Hij weg. Geen van al die schuldeloze lammetjes, die bij honderdduizenden zijn geslacht, kon dit doen. Zij wezen eigenlijk alleen maar op dat andere Lam, dat komen zou. De Here God had Zich Zelf een brandoffer gekozen, u weet wel: dat lam dat verward was in een struik, toen bij Abraham en Isaac op de berg More, en nu voor goed in Zijn Zoon Jezus.

Op Oude Jaar hebben we misschien nog wel in de kerk gezongen: “Uren. Dagen, maanden, jaren, vlieden als een schaduw heen”. Uitgerekend in dat toch mooie lied staat de regel: “schoon ’t ons toegerekend blijft”. De zonden worden daarmee bedoeld. Als dat waar was, konden we de kerk maar beter sluiten! Dan had het ook geen zin meer om andere dagen te beginnen, laat staan een geheel nieuw jaar! Gelukkig is dat niet waar! De zonden blijven ons niet toegerekend, maar worden ons vergeven. Dat is het wonder van de nieuwe dag! Wij houden de kerk open en ook ons leven mogen wij openstellen juist om dit te laten zien! Onze zonden neemt Hij weg! Daardoor wordt ons leven pas echt de moeite waard. Denkt u zich eens in, wat dat wezen moest, als de zonden op ons bleven liggen: toegerekend nog wel! Al die zonden van voorgaande dagen, maanden, jaren… onafzienbaar, Verschrikkelijk zou dat zijn. We kunnen er maar beter niet aan denken!

“Maar”, zegt Maarten Luther, “men moet de zonden niet laten liggen, waar de Wet ze neergelegd heeft, als de ons toegerekende schuld.” Johannes wijst ons immers vanmorgen een Ander aan, op Wie God ze gelegd heeft, namelijk de Here Christus. “Da ligen sie recht wohl und besser denn auf mir.” Daar liggen ze heel goed en beter dan op mij! De gelovigen hebben dit al eeuwenlang uitgezongen met de oude woorden van Psalm 118:

Dit is de dag, de roem der dagen,
Die Israëls God geheiligd heeft,
Laat ons verheugd, van zorg ontslagen,
Hem roemen, Die ons blijdschap geeft!

Verheugd, van zorg ontslagen, zó mogen ook wij het Nieuwe Jaar ingaan en beleven, van de ene dag op de andere, totdat de dag komt. Want wij geloven en belijden: dit Lam is ook de Leeuw. Johannes, de ziener, heeft Hem gezien in de hemel, staande als geslacht, Hij is het, die de boekrol in Openbaring 5 opent en het geheim ontraadselt, de geschiedenis op dreef brengt en de dagen zin en richting verleent. Hij is het, het onmachtige Lam, die het beest bindt, de geweldige macht van het kwaad.

Het Lam staat als geslacht, nog in zijn verheerlijkt lichaam draagt Hij de sporen van de strijd. Maar het Lam heeft overwonnen! De vergeving van de zonden is het wapen, waarmee Hij de Boze weerstaat. De zonde der wereld neemt Hij weg, een nieuwe aarde gaat komen!

Intussen zijn wij op de volgende dag, op de oude aarde, weer een nieuw jaar begonnen. Het nieuwe zal er gauw af zijn, als wij niet dagelijks worden vernieuwd. Onze enige hoop en troost in deze wereld is, dat de zonden zijn weggenomen. Waar dat Woord wordt geloofd en beleden, daar worden de eerste sporen van de nieuwe aarde gevonden, daar worden ook de dagen anders. Wij bidden vanmorgen tot God, dat wij, en velen met ons, ja, dat alle mensen het Lam mogen liefhebben en dat zo al onze dagen nieuw mogen worden, omdat zij Gods goedertierenheid dragen. Dat wij onze dagen mogen vieren in het licht van de andere dag die komt, en waarop van Oost en West de volken zullen komen om het Lam te aanbidden, zingend:

Het Lam, dat geslacht is,
Is waardig te ontvangen
De macht en de rijkdom,
En de wijsheid en de sterkte,
En de eer en de heerlijkheid
En de lof!
(Openbaring 5, 12)

Amen.

1 Petrus 4, 7
“Het einde aller dingen is nabijgekomen.”

Het einde van het jaar is bereikt. Het begin van een nieuw jaar staat voor de deur. Hoe is het dit jaar voor u geweest? Een jaar vol van genade?

Het einde van alle dingen is nabij gekomen. Zo spreekt de apostel Petrus. Wat bedoelt hij daarmee? Dat het laatste uur van de wereld heeft geslagen? Zeker ook. Want uit allerlei uitspraken van Jezus en de apostelen blijkt wel, dat zij de komst van de Dag des Heren als zeer nabij verwachten. De laatste dagen waren aangebroken. De oude profeet Joël had dit al verkondigd en met Pinksteren werd dit bevestigd:

“Het zal zijn in de laatste dagen, dat ik van Mijn Geest zal uitstorten op alle vlees.”

Daarmee begint de eindtijd. De oude wereld is voorbij, zie de nieuwe wereld is gekomen. “Zie, ik maak alle dingen nieuw!” zegt de Here Jezus.

In die zin moeten we ook onze tekst verstaan: “Het einde van alle dingen is nabij gekomen.” Wij zitten er al middenin en we gaan haastig naar de Grote Dag! Gods dag! Hoe lang dat nog gaat duren, dat zegt de apostel niet. Wat hij wel weet is, dat het einde spoedig komt en dat wij daarmee rekening moeten houden in ons leven.

“Komt dus tot bezinning en wordt nuchter, opdat gij kunt bidden, opdat God in alles verheerlijkt worde!” Een Gemeente, die in afwachting is, bidt ook: “Kom Heer, kom spoedig!” En als wij zo bidden, dan mogen de jaren voorbijgaan, uren, dagen, maanden jaren, maar dan gaan we toch weer met nieuwe moed het nieuwe jaar in omdat het ons dichter brengt bij de heerlijke dag van de Heer, de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Het einde van het jaar brengt ons de boodschap van het einde van alle dingen, van alle vergankelijke dingen, ook dat van ons leven, van het oude dat heeft afgedaan, omdat het nieuwe, het onvergankelijke, het eeuwige staat te komen. Daarom niet getreurd, het hoofd omhoog het hart naar Boven, hier beneden is het niet! We mogen uitzien naar grote en heerlijke dingen, die gaan beginnen!

Blijdschap aan het einde van het jaar, kan dat eigenlijk wel? De heerlijke dag van God is toch ook de dag van Zijn oordeel? Wat hebben we ook in het afgelopen jaar niet veel verkeerde dingen gedaan en gedacht! Wat een zonden, wat een gebrek aan dankbaarheid, wat een liefdeloosheid, wat een ongeloof! Als God Zelf ons er niet doorheen had geholpen, zouden we elke dag gestruikeld zijn. Wij, arme zondaren, hoe kunnen we op het eind van het jaar nog voor Gods Aangezicht verschijnen? Hoe kunnen we nog hopen op een nieuw begin? Met blijdschap nog wel. Nee, met angst staan we daar. Zoals Mozes zei in Psalm 90: “Wie kent de sterkte van Uw toorn en Uw verbolgenheid, naardat Gij te vrezen zijt? Gij stelt onze ongerechtigheden voor U, onze heimelijke zonden in het licht van Uw aanschijn.”

Mag ik dan toch nog op genade hopen? Ja! “Mijn genade is u genoeg!” zegt God tot Paulus, als de zonde hem benauwt. En de Psalmdichter heeft het ook al uitgezongen: “Uw genade is kostelijker dan het leven!” Het einde van alle dingen betekent, dat Gods oordeel over de wereld en de mensen zal gaan, maar nog veel meer: dat de volheid van Gods genade in Jezus Christus het oude zal bedekken: vergeven, verzoenen, wegdoen, om zó alles nieuw te maken, ook uw zondige leven!

Het einde van het jaar vieren we vanuit de boodschap, die we deze week gehoord hebben: “Zie, u is heden de Zaligmaker geboren!” en in het licht van Christus’ getuigenis op Golgota: “Het is volbracht”.

“Het einde aller dingen is nabij gekomen”. Het is niet alleen een vaststelling van de apostel, maar ook een ernstige waarschuwing. Bidt en weest nuchter en hebt bestendige liefde jegens elkaar! Je kunt zeggen: adeldom verplicht! Staan we in het licht van de heerlijke dingen die we mogen verwachten, dan moeten we dat ook laten zien! We moeten de hoop, die in ons is, uitstralen! Ze zegge wel eens: Christenen hebben vandaag te weinig uitstraling. Bidden en elkaar liefhebben, daar mankeert het aan. Ook in Petrus’ tijd waren de mensen zo. In deze dagen van het oude jaar kunnen we misschien, wat dat betreft, nog iets inhalen, iets goedmaken. Alle dingen vergaan, het einde van alle dingen is nabij. Maar Gods liefde zal eeuwig bestaan! En al wat gedaan werd uit liefde tot Jezus… U kent dit lied wel.

Het is niet gemakkelijk uit liefde te leven, dat kost veel kracht. En op het einde van het jaar nog iets goedmaken, dat moet je gegeven worden, dat krijg je niet uit je zelf, daar moet eerst om gebeden worden. Liefde en gebed horen bij elkaar. Niet voor niets noemt Petrus beide in één adem. Liefde kan niet zonder gebed. Daar moet kracht van Boven bijkomen. “Tot U Heer hef ik mijn ziel op” zo bidt de dichter van Psalm 25. Je ziel, dat is je hele wezen. Alles mag je brengen tot God! Je hart en je zorgen, je treurnis en je tranen, maar ook je rust en vrede en vreugde en hoop. Niets hoef je achter te houden voor Hem, Die de zonden vergeeft, de zorgen verlicht, de tranen droogt en rust geeft in deze onzekere crisistijden In dit gebed ontvangen wij vergeving, je leert ook dat je van vergeving leven moet. Je ontvangt vergeving van God en schenkt vergeving aan elkaar. Zo komt verzoening tot stand. De Duitser heeft daar een prachtig woord voor: Widergutmachung. Dat het weer goed wordt gemaakt tussen u en die ander, zoals Christus het goed heeft gemaakt voor u bij God.

Als we zó het jaar kunnen besluiten, biddend en elkaar liefhebbend en goedmakend wat verkeerd is geweest, dan wordt het einde ook van dit jaar beslist goed.

Toch is daar het laatste nog niet mee gezegd. Tenminste, dat vindt Petrus. Nadat hij ons op het hart gedrukt heeft lief te hebben en onze gaven als goede rentmeesters ten behoeve van elkaar te gebruiken, eindigt hij met “opdat in alles God verheerlijkt worde door Jezus Christus, aan Wie de heerlijkheid is en de kracht, in alle eeuwigheid. Amen.”

Het gaat dus tenslotte niet om ons zelf en om onze rust en zaligheid, maar het einde van alle dingen is in God. Het einde van deze wereld is, dat God onder ons zal wonen. Het einde van dit jaar mag en moet zijn, dat God verheerlijkt wordt. En de slotsom moet wezen: Geloofd zij God, Prijst de Heer! Ook als we een slecht of vervelend jaar achter ons laten, ook als wij verliezers waren, als we door de diepte heen moesten, toch blijft ons laatste woord: niet ik, maar U, Uw Naam moet eeuwig eer ontvangen! “Amen”, zegt de apostel daarop. Het einde roept ons tot de eer van God! De laatste toon van het jaar mag niet zijn de roem van de mens, zo van “tjonge, tjonge, dat heb ik toch mooi voor elkaar gebracht dit jaar, nee, de laatste toon komt toe aan God: dank U, dank U voor die genade, die ik als zondaar niet verdien!

En als we nog eens terugkijken op het afgelopen jaar, dan moeten we toch wel zeggen, dat er veel in was wat we aan God te danken hebben, of niet soms? Hij heeft ons op de been gebracht en gehouden, Hij heeft ons getroost, Hij vergaf ons de zonden, elke dag weer opnieuw!

Laten we daarom God dankzeggen! Het einde van alle dingen is nabij gekomen. De Heer komt naar ons toe. De eeuwen snellen tot de voleinding. Alles telt af naar de grote dag van Christus, te beginnen bij het nieuwe jaar.

‘k Heb geloofd en daarom zing ik,
Daarom zing ik U ter eer,
’s werelds Heiland, Hogepiester,
Aller heren Opperheer.
Zoon van God en Zoon des mensen,
O, kom spoedig in Uw kracht
Op des hemels wolken weder!
Kom, Heer Jezus,, kom, ik wacht!

Amen.

Johannes 8, 12
“Wederom dan sprak Jezus tot hen en zeide:
Ik ben het Licht der wereld;
wie Mij volgt, zal nimmer in de duisternis wandelen,
maar hij zal het licht des levens hebben.”

Dit is een pretentieuze uitspraak van de Heer. Het draagt een goddelijke pretentie in zich. Want de Bijbel gebruikt vaak het woord “Licht”, als God Zelf bedoeld wordt. God zetelt ook in het licht en Hij voerde Zijn volk uit de gevangenschap van Egypte in licht: een wolk en een vuurkolom. Als er van iemand gezegd wordt, dat hij “licht is, dan toch zeker van God. Dit licht schijnt in de wereld en wij mogen het ontvangen. Hoezeer, dat laat de geschiedenis van de overspelige vrouw ons zien.

Jezus zit bij de ingang van de buitenste voorhof van de tempel, daar waar de schatkist staat. Hij is in gesprek met een groepje mensen. Hij leert hen en legt de Wet en de Profeten uit. De mensen hangen aan Zijn lippen. Dan wordt Hij opeens door veel geschreeuw gestoord. Daar zijn schriftgeleerden en Farizeeën, die een vrouw naar Hem toebrengen. Zij beschuldigen die vrouw van overspel. Dat arme mens kan geen kant uit. Voor de mensen van toen gold overspel als een grote misdaad. Wij vandaag denken daar wat milder over. In de wet van Mozes staat op overspel de doodstraf door steniging. Men sleept de ongelukkige in de kring van de toehoorders, die nu ook toeschouwers worden. Men vertelt Jezus de bijzonderheden van het misdrijf en vraagt Hem wat Hij er van denkt. Waarschijnlijk hopen ze, dat Jezus daaraan niet zo zwaar zal tillen. Dan hadden ze iets om Jezus van te beschuldigen. Maar Jezus doet net alsof de zaak Hem verder niet aangaat. Hij tekent quasi-onverschillig figuren in het zand. Zijn tegenstanders leggen dit zwijgen van Hem als verlegenheid uit. Daarom dringen zij op antwoord aan. En dan richt Jezus Zich opeens op. Hij kijkt de aanklagers van de vrouw aan en zegt: “Wie van u zonder zonde is, werpe de eerste steen”. En weer bukt Hij Zich en gaat verder met figuren tekenen in het zand. Als Hij dan even later opkijkt, is de groep mensen verdwenen, maar de vrouw staat er nog. Nú geeft Jezus Zijn oordeel, nú, nu de buitenstaanders zijn verdwenen en alleen zij, die naar Jezus willen luisteren nog overgebleven zijn. En het oordeel dat Hij geeft is eerder een troostwoord dan een veroordeling. Werkelijk, Hij is het Licht der wereld, niet gekomen om te veroordelen, maar om te behouden! Maar ook het Licht, dat schijnt in de duisternis. Dit Licht legt al onze zonden bloot, alles wat wij verborgen houden achter een mooie façade. Alles wat tegenover God staat, wat strijdig is met Zijn geboden. Er zullen maar heel weinig mensen zijn, die niet in conflict zijn gekomen met Gods geboden: gij zult niet doodslaan, gij zult niet stelen, gij zult niet begeren, gij zult niet echtbreken enzovoort. Het Licht der wereld wil dit ook aan ons laten zien, hoe het er bij ons bijstaat. Hoe wij net als die overspelige vrouw onder het oordeel van God staan, maar desondanks uit Jezus’ mond de vrijspraak mogen horen: “Ik veroordeel u niet. Ga heen, zondig van nu af niet meer!”

“Wie Mij volgt zal nimmer in de duisternis wandelen, maar Hij zal het Licht des levens hebben”.

Wij stellen ons vanmorgen onder dat Licht, om op te gaan naar het kerstfeest en om het Heilige Avondmaal te vieren. “Wie Mij volgt, zal het licht des levens hebben”, zo horen wij van Jezus. “Volgen” is meer dan meegaan. Volgen is in iemands voetstappen treden. Het is als ’t ware een identificatie met de persoon die vóórgaat. Als we ons in het Avondmaal echt op Hem richten, Die in lijden en sterven ons vóórging, dan zullen wij beslist Licht ontvangen, licht des levens. Dan worden wij tot andere mensen en dan er ook licht van ons uitgaan. Want volgen en stil blijven zitten, dat kan niet samengaan. Je kunt niet licht ontvangen en vervolgens in de duisternis blijven! De stralenbundel van God moet in ons leven weerkaatst worden. Laat dat duidelijk zijn, De Schriftgeleerden en Farizeeën komen even in dit Licht te staan, maar zij willen het niet, zij gaan op de vlucht. Zij ontlopen daarmee hun eigen heil. Zij denken dit niet nodig te hebben, geen troost, geen bemoediging, zeker niet van iemand als Jezus. Zij weten immers alles zo veel beter! Hun hart zit niet vol van medelijden met die arme vrouw, maar het is vervuld van haatgevoelens jegens Hem, die hun de waarheid aanzegt: dat zij in de duisternis wandelen! Dat laten zij zich niet gezeggen. En zo kiezen zij niet voor het Licht, omdat zij de duisternis liever hebben. Daarom kan Jezus ook even later het ergste zeggen wat Hij ooit gezegd heeft: “In uw zonden zult gij sterven.” (vs.21)

Maar de overspelige vrouw moet niet in haar zonden sterven. Het Licht der wereld, dat op zo’n wonderbaarlijke wijze in haar leven gekomen is, doodt haar niet, maar wekt in haar het leven. Dit Licht is niet maar oordeel, het is ook genade en vergeving. Het ontdekt niet alleen, het be-dekt ook. Het verlicht niet alleen, het verwarmt en versterkt en reinigt tegelijk. Het bevrijdt de mens van de zondemacht. Wat hebben we dit Licht nodig! Helaas wordt dit Licht van alle kanten bestreden. Het is in oorlog, dag en nacht in oorlog. De duisternis wil het overweldigen. En het is zo gemakkelijk om afgekeerd te staan van het Licht, om in de duisternis te wandelen. Jezus wil ons daarvoor behoeden. Hij wil dat we toegekeerd blijven naar het Licht.

Hoe wonderlijk kunnen toch Gods wegen zijn! Aan het begin van ons hoofdstuk staat er een overspelige vrouw, en de stenen liggen al voor haar klaar. Aan het eind van het hoofdstuk staat Jezus, die de vrouw gered heeft uit de macht van de zonde, en nu liggen er stenen klaar voor Hem. Alle stenen, die de zondaar gelden, treffen tenslotte Christus, en zij zullen Hem treffen! Hij biedt Zijn lichaam er voor aan. Dan blijkt heel duidelijk, dat het waar is wat Hij zegt: “Ik ben het Licht der wereld!” Laten we onze ogen op Hem gericht houden, vanuit onze duisternis.

Amen.

’t Licht dezer wereld is reddend verschenen.
’t Woord dat voor d’ eeuwen bij God was, werd vlees
Christus komt mensen met God weer verenen,
Zondaars verlossen van oordeel en vrees.
Hemelen, wilt Uw gezangen ons lenen!
’t Licht dezer wereld is reddend verschenen,
’t Licht dezer wereld is reddend verschenen.

2 Christus daalt neder, geslaakt zijn de banden;
D’r enig geboorne des Vaders maakt vrij.
’t lied der verlossing weergalmt langs de stranden;
dat nu heel d’ aard Hem als Redder belij;
moog’ alles harten van dankbaarheid branden!
Christus daalt neder, geslaakt zijn de banden,
Christus daalt neder, geslaakt zijn de banden.

3 Christus daalt neder als ’t offer der zonden,
Dank en aanbidding die Een’ge gebracht!
Laat ons met d’ eng’len zijn liefde verkonden,
Prijzen het Lam aan het kruishout geslacht!
Wie kan die diepten van liefde doorgronden’
Christus daalt neder als ’t offer der zonden!
Christus daalt neder als ’t offer der zonden!

4 Christus daalt neder als bron van ’t verblijden;
Drink’ hij, die dorst heeft en laav’ zich om niet!
Kom tot die waat’ren, wie bukt onder ’t lijden,
Waar Zijn ontfermen genezing u biedt!
Kranken, komt knielend uw hulde Hem wijden!
Christus daalt neder als bron van ’t verblijden,
Christus daalt neder als bron van ’t verblijden.

5 Christus daalt neder als ’t beeld van de Vader;
Volken! Geknield op die beelt’nis gestaard!
Aard! Dat Uw kroost om die Heer zich vergader’,
Die voor de broed’ren Zijn leven niet spaart!
Amen, Heer Jezus, kom telkens ons nader!
Voer ons tezaam eens in ’t huis van Uw Vader!
Voer ons tezaam eens in ’t huis van Uw Vader!

“Wie zingt mee” nr.85

Job 5, 17-26
“Welzalig de mens, die God kastijdt.”

Wat een moeilijke tekst! Zoiets kunnen we toch niet zo maar van onszelf zeggen?

“Welzalig de mens, die God kastijdt!” Ik voel me helemaal niet gelukkig, als mij dat overkomt! En u? Hoe kan Elifaz, de vriend van Job, dat dan toch zeggen?

En Jezus ook? Want Hij doet hetzelfde, als Hij in de Bergrede (Matth.5, 4) zegt: “Zalig die treuren…”

Zoiets kan in de Bijbel gezegd worden, omdat er iets anders op volgt. In Job is dat: “Want Hij verwondt en verbindt, Hij slaat en Zijn handen helen” (vs.18). En Jezus laat volgen: “want zij zullen verroost worden”. Dat betekent dus, dat de gekastijde, de geslagene, de treurende geluk zullen vinden in het troostrijke handelen van God. Dat je weten mag, dat Gods hand, die slaat, ook de hand is die verbindt en geneest. Gelukkig, welzalig, ben je in je verdriet, wanneer je weten mag, dat je daarin maar één kant van God ervaart en dat er nog zoveel andere kanten van God zijn, die je daarmee ook ervaren mag: het verbinden van de wonden, de genezing daarvan en de troost die Hij je geeft.

Gods handelen is in ons leven vaak zo moeilijk na te trekken, omdat het deze verschillende kanten heeft: het lijden en de heerlijkheid! Wie kan dit beter laten zien dan juist onze Heer Jezus Christus: gekruisigd en opgewekt uit de dood. Luther heeft het eens zó gezegd: “Onder en achter het nee vinden we het diepe, heimelijke ja”. God verwerpt en neemt aan. Hij wijst de zondige mens af, dat is zijn “nee”, en neemt diezelfde mens in Zijn erbarmen en grote liefde weer aan, dat is Zijn “ja”. In vers 19 lezen we: “In zes noden redt Hij u, en in zeven treft het kwaad u niet.” Gods zegeningen zijn overvloedig! De getallen 6 en 7 staan voor overvloed en volheid. Juist de geslagen mens mag deze zegeningen in overvloed ontvangen! Het is goed om dat te weten! Ook vandaag nog. Maar dan moeten we wel beseffen, dat wat wij “vrede en geluk” noemen niet hetzelfde is als wat de Bijbel “Gods zegen” noemt. Bij ons hangen vrede en geluk samen met gezondheid en welstand, een goede relatie en misschien ook het hebben van kinderen en kleinkinderen. Op zich is dat ook niet slecht. Een mens kan daarvoor dankbaar zijn en er de zegen van God in zien. Maar in de Bijbel wordt Gods zegen vooral gezien in Zijn hulp aan geslagen en onderdrukte mensen. Zegen en vrede voor hen, die onder het kruis doorgaan! Zalig de mens, die God kastijdt, zalig de treurenden… want zij zullen vertroost worden! Het is hetzelfde als in Psalm 84, waar de arme mus meer aandacht van God krijgt als de sterke zwaluw!

Hoezeer God een helper is, wordt in onze tekst heel concreet gemaakt: “In hongersnood verlost Hij u van de dood, en in oorlog van de macht van het zwaard” (vs.20). Hongersnood en oorlog, dat waren in Jobs tijd de grote noden, waar mensen mee te maken hadden. Zij zijn het nu nog, maar dan op veel grotere schaal. Wij zien de honger in de ogen van vele miljoenen, vooral kinderen. Wij zien ook de oorlogsdreiging in de machten van het kwaad, die overal in de wereld dood en verderf zaaien. Twee ontzagwekkende noden, die de wereld in hun wurgende greep houden. We kunnen er nooit genoeg tegen doen. En hier moet ook de prioriteit liggen van elke regering, zeker ook van de nieuwe president van de Verenigde Staten. Toch mogen we ook op deze grote schaal het vertrouwen vast houden, dat het uiteindelijk God is, Die verlost van de dood en het zwaard, Hij doet het en Hij alleen kan dat!

“Voor de gesel der tong zijt gij geborgen en voor verwoesting hoeft gij niet te vrezen” (vs.21) Ook dit gevaar is ons bekend: de gesel van de tong. Zij is gevaarlijker dan ooit! Met de huidige invloed van massamedia kan zij veel kwaad berokkenen. Kwaadsprekerij op grote schaal via kranten, TV en weekbladen. Wij spreken wel eens smalend van de roddelpers. Wie zal zich daartegen kunnen verzetten? Onze tekst zegt, dat God je daarvoor zal behoeden!

Ook voor natuurmachten en wilde dieren hoeven we geen angst te hebben, want “met de stenen van het veld zult gij een verbond hebben en het gedierte van het veld zal in vrede met u leven” (vs.23). Hier zien we het beeld van de Bijbelse vrede: de sjaloom van God, dat mens en dier vredig samen leven. We kunnen ons afvragen, wat wij daarvan gemaakt hebben. Gelukkig hebben wij er weer meer oog voor gekregen en zijn er veel initiatieven om die Bijbelse vrede weer gestalte te geven. Ik denk aan de pogingen, die worden ondernomen om met uitsterving bedreigde dieren weer meer kansen te geven. Ik denk ook aan het promoten van biologische en “Fair Trade” producten en het tegengaan van het kappen van oerwouden. Maar er is al heel veel bedorven. De mens heeft eeuwen lang alleen maar verstoord. Een evenwicht tussen mens en dier is er al lang niet meer. Misschien dat het nog gevonden wordt in sommige paradijselijke eilanden van de Stille Zuidzee. De verenigingen tot natuurbehoud, het World Life Fund en Redt de Waddenzee en dergelijke hebben nog heel wat werk te verzetten! Toch geeft de Bijbel ons het visioen van de eenheid van Gods schepping!

Tenslotte zal ons leven “vol” zijn, want “in hoge ouderdom zult gij ten grave dalen” (vs.26). Dat is het zalige einde van de mens, die geslagen en getroost, verwond en verbonden wordt. Dat is het Bijbelse levensperspectief! Gods wegen zijn wonderbaar, wordt wel eens gezegd, wanneer men van het leven en ‘s-levens loop niets begrijpt. ’t Is waar, daar is soms geen peil op te trekken. De wegen, die God met een mens gaat, zijn “wonderbaar”, voor ons mensen niet na te gaan. Wat weten we eigenlijk van het leven? Van Gods bedoelingen met ons? Niets! Waarom moeten mensen, die een leven vol liefde en geluk met hun partner hebben, opeens ziek worden, ten dode toe? Waarom moeten jonge mensen door een ongeluk om het leven komen? In de Tv-uitzending op 2 november 2008, Allerzielen, hebben we gezien, op hoe verschillende wijze de dood mensen treft. Maar het hoeft niet alleen de dood te zijn, die vragen bij ons oproept. Er zijn zo veel vormen van onbegrijpelijk leed. Waarom moest ik mijn baan kwijt raken? Waarom heb ik het geluk in m’n leven nooit gevonden? Waarom moest ik in een verpleeghuis terecht komen? Waarom wordt er zo veel onrecht en honger geleden in een wereld, die toch door de machtige God geschapen is?

Ook een wijze man als Elifaz had daar geen antwoord op, Natuurlijk wel in theorie, want hij is een wijs man en kan goed beredeneren. Hij gaat uit van het levensideaal van de wijze, die op God vertrouwt, dat in tegenstelling tot de dwaas, die denkt God niet nodig te hebben in zijn leven. Zijn levensprincipe is: de vreze des Heren als het beginsel van alle wijsheid. Alleen, het is theorie, en in de praktijk gaat dat niet altijd op. Hij kan dus Job ook niet werkelijk helpen. Het gaat hem allemaal te gladjes af. U heeft dat misschien ook wel eens beleefd, toen iemand tegen u zei: “kom op, vertrouw op God, het komt allemaal wel goed!” U dacht toen -denk ik: ja ja, je moest het zelf maar eens beleven! Elifaz dacht wel, dat hij wist, waarom God Job zo veel deed lijden: het was Gods straf voor zijn heimelijke zonden! Natuurlijk, zo moest het wel geweest zijn, dat ligt toch voor de hand? Zo echt menselijk gedacht in het patroon van straf en beloning. Voor het grote geheim, dat God anders is, totaal anders dan wij mensen, had Elifaz nog geen oog. Dat God uitgaat van een ander patroon, namelijk dat van zonde en vergeving, daarvan had hij nog geen begrip. Het gevoel van Job, die worstelt met de zin van het leven en voor wie God zo duister en raadselachtig was geworden, dat kon de man niet meevoelen. En zo bleef Job in de kou staan en kwam Elifaz op het einde van het boek Job te staan onder het oordeel van God: “omdat gij niet recht van Mij gesproken hebt, zoals mijn knecht Job” (42,8).

Toch heeft, wat Elifaz in ons tekstwoord zegt, een diepe Evangelische waarde. Anders wellicht dan hij het bedoeld heeft. Hij bedoelde er immers mee de opstandige Job zijn lijden te doen aanvaarden. Versmaad de tucht van de Almachtige niet, dat was zijn levensmotief. Want aan die tucht van de Almachtige is zo veel zegen verbonden, zo legt hij het uit. Voor ons ligt het Evangelie ook in die zegen. Maar het probleem van het lijden blijft staan, het is duisternis en worsteling. Gelukkig laat Christus ons zien, dat er in die duisternis licht komt, en dat de worsteling tot overwinning voert. De lijdende knecht des Heren vervult de zegensprofetie van Elifaz: in de straf, die Hij voor ons droeg, is ons de redding tot het leven gegeven! In het lijden mogen we Gods troost en hulp ervaren. Hierin ligt, denk ik, het geheim, dat veel zieke en gehandicapte mensen geduldig hun lijden dragen en niet achter hun gezondheid aanlopen, van de ene genezer naar de andere. Dat is geen theorie, maar werkelijkheid. Dat heeft tenslotte ook Job mogen ervaren. Moge dat ook uw ervaring zijn of worden! Dan zullen wij ook eens in vrede onze ogen mogen sluiten!

Amen.

Marcus 1, 2b
“Zie, Ik zend mijn bode voor uw aangezicht uit, die uw weg bereiden zal”

In de adventstijd speelt Johannes de Doper een belangrijke rol. Vandaag zijn we die mooie lichtende tijd van het jaar binnen gegaan. We gaan ons voorbereiden op de komst van de Messias. Voor ons betekent dat: kerstfeest!

Door Lukas wordt de wondere geboorte van Johannes beschreven. Marcus, dat is het oudste Evangelie, begint zijn boek met het officiële optreden van Johannes als “de Doper”. De Evangelist noemt dit zelfs het “begin van het Evangelie van Jezus Christus”. Dit begin is als ’t ware een proloog, een voorwoord, precies zoals aan het begin van het Johannes-Evangelie een soort inleiding, een proloog, voorafgaat.

Marcus begint te vertellen over Johannes: hoe hij doopte in de woestijn en de doop als een “bekering van de zonde” preekte. Hij vertelt ook, hoe het hele Joodse land tot hem uitliep om hem te horen en bezig te zien. Ook vertelt hij, hoe dat alles overeenkwam met de profetie van de oude Jesaja: “De stem van een, die roept in de woestijn: bereidt de weg van de Heer, maakt recht Zijn paden.” En hoe er ook een sterke overeenkomst is met de boodschap van een andere profeet, Maleachi, die zei: “Zie, Ik zend Mijn bode, Die voor Mijn Aangezicht de weg bereiden zal.” We hebben hiermee een stukje oude prediking voor ons. Marcus was namelijk de eerste, die een doorlopend verhaal over Jezus geschreven heeft. Later zou dit “Evangelie” genoemd worden. De losse tradities, die er al bestonden en allerlei overleveringen, die al in verzamelingen bijeen waren gebracht, heeft hij voor het eerst tot een boekje samengebracht. Marcus heeft al dat materiaal geordend en bewerkt tot één doorlopende geschiedenis van Jezus Christus: de weg naar Jeruzalem, naar lijden en dood, de weg waarlangs iedereen moet gaan, die zich Jezus’ volgeling wil noemen. Boven dit eerste levensverhaal schrijft Marcus: “begin van het Evangelie van Jezus Christus, de Zoon van God.” Hij noemt de inhoud van zijn boekje: “EVANGELIE”, dat is “blijde boodschap”, “goed nieuws”. Met deze titel is niet in de eerste plaats het boekje zelf bedoeld, het gaat natuurlijk meer om de inhoud, aan wat Jezus gedaan en gezegd heeft. Hij heeft, denk ik, deze aanduiding van “Evangelie” overgenomen van Paulus, met wie hij jaren lang op zendingsreis geweest is. De apostel Paulus bedoelde met Evangelie de mondelinge verkondiging van de Heer en ook de inhoud daarvan, zoals hij dat gehoord had. Dat Jezus is de gekruisigde en opgestane Heiland van de wereld! Met die boodschap eindigt ook het Evangelie van Marcus: “Gij zoekt de Nazarener, de Gekruisigde, zie, Hij is opgestaan!” Dit is wel de kortste omschrijving van het Evangelie. Het is het volle Evangelie zelf! Alles, wat daaraan voorafgaat, is toch eigenlijk maar “begin van het Evangelie”. Het wil laten zien, hoe dit goede nieuws ontstond en het wil aantonen wie die Jezus eigenlijk is. Alle verhalen, die hij van Jezus hoort en ook alle woorden die Hij gezegd heeft, ordent Marcus daarom zó, dat ze tot illustraties worden van die blijde boodschap. Daarmee worden ze zelf tot het “goede nieuws”: dat de gekruisigde Jezus is opgestaan uit de dood! Marcus is het Paas-Evangelie bij uitstek! Kerstfeest en Pinksteren vind je daarin eigenlijk niet terug. Daarvoor moet je bij Lucas zijn!

Toch is het goed om in de Adventstijd bij Marcus stil te staan. Want wat verwachten wij eigenlijk? De komst des Heren?Ja, maar welke komst? En wie is de Heer? Wij zien terug op de geboorte van de Heiland en die herdenken wij met Kerst. Op een feest mag je je natuurlijk voorbereiden, soms is de voorpret nog prettiger dan het feest zelf. Bij Kerst duurt het vier weken, dat is de Adventstijd. Het wil de aandacht vestigen op het grote gebeuren, dat komt! De Heer komt in de wereld, in mijn leven! Dáár zien we naar uit! Hij is al gekomen en Hij komt! Wij kijken terug en vooruit, en vandaag zitten wij er middenin. Dat betekent Advent, Zoals de Heer gekomen is, zó zal hij weer terugkomen, op de wolken van de hemel, in de kracht van God. Met die wolken wordt hetzelfde bedoeld als de verschijning van de engelen met hun zang bij de geboorte van Jezus. Het gaat er om aan te tonen, dat Jezus komt in de majesteit van God. Daar zien wij naar uit in Advent.

Maar, vraagt Marcus, wie is die Heer eigenlijk? Wie is die Heer, die hier op aarde geleefd en gewerkt en gesproken heeft? Hij is de Heer, Die tenslotte sterven moest en daarna opstond uit de dood. Dat wil Marcus ons laten zien. Natuurlijk wist hij ook wel van de geboorte van Jezus, maar hij spreekt er niet over. Voor hem is dat minder belangrijk. Evangelie is voor hem: de weg, die Jezus volbracht heeft voor ons, de weg die Hij Zelf is! “Ik ben de weg en de waarheid en het leven!”

Degene, over wie Marcus schrijft, noemt hij: “Jezus Christus, Zoon van God”.

Dat moeten de mensen weten, zeker ook de heidenen, voor wie Marcus zijn boekje bedoeld heeft. Bij de doop van Jezus en later bij de verheerlijking op de berg en bij het kruis door de heidense hoofdman wordt het steeds weer opnieuw betuigd: “Deze is de Zoon van God!” Ondertussen laat Marcus het levensverhaal van Jezus beginnen bij Johannes de Doper en niet bijvoorbeeld in Nazareth.

Dat doet hij, omdat voor hem Johannes de Doper helemaal is afgestemd op Jezus Christus. In hem herkennen we al iets van de Heiland. We zouden vandaag zeggen: hij is het prototype van Jezus. Hij staat helemaal in dienst van het Evangelie van Jezus Christus. Hij was helemaal gericht op de Meester, die na hem komen zou: “Na mij komt iemand, die steker is dan ik, wiens schoenriem ik niet waard ben los te maken”. Hij is in heel zijn werk de voorloper en weg bereider van Jezus.

Hoe komt Marcus er nu bij om Johannes zó te typeren? Dat heeft hij niet uit zich zelf, hij staat wat dit betreft in een oude traditie. De profeten hebben al lang verkondigd, dat er iemand zou komen die de Messias de weg zou bereiden. Daarom haalt Marcus direct al in vs.2 en 3 twee profetieën aan uit Jesaja en Maleachi. Er zou een vreugdebode komen, die in de woestijn de komst van de Messias aankondigt. Voor Marcus is die Johannes de vreugdebode. Hij wordt ons geschilderd als een profeet, de profeet van de eindtijd, die er precies zo uitziet als Elia, met zijn kamelenharen mantel en sandalen, Ook hij predikt in de woestijn, net als Elia. Is dat niet gek, de woestijn? Daar wonen toch geen mensen? Daar kan toch niemand je horen? Johannes preekte in de woestijn, en direct daarop vertelt hij, dat het gehele Joodse land uitloopt en alle inwoners van Jeruzalem. Wij vinden dat allemaal een beetje vreemd en tegenstrijdig, M aar voor Marcus is dat nou juist de kern van het Evangelie! De woestijn moeten we ons Bijbels gezien niet voorstellen als een zandstreek zonder water, maar veeleer overdrachtelijk als de zondige wereld zonder leven. De woestijn staat voor het doodsgebied, waarin de mens moet leven. Daarom is Johannes juist daar met zijn doop, hij brengt het levende water van God. En hij preekt een ommekeer uit de dood tot nieuw leven, het leven dat God schenkt. De brenger van dat nieuwe leven is Jezus! En dat leven roept mensen tot Gods Koninkrijk, en dat Koninkrijk breekt door! Het leven wint het van de dood! Daarom zegt Marcus, dat zoveel mensen, ja alle mensen, van heinde en verre komen aanlopen, naar Johannes toe. Het is zoals 700 jaar geleden Jesaja ook al voorzegd had, dat volken zullen toelopen en natiën zullen komen tot Hem, die zal staan als een banier der natiën.

Omdat God daarin Zijn heil geeft, wordt de woestijn ook tot een genadeplaats voor de mensen. Wij denken aan de woestijntocht van Israël en aan Jezus’ verzoeking in de woestijn. Daar in de woestijn, waar de dood op de loer ligt, komt de vreugdebode van Sion om de koningsheerschappij van God aan te kondigen. Et wordt een tijd, waarin God de zonden van de mensen vergeven zal en alles nieuw zal maken. Zo hebben de profeten dat heel lang geleden al verkondigd. In de komst en de prediking van Johannes de Doper wordt dat nu werkelijkheid. Straks wordt dat ook in zijn eigen leven werkelijkheid, als hij de marteldood moet sterven. Ook daarin wordt hij de wegbereider van Hem, die na hem komt: Jezus Christus.

In al deze dingen wordt ons vandaag nog het Advents-Evangelie bij Marcus doorgegeven. Wat Johannes verkondigd heeft, geldt ook u en mij. Hij is de vreugdebode ook vandaag, in deze woelige wereld, ook in de woestijn van ons persoonlijke leven. Laten we ook op hem toelopen en ons bekeren! Johannes heeft gezegd: “Ik heb u gedoopt met water, maar Hij, die na mij komt, zal u dopen met de Heilige Geest!” En zó zal de woestijn gaan bloeien als een roos! Dit te geloven is Adventsgeloof! Johannes de Doper, de wegbereider, wil ook ons tot wegbereiders maken. Maar dan moeten we wel terug naar het begin, naar het begin van het Evangelie van Jezus Christus. En wat zien wij daar aan het begin? Een man staan, Johannes. Hij wacht niet passief af wat de toekomst brengen zal. Hij wijst op grote veranderingen, die staan te gebeuren, en hij doet er al vast aan mee. En dan gaat het ook gebeuren! Jezus komt en om Hem heen veranderen de dingen en de mensen. Hij ziet mensen, die in hun ziekte en handicap gevangen zitten, en Hij verlost hen. Hij ziet mensen, die verblind zijn en het niet meer zien zitten, en Hij opent hen de ogen. Hij inspireert mensen en blaast hen nieuw leven in. Hij kiest voor de beschadigde mens en de kapot gemaakte wereld, en gaat staan, waar de lijdenden staan of liggen. Hij sterft, waar mensen een vreselijke dood sterven.

Wat doen wij? Doen wij mee? Wordt de nieuwe wereld ook voor ons werkelijkheid? Johannes wees op Jezus, laten wij ons de weg wijzen? En gaan wij mee op de weg, die Hij gegaan is voor ons?

Terug naar het begin! Dat is Advent! Terug naar het begin, toen de vlam in de pan ging met het vurige woord van de profeet uit de woestijn. Dat deze vlam ook ons mag aansteken! Nieuwe hoop, nieuw uitzicht, nieuw levensperspectief!

“Was ons hart niet brandende in ons?” zeiden de Emmaüsgangers. Laat het maar branden in u en in mij! De hele wereld moet in lichterlaaie staan voor de komst van de Heer!

Amen.

1 Korintiërs 15, 26
“De laatste vijand, die onttroond wordt, is de dood.”

Veel mensen hebben angst voor de dood en vermijden dan ook angstvallig over de dood te spreken. Dat zou bij ons anders moeten zijn! Wij geloven immers in de opstanding uit de dood? Wij hebben toch al menigmaal Pasen en Hemelvaart gevierd? Wij hebben toch de gaven van de Heilige Geest ontvangen? Die geeft ons toch stervenstroost en hoop op het nieuwe leven in Gods Koninkrijk? Daardoor kunnen wij toch gerust bij de dood stil staan, vandaag op het einde van het Kerkelijk Jaar. Het is nu de zondag van Gods Koninkrijk, van het hemelse perspectief, van waaruit wij mogen leven. Vroeger werd deze zondag ook wel “dodenzondag” genoemd, en dan werden de namen afgelezen van hen die ons in het afgelopen jaar ontvallen zijn. Tegenwoordig doen wij dat ook wel in de dienst van Oudjaar. Hoe dan ook, wij mogen de dood gerust onder ogen zien. De dood is immers niet meer het schrikbeeld dat vóór ons staat, maar de overwonnen vijand, die achter ons ligt. De dood is verslonden tot overwinning. En daarom mogen en kunnen wij er over spreken zonder schrik en huivering. In onze tekst uit 1 Kor.15 staat dan ook niet: “de laatste vijand die teniet gedaan zal worden”, maar: “de laatste vijand, die teniet gedaan wordt, is de dood.”

Ik wil u vandaan op Koninkrijkszondag enkele dingen daarover zeggen.

Ten eerste: De dood is. Een werkelijkheid! In tweeërlei opzicht: 1e. als het natuurlijke sterven, het heengaan uit deze wereld, niemand ontkomt daar aan, het is vaststaande werkelijkheid, wat iedereen overkomt; het is een natuurlijk gebeuren, aan alles moet een eind komen! 2e de dood als het gevolg van zonden en misdaden, van de mens, die in zonde leeft. Wij liggen onder de dood, omdat wij zondige mensen zijn. Het woordje “dood” betekent dus meer dan “sterven”. Sterven is de dood, die komt, maar er is ook een dood, die is.

De dood, die is. Zo zou je de dood kunnen zien als tegenstelling tot het leven. En dan bedoel ik het leven in Bijbelse zin. Dat is veel meer dan gewoon “bestaan”. In de Bijbel gaat het om het volle leven, zoals God dat aan mens en dier gegeven heeft, bij de schepping. Het is een rijk, vol en onbelemmerd leven, een leven in blijdschap en zonder angsten, een leven, waarnaar je nu alleen maar verlangen kunt. Het leven zoals wij het kennen, is toch een gebroken leven, kapot gemaakt als het is door allerlei verdriet en pijn, ellende, zonde en schuld. Zo was het niet door God bedoeld bij de schepping. Zo heeft de mens het toen ook niet ontvangen! Het leven, zoals het nu is, lijkt meer op een gevangenis, bedreigd door allerlei ziekten, natuurgeweld en menselijke gewelddaden en vooral ook door de dood, die aan alle kanten op ons loert. Hier is niet in het geding: de dood die komt, maar de dood die is! Het is de belemmering van het leven ten voeten uit!

Dan is er nog een derde punt, dat wij hier ter sprake moeten brengen: de dood   Als straf. In het paradijs heette het: “ten dage dat gij daarvan eet, zult gij sterven.” Toen de zonde zijn intree had gedaan in de wereld, toen is het sterven begonnen. Niet, toen de eerste mensen stierven, maar toen zij uit het paradijs verdreven werden. Toen begon het grote sterven! En nu zit de dood ons op de hielen, hij bijt zich in ons vast en laat ons als zijn prooi niet meer los. Hij zuigt ons letterlijk en figuurlijk helemaal uit. Zo gaat het “sterven”. Het is een langzaam verteringsproces, langzaam, maar onherroepelijk. De dood die is bereidt de dood, die komt, voor. Tergend langzaam misschien, maar wel heel zeker! En dat noemen wij nou ons leven. De dood is een vijand, waar niemand tegen op kan.
 
O nee? En Paulus dan? Wat zegt hij? “De dood wordt onttroond”, dat is: teniet gedaan! Betekent dat dan, dat gelovigen niet meer hoeven sterven?  Natuurlijk niet! Het gaat immers niet alleen om de dood, die komt, maar vooral ook om de dood, die is. Wat zouden we er aan hebben, dat we niet hoefden te sterven, maar dat het leven, zoals het nu is, zou worden voortgezet met al z’n verdriet en ellende? Helemaal niets toch? Christus heeft de dood teniet gedaan, zowel de dood, die is,  als de dood, die komt. Immers, waar de dood, die is, dat is dus de macht van de zonde en het zijn zonder God in de wereld, is overwonnen, daar heeft de dood, die komt, zijn oude verschrikking niet meer.

Met Christus gestorven zijn wij, met Hem opgestaan tot een nieuw leven!

De dood is nu geheel anders geworden, omdat “In Christus” ons leven totaal veranderd is! Ik weet wel, wij kunnen ons dat niet zo goed indenken. Wij maken gauw een scheiding tussen verleden, heden en toekomst. Ons verblijf hier op aarde ligt in het verleden en het heden, de eeuwigheid die komt na de dood ligt in de toekomst. Zó denken wij. Maar in de Bijbel is dat anders, daar is een ander tijdsbegrip. Verleden, heden en toekomst liggen ineen, namelijk in Christus! Tijdsverschillen, zoals wij die kennen, vallen in Hem weg! In het Johannes Evangelie zien wij dat heel duidelijk, waar Jezus zegt: “Dit is het eeuwige leven, dat zij U kennen, de eeuwige, waarachtige God, en Jezus Christus, Die Gij gezonden hebt” (Johannes 17, 3). Of in Johannes 3, 18: “Wie in Hem gelooft, wordt niet veroordeeld, wie niet gelooft, is reeds veroordeeld.” Hier wordt de tijd in de eeuwigheid opgenomen en de eeuwigheid in de tijd gelegd! Wie in Christus is, die leeft in eeuwigheid, ook al is hij nog in de tijdelijkheid hier op aarde. De dood is in zijn leven overwonnen. Dat hij straks sterven gaat, betekent dan ook nooit dat hij “dood” gaat. Er is geen “dood” meer! Alleen maar eeuwigheidleven. En dat eeuwigheidleven wordt straks in volle heerlijkheid geopenbaard. De “dood” is er niet meer, het “sterven” is er alleen nog maar: het “ontbonden” worden. Daarom zegt Paulus tot de gelovigen: “Gij zijt gestorven en uw leven is met Christus verborgen in God.” Wat een heerlijke boodschap is dat, vandaag op Koninkrijkszondag!

“De laatste vijand, die onttroond wordt, is de dood.” De dood wordt te niet gedaan, zegt Paulus. Hij weet natuurlijk ook wel, dat dit al in het sterven van Christus gebeurd is. Dus zou hij eigenlijk moeten zeggen: de dood is teniet gedaan. Maar omdat het voor ons nog toekomst is, zegt hij: de dood wordt teniet gedaan. Wij kunnen er van op aan, dat in Christus de dood teniet gedaan is, maar voor ons zelf moeten we er nog even op wachten. Wij kunnen er wel van op aan, maar moeten het hier nog even uithouden. Voor ons is het nog niet volkomen verleden tijd. Wat Christus gedaan heeft moet in ons nog worden verwerkelijkt. Nú en straks. Maar één ding is zeker: het zal gebeuren, de dood wordt ook in ons leven onttroond!

Amen.

Psalm 121: 5
“de Here is uw Bewaarder”

Veel mensen in onze tijd leven in een zekere angst en krampachtigheid. Dit hangt samen met de onzekerheid van de toekomst en het wisselvallige van heel ons bestaan. Je ziet het op economisch en materieel gebied, maar ook op geestelijk terrein. Ik hoef alleen maar de kredietcrisis te noemen en de grote banken, die omvallen, met als gevolg kelderende beurzen, en u weet wel waar ik ’t over heb. Niets is meer zeker! Veel mensen zijn daardoor losgeslagen en op drift geraakt. Er heerst ook alom een grote verslapping en ongeïnteresseerdheid, alsof de mensen willen zeggen: “Waar doe ik ’t allemaal nog voor?” Of: “Het zal mijn tijd wel duren, waar maak ik me nog druk over?” Veel mensen zijn op zoek naar enig houvast, juist ook op geestelijk gebied. Zo ontstaan er kerken, die geen kerken meer zijn, allerlei stromingen, die voorwenden aan de mensen houvast te bieden, maar die toch ook vaak hun eigen leden in de kou laten staan. Waar vind je nog rust en zekerheid?

Overal om ons heen zijn huizenhoge bergen, die dreigend op je af komen. Het woord van de Psalmdichter is zeer actueel:

“Ik hef mijn ogen op naar de bergen,
Vanwaar zal mijn hulp komen?”

Voor de pelgrimsreizigers, die Jeruzalem naderden, waren het echte bergen, die het einde van de weg versperden. “Vanwaar zal mijn hulp komen?” vroegen zij zich terecht af. Zij hadden een gids nodig, die hen veilig bij hun reisdoel zou brengen. Maar hebben wij ook niet zo’n gids nodig? Temidden van alle vijanden, die ons bergenhoog belagen? In onze onzekerheid en angst, bij al ons vragen: “Vanwaar zal mijn hulp komen? Hoe kom ik er doorheen? Wat moet ik er mee aan? Wie kan hier uitkomst geven?”

“Mijn hulp is van de Here, die hemel en aarde gemaakt heeft” antwoordt de dichter van onze Psalm. De Bijbel is in deze dingen heel nuchter en terzake. De bijbel zegt niet: doe nu maar net alsof er geen bergen zijn, vergeet het maar, leef er maar gerust op los… eten, drinken en vrolijk zijn… carpe diem, pluk de dag! Nee, dat zou ook niet reëel zijn. De Bijbel zegt gewoon: de bergen zijn er en ze zijn erg gevaarlijk, en je kunt er niet aan ontkomen, zelfs niet door de stevigste roes. Maar daarnaast is er ook nog iets anders, Iemand anders: de Here, Jahwe, de God van het Verbond, de God, die trouw is van geslacht tot geslacht.

“Eeuwig trouw” is Zijn naam. En deze God is de Schepper van hemel en aarde. Schepper betekent ook Bewaarder, want Hij laat niet varen, wat Zijn hand eens begon. Hij onderhoudt Zijn schepping! Hij houdt het in stand, bewaart het, ook ons leven temidden van al die vijandige bergen.

“De Here is uw Bewaarder, uw Bewaarder zal niet sluimeren, de Bewaarder van Israël sluimert noch slaapt. De Here zal bewaren voor alle kwaad, Hij zal uw ziel bewaren. De Here zal uw uitgang en uw ingang bewaren, van nu aan tot in eeuwigheid.”

Tot 6 keer toe komen Gods “bewaren” tegen in deze korte psalm van slechts 8 verzen. Dat wil nogal wat zeggen! Dat wil heel wat zeggen over God en ons, namelijk dat wij een Bewaarder nodig hebben, en dat Die er is! En dat het p die Bewaarder aankomt in ons leven. Dat we niet aan Hem hoeven te vertwijfelen. Hij is heel zeker, je kunt altijd van Hem op aan! Let maar eens op wat er allemaal van die Bewaarder gezegd wordt:

1) dat Hij niet zal toelaten dat uw voet wankelt;

2) dat Hij niet slaapt;

3) dat Hij een schaduw is aan uw rechterhand (dat wil zeggen dáár waar u zich niet zelf kunt verdedigen; je hebt immers het zwaard in de rechterhand en bent daarom rechts het meest kwetsbaar!);

4) dat Hij uw uitgang en uw ingang bewaart tot in eeuwigheid.

Allemaal prachtige beelden! Om weer te geven, hoe dicht God bij ons is in alle gevaren om ons te redden. Hij bewaart ons totaal: ingang en uitgang van het leven. De Jood zegt het precies andersom: eerst de uitgang, uit de moederschoot, en de ingang, in de aarde. Maar wij mogen geloven, dat de ingang in de aarde is geworden tot uitgang in het eeuwige leven. Want het is Pasen geweest, de Heer is opgestaan en de graven zullen eens openbreken. Onze uitgang is veilig gesteld. Hij is u voorgegaan naar Galilea, naar Zijn Koninkrijk, om u plaats te bereiden. Daar zullen we Hem zien! Dat mag voor ons een geweldige troost zijn, in de wirwar van het leven. Het mag allemaal nog zo onzeker zijn, één ding is toch zeker: wij worden bewaard en “wie God bewaart, is wel bewaard!”

Het zal niet zo zijn, dat daarmee alle bergen verdwijnen, nee: zij zullen altijd om u heen zijn. Waarschijnlijk komen we nog in veel verdrukkingen terecht, maar we worden er wel in bewaard, we hebben een Gods, die ons veilig geleidt.

Door de nacht van smart en zorgen
Schrijdt de stoet der pelgrims voort,
Zingend lied’ren van de morgen,
Nu het nieuwe licht weer gloort.

God is Zelf vooraan geschreden,
Hij verlicht, verlost Zijn volk;
Baant het pad, dat wij betreden,
En verjaagt de donk’re wolk!
 (Gez. 116, 1 en 3 Oude Herv. Bundel)

Mattheüs 13, 24-30 / 36-43

“Nog een andere gelijkenis vertelde Hij…” Zo begint ons Schriftgedeelte. Het grijpt daarmee terug op de “eerste” gelijkenis, die van de zaaier of -zoals ook wel eens gezegd wordt- die van het zaad. Onze gelijkenis wordt daarom genoemd: de gelijkenis van het onkruid tussen de tarwe. Beide gelijkenissen, die van het zaad en die van het onkruid, horen bij elkaar. Jezus legt ze ook samen uit en dan zie je hoe nauw ze op elkaar betrokken zijn. Het gaat daarbij niet zo zeer om de natuurlijke groei, maar om het geheim, dat daarin verscholen ligt: het wonder van het Koninkrijk van God! Het gaat daarbij om Jezus Zelf: Hij is de zaaier en Hij is tegelijk het goede zaad.

“Het Koninkrijk der hemelen komt overeen met iemand, die goed zaad gezaaid had in zijn akker.” Hier zien we al, dat het niet om een natuurlijk gebeuren gaat, maar om iets dat heel doelbewust door iemand gedaan wordt. Er was iemand, die goed zaad gezaaid had in zijn akker. Een goede boer, die zijn zaad speciaal had uitgezocht voor die ene akker van hem. Dat zal hier ook wel gebeuren. Zo’n boer kent de grond, de structuur ervan, en weet wat die grond nodig heeft. Daar kiest hij z’n zaad speciaal voor uit, zodat hij een optimale oogst krijgt. Zó is het ook met het Koninkrijk van de hemel gesteld, zegt Jezus. Geen natuurlijke ontwikkeling, het komt niet vanzelf, in een soort evolutie. Het komt alleen, omdat de Zoon des mensen gekomen is op deze aarde. Wij, de Kerk en de gelovigen, kunnen het niet uit ons zelf voortbrengen. Hij zendt ons en inspireert ons en zal ons werk afmaken. Het is allemaal in principe Zijn werk: dat de hemel nog eens hier op aarde komt! Hij is het goede zaad! Wij hoeven dit zaad niet meer uit te vinden, het is er gewoon, omdat Hij er is. Wij mogen wel vrucht zijn van dat goede zaad, dat de akker is ingegaan en honderdvoudig opkomt. Maar in Hem ligt het begin en op Hem loopt ook het goede einde uit!

Maar het is nog niet zo ver. Op het goede begin volgt het kwade…

“Maar terwijl de mensen sliepen, kwam zijn vijand en zaaide er onkruid over heen, midden tussen het koren, en ging weg.” De vijand zaait ook! ’s Nachts, terwijl de mensen slapen, stiekem in het donker. Laten we niet te gemakkelijk zeggen: het kwaad is er nu eenmaal, daar kunnen we niets aan doen. Nee, ook het kwaad is een bewust handelen van de vijand. Zijn vijand, staat er. Zijn persoonlijke vijand, die het echt opzettelijk op die ene akker gemunt heeft. Horen we het goed? De vijand ligt op de loer om Gods zaak in de grond te boren. Satan en zijn trawanten proberen het goede zaad te vernietigen. En dat gebeurt overal, waar dat zaad opkomt: in de Kerk, op het zendingsveld, in het missionaire werk hier in Nederland, in de harten en de levens van gelovigen. Hij doet het in het geheim, heel geniepig, zó dat je het nauwelijks in de gaten hebt. Gods goede zaad ligt voortdurend onder vuur. Satan doet het ook met zaad, Bijbels zaad, zodat je het onderscheid in het begin niet kunt zien. Dat is juist het gemene! We zagen het bij de verzoeking n de woestijn, waar Satan ook woorden uit de Schrift gebruikt. Hij kan het zo mooi zeggen, met z’n zoet gevoosde stem. De duivel strijd met dezelfde wapenen, hij beschikt ook over zaad en werpt het tussen het goede koren heen midden op Gods akkers. Zo ligt juist midden in de Kerk het gevaar van afval op de loer. We moeten er op bedacht zijn, ook in ons persoonlijke leven. Vragen we ons steeds weer zelf af: is het ’t goede zaad of bedrijft de duivel met ons zijn kwalijke spel? Het lijkt zo bedrieglijk op elkaar, in het begin merk je het al helemaal niet.

“Toen het graan opkwam en vrucht zette, toen kwam ook het onkruid te voorschijn.” Jezus legt het zó uit: “Het goede zaad, dat zijn de kinderen van het Koninkrijk; het onkruid zijn de kinderen van de boze.” (vs.38); en verderop in vers 41: “De Zoon des mensen zal Zijn engelen uitzende en zij zullen uit Zijn Koninkrijk verzamelen al wat tot zonde verleidt en hen, die de ongerechtigheid bedrijven…” Het onkruid, zij die ongerechtigheid bedrijven en tot zonde verleiden, midden in de Kerk, misschien hoor ik daar ook wel toe? “Heer, ben ik ‘t?” Het goede en het kwade zaad groeien naast elkaar op, hoe lang zal dit nog duren?

“Toen kwamen de slaven van de eigenaar en zeiden tot hem: Heer, heeft u niet goed zaad gezaaid in uw akker? Hij komt er dan onkruid in?” Wat een ontdekking! Sjonge, onkruid in de akker! Dat mag en kan toch niet waar zijn! Elke landbouwer schrikt daarvan. Wat moet er nu van mijn akker worden? En nu, wat moet er van ons worden? Wat moet er van de oogst worden, als ’t er zo op onze akkers uitziet? Als ’t er zo met de Kerk voorstaat? Als ’t zo ook met ons persoonlijke geloof gesteld is? Is dat nu het resultaat van de ijver van de goede zaaier, de Zoon des mensen? Wat doen de slaven nu? Verlaten zij het werk: toch onbegonnen werk! Nee, zij lopen niet weg. Zij gaan naar de Heer, zij hebben nog vertrouwen in Hem. Zij vertellen het Hem en bieden Hem hun diensten aan.

“Hij zei tot hen: dat heeft een vijandig mens gedaan! De slaven zeiden tot hem: wilt u dan dat we ’t bijeenhalen?” De Heer zegt kort en bondig: dat heeft een vijand gedaan! Zo moeten wij ook niet te veel filosoferen over de vraag, waar het kwaad vandaan komt. De vijand brengt het! Er is duidelijk een vijandige macht aan ’t werk. Vergis je niet. Ook in de kerk heeft die vijand steeds weer zijn vernietigende spoor getrokken. Kijk de kerkgeschiedenis maar na! Laten we er toch op bedacht zijn en er niet voor weglopen. Ook niet zeggen: het valt allemaal wel mee. Nee, het valt niet mee, het is een ernstige zaak, wij zijn in een hevige strijd betrokken. Er is een vijand, die het op ons gemunt heeft. Zo groot is onze nood, groter dan we zelf vaak denken. We moeten daarom net als de slaven de Heer niet uit het oog verliezen en Hem voortdurend bevragen, in onze problematiek betrekken.

“Heer, wilt u, dat we het onkruid bijeen gaan halen? Hij zei: nee, want bij het bijeenhalen van het onkruid zullen jullie tegelijk het koren kunnen uittrekken”.

De Heer zegt kortweg: nee. De mens moet pas op de plaats maken. Geen onderhandelingen, geen overwegingen van “zal ik ’t doen of laten”. Gewoon: NEE! Mensen zijn soms zo ongeduldig, ze zouden in hun haast heel het werk van de Mensenzoon ongedaan kunnen maken. Bovendien zouden ze op de plaats van de engelen gaan zitten, want aan hen komt volgens psalm 39 toe om de oogst binnen te halen. Ja, de mensen zouden dat wel willen! Mensen denken zo graag, dat zij nodig zijn, dat de Heer niet buiten hen kan. Maar ze zullen moeten leren, dat tegenover de macht van de vijand alleen een hartgrondig “nee” op z’n plaats is. We moeten daarnaast alleen maar op de Heer vertrouwen. Die zal er Zelf wel voor zorgen dat het onkruid tussen de tarwe vernietigd wordt. Het is Gods zaak om de bozen te oordelen en de macht van het kwaad uit te roeien. Wat kunnen wij ondertussen wel doen?

“Laat beide samen opgroeien tot de oogst.” De kinderen van het Koninkrijk en de kinderen van de boze samen tot de oogst! De kinderen van het Koninkrijk moeten het geduldig uithouden, volharden en geduldig zijn, ook wanneer de kinderen van de boze het heft in handen gaan nemen, ook wanneer de wereld in zijn eigen kwaad ten onder dreigt te gaan. Alsmaar wachten en volharden en geduldig uitzien naar de oogst! Het uur komt, dat de Heer zal richten!

“En in de oogsttijd zal Ik tot de maaiers zeggen: Haalt eerst het onkruid bijeen en bindt het in bossen om het te verbranden, maar brengt het koren bijeen in mijn schuur.” De Heer Zelf zorgt er voor, dat het onkruid in het vuur komt en het koren in Zijn schuur. Nu wordt het voor de slaven ook begrijpelijk, waarom de Heer eerst “nee” had gezegd. Hij Zelf zorgt er immers voor, beter dan zij het hadden kunnen doen. Wij mensen zouden er maar half werk van maken! Maar de Heer doet het in volkomenheid. Zijn engelen zullen alle kwaad en ongerechtigheid in de wereld, al dat zaad van de vijand bijeenbrengen en in de vurige oven verbranden. Maar de kinderen van het Rijk, zij die door geloof gerechtvaardigd zijn, al die mensen die op de Heer hebben vertrouwd, zij komen nu tot het Licht.

“Dan zullen de rechtvaardigen stralen als de zon in het Koninkrijk van hun Vader. Wie oren heeft, die hore!”

Zo worden gelovige mensen behouden, niet uit eigen kracht, maar alleen door de macht van Hem, in Wie de heerlijkheid van God is verschenen, de zon der gerechtigheid. De Heer Zelf, Jezus Christus, Hij is onze garantie voor het binnenhalen van de oogst. Wie op Hem vertrouwt, mag er gerust op zijn ook eens zelf geoogst te worden. Tot zo lang moeten we volharden, de ogen gericht op Hem en op Zijn oogst. We mogen te midden van het kwaad opgroeien naar een heerlijke toekomst, naar Jezus toe en achter Hem aan. Daarom: houdt goede moed! Ik heb de wereld overwonnen, zegt de Heiland. Jezus is Overwinnaar! Zijn werk kan niemand stuiten, ook de machtigste vijand niet met zijn giftige onkruid. En u? En wij? Strijdt de goede strijd des geloofs! Er is nog zo veel goeds te doen op Gods akkers.

Wie oren heeft. Die hore!

Amen.

Zacharia 8, 23c
“Want wij hebben gehoord, dat God met u is.”

Het moet toch wel ver met ons gekomen zijn, wanneer wij ons schamen voor onze vader of moeder! Of wanneer wij van onze “kom af” niet willen weten. Is het dan een wonder, dat Paulus gaat zeggen: “Ik schaam mij het Evangelie niet, want het is een kracht van God tot behoud van een ieder, die gelooft.”

Als je je voor je ouders en je afkomst niet hoeft te schamen, dan toch zeker niet voor je Heer? Hij heeft Zich toch ook voor ons niet geschaamd? Integendeel, Hij heeft contact gemaakt met mensen, met wie wij bepaald niet graag zouden willen omgaan: tollenaars, melaatsen, allerlei randfiguren van de toenmalige maatschappij. Hij heeft zelfs voor al die mensen geleden en is voor hen gestorven.

En toch, ik vraag het u eerlijk: schamen wij ons soms niet voor Hem? En voor ons geloof in Hem? Gewoon in ons dagelijkse leven, in het gezin, in allerlei relaties, op het werk, op school? Je schamen voor het geloof, in ieder geval er niet voor uitkomen. De Psalmen spreken er nog van, dat de volken Hem zullen loven, en de profeten zeggen het ook nog, zoals Zacharia in onze tekst, dat wij anderen jaloers mogen maken om met ons te gaan, omdat zij hebben gehoord, dat de God van hemel en aarde met ons is. “Want wij hebben gehoord, dat God met u is!” Maar dan zullen we het ze wel moeten vertellen! Dan mogen we toch niet onze mond houden?

Maar, Gemeente, om anderen te kunnen overtuigen moet je in de eerste plaats zelf geloven in de boodschap, die je hebt uit te dragen. Wie niet zelf gelooft met heel z’n hart, zal ook nooit z’n hart kunnen laten spreken. En daar moet het toch vandaan komen! Zo was het ook bij de mensen, aan wie Zacharia zijn goddelijke beloften gaat doorgeven. Die mensen verkeerden in een ernstige downstemming, precies zoals velen van ons de laatste tijd. Ze waren wel niet ongelovig geworden, dat zijn de mensen van vandaag meestal ook niet -zeker niet in Amerika- maar helemaal overtuigd van de heerlijkheid van de zaak van God waren ze toch ook niet. Een duidelijke zaak. Het leven kan dikwijls zo teleurstellen en goedgelovige mensen aan het twijfelen brengen. De mensen rondom Zacharia waren na jaren van ballingschap eindelijk teruggekeerd naar het heilige land. Wat hadden zij in al die jaren daar naar verlangd!

Vol verwachting keerden zij terug, juichend en zingend, vol goede moed. Zij hadden Jeruzalem nog in gedachten als de stad van God, met de mooie tempel van Salomo. Als je terug denkt, dan wordt alles nog veel mooier ook! Maar het valt tegen. Al gauw komt de ontnuchtering. De stad was zo kaal, de tempel verwoest, niets van vroeger vond men meer terug! En als zij dan de tempel herbouwd hebben, haalt het niet bij de herinnering aan vroeger: die mooie tempel van Salomo! Nee, zij werden diep teleurgesteld. In die toestand konden zij ook zeker niet anderen overtuigen van de heerlijkheid van God en ook van hun geloof. Opvallend, hoe ze dan een uitweg zoeken: zij vluchtten in het vasten. Een troosteloze zaak! Het betekende immers, dat zij aan het verleden bleven hangen. Zij gingen door met het tonen van rouw en verdriet, zij hadden geen oog meer voor de toekomst. In plaats van met opgeheven hoofd te vertrouwen op God, bleven zij in de ellende steken.

Kan het ook niet bij ons soms zó gaan? Wat er vandaag met veel kerken en gelovigen gebeurt, is toch niet anders? Terugkijken naar vroeger, toen de kerken nog zo lekker vol waren, en geen oog hebben voor Gods heerlijke toekomst. De kerk verbleekt bij alles wat de “wereld” te bieden heeft. Die mensen van Zacharia hadden in de ballingschap steden en tempels gezien, waar Jeruzalem wel bij moest verbleken. Zo lijken ook onze kerken wel dor en doods, vergeleken bij alle ontspanningsgeweld in onze consumptiemaatschappij. Gaat er nog wel aantrekkingskracht uit van onze kerken? Velen vinden van niet en lopen dan ook weg. Stellen wij ons zelf eens de vraag: Wat doen wij? Zijn wij nog overtuigd van de rijkdom van de dienst van Christus? Zó overtuigd, dat we er niet meer over zwijgen kunnen? Zó overtuigd, dat we levende getuigen worden van de Heiland? Waar blijkt dat dan uit? Zou er ook bij ons niet veel veranderd moeten worden in onze lauwheid en traagheid, ons gebrek aan belangstelling, ons weinig overtuigd leven uit de genade van God?

De mensen van Zacharia waren teruggekeerd en wisten niets beter te doen dan problemen te maken over vasten. Geen blij geloof, geen overtuigend anderen trekken: kom, ga met ons mee en doe als wij! Er gaat niets van hen uit, ze zijn niet in staat anderen over de streep te halen om ook te gaan geloven in de eeuwige God.
 
En dan komt midden in hun vermoeiend bespreken van de problemen over het vasten Zacharia, door God gezonden, om hun de ogen voor Gods werkelijkheid te openen. “Mensen, jullie zitten met de problemen van het vasten en zo. Ach, dat heeft allemaal niet veel waarde, want er zullen dagen komen, dat de mensen van alle mogelijke volken zullen komen en naar Jeruzalem gaan om jullie God te zoeken. Want zo zullen zij zeggen: wij hebben gehoord dat God met u is!”

Wat zitten jullie toch te zeuren? Terwijl jullie in het bezit zijn van God! Dat is toch het grootste bezit! Een God te hebben, Die met hen is. De volken, misschien hebben zij veel te bieden: indrukwekkende gebouwen, hemels vol met goden, macht over mensen en bezittingen. Ach, wat hebben zij niet nog veel meer dan het handjevol mensen dat in Jeruzalem woont, dan die 16 miljoen mensen in Nederland, ook maar een handjevol, dan dat handjevol Godsgetrouwen over heel de wereld? Maar zij hebben een God, Die met hen is! Geen verre eisende God, Die alleen maar wil hebben. Geen barse straffende God, Die alleen maar vernietigt. Nee, God, Die een Vader is. Een God, die vergeeft. Want “alzo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat een ieder die in Hem gelooft niet verloren zal gaan, maar eeuwig leven zal hebben. God heeft Zijn Zoon niet naar de wereld gezonden om de wereld te veroordelen, maar opdat de wereld door Hem zou worden gered.” (Joh.3). God, Die kiest voor de wereld, het werk van Zijn handen, Die doorgaat met de scepping en die ook onderhoudt, de Heer van hemel, zee en aarde, Die wolken, lucht en winden wijst spoor en baan en ook wel wegen zal vinden, waarlangs onze voet kan gaan. Dat alles en nog veel meer gaat Zacharia beloven. Die God komt midden onder ons op deze wereld, Hij gaat de geschiedenis maken, ook de geschiedenis van de tanende kerken. En ook uw persoonlijke geschiedenis.

“Want wij hebben gehoord, dat God met u is.” Laten wij dat toch nooit vergeten, dat God met ons is. Laten wij toch geen zwijgende Christenen worden, die alsmaar incasseren, maar nooit dankbaar Zijn Naam groot maken. Laten wij ons toch niet zoveel met eigen stokpaardjes en probleempjes bezig houden en daarbij Gods plan met de wereld uit het oog verliezen! Wij zijn koningskinderen, verzoend, verlost, kinderen van Gods belofte, van Gods heerlijke toekomst. Laat dat ook aan andere mensen zien, kom er voor uit, schreeuw het van de daken, zó dat anderen jaloers op u worden, jaloers op uw rust en zekerheid, uw geloof en vertrouwen. Als dan die mensen gaan zien dat God met u is, zo zegt de profeet: “dan zal het wonder gaan gebeuren dat volken zullen komen en inwoners van vele steden en zeggen: Laten wij toch heengaan om de gunst des Heren af te smeken en om de Here der heerscharen te zoeken… wij willen met u gaan, want wij horen het: GOD IS MET U !”

In Christus is deze belofte werkelijkheid geworden. God is met ons, zo luidt Zijn naam: Immanuël. Hij is het dan ook, Die eens alle volken zal samenbrengen rondom Zijn troon. Hij zendt ons nu al uit om dat te laten zien: om aan armen het Evangelie te brengen, aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken, en aan blinden, dat zij zullen zien; om verdrukten te laten gaan in vrijheid. En dat alles dichtbij aan de mensen om u heen, maar ook aan hen die ver weg wonen.

Een zware opgave? Ik weet het. Maar ook een heerlijke! Wij mogen het doen, het is tenslotte allemaal en alleen maar genade! We mogen er aan beginnen, persoonlijk, en als Gemeente, maar weet wel: Hij zal het volbrengen! Want:

“Hij die u roept is getrouw, Hij zal het ook doen!”

“Wij hebben gehoord, dat God met u is”.

Heeft u het ook gehoord?

Amen.

Handelingen 7, 56
“Zie, ik zie de hemelen geopend en de Zoon des mensen, staande ter rechterhand Gods.”

In Handelingen 6 en 7 ontmoeten we Stefanus, de eerste diaken in de pas geboren Christelijke kerk. Maar hij is meer dan alleen diaken! We zien hem op minstens vier manieren bezig.

In de eerste plaats natuurlijk als diaken. Stefanus behoort tot de zeven mannen, die door de apostelen werden aangesteld om de armen in de Gemeente te verzorgen. Dat waren overwegend weduwen en wezen, In die tijd had je nog geen AOW en Weduwen- en Wezenpensioen. Wat mogen wij daar trouwens dankbaar voor zijn in onze “verzorgingsstaat”! Maar Jeruzalem was al net als onze wereld: open voor allerlei soorten mensen. Ze kwamen van heinde en ver.

En allemaal wilden ze gebruik maken van de armenverzorging van de kerk. In onze tijd hebben we de WMO, waar de mensen, die het nodig hebben, terecht kunnen. En de burgerlijke Gemeenten willen voor de uitvoering van de WMO ook graag samenwerken met de verschillende kerken. In de tijd van Stefanus ging er van de overheid nog niets uit om armlastigen gehandicapten, weduwen en wezen, te helpen. En dat in zo’n internationale stad als Jeruzalem met diverse bevolkingsgroepen en sociale lagen. En zoals dat ook nu nog wel gebeurt: er is rivaliteit tussen autochtonen en allochtonen. De apostelen wilden dat beslist niet, iedereen was voor God gelijk en moest dus ook gelijk behandeld worden. Het gebeurde wel, dat Hebreeuwssprekende (dus Joodse) weduwen voor werden getrokken bij de bedeling, ten koste van de Grieks-sprekende (de allochtonen). De diakenen moesten dat voorkomen!

Er worden twee diakenen met name genoemd: Philippus en Stefanus. Philippus is de man, die in Handelingen 8 een ontmoeting heeft met de kamerling uit het Morenland. Hij is dus niet alleen diaken, maar doet ook aan zendingswerk. Z o zal het met Stefanus ook gegaan zijn: niet alleen bezig met de uitdeling van stoffelijke goederen, maar ook met getuigen en preken. Zo zien we Stefanus staan voor de Joodse Raad, getuigend en prekend. Het wordt de langste redevoering, die we in het boek Handelingen tegenkomen. Wat hij allemaal te zeggen heeft, liegt er niet om. Hij beschuldigt het Joodse volk er van, dat zij altijd al de Heilige Geest heeft weerstaan. Hij lijkt in dit opzicht veel op de oude profeet Jeremia. En net als deze wordt ook hij verworpen, omdat hij “lasterlijke taal zou spreken tegen Mozes en God, tegen de heilige plaats en de Wet”. En toch hingen de mensen aan zijn lippen! En dan probeert men hem op een andere manier het zwijgen op te leggen: hij wordt gevangen genomen en gestenigd. Daarmee wordt hij tot de eerste martelaar in de Kerk.
 
Stefanus was diaken, prediker en geloofsgetuige en tenslotte martelaar. In al deze functies staat hij voor ons als een discipel van Jezus Christus, vol van de Heilige Geest. Hij weerspiegelt, net als Paulus later zou doen, het beeld van de Heiland. Toen Jezus stierf sprak Hij: “In Uw handen beveel ik Mijn geest”. Zo doet ook Stefanus, toen hij stierf. Hij sprak: “Here Jezus, ontvang mijn geest”. En waar Christus aan het kruis sprak voor zijn moordenaars, daar doet Stefanus precies hetzelfde: “Heer, reken hun deze zonden niet toe.”

Maar vóór zijn sterven heeft Stefanus nog een woord gesproken, dat ons aan het denken moet zetten: “Zie, ik zie de hemelen geopend en de Zoon des mensen, staande ter rechterhand Gods.” Je hoort wel vaker van mensen, die staande op de grens van leven en dood zo’n visioen hebben: een blik in het hiernamaals. Vaak wordt dan gezegd, dat ze door een pikzwarte donkere tunnel kwamen, een schitterend licht tegemoet. Het is een blik zo mooi, dat menigeen later zegt: Wat jammer, dat ik terug moest!” Stefanus kon niet terug, maar heeft ons wel zijn heerlijk getuigenis achter gelaten. Hij zag de geopende hemel! Voor ons is dat een grote troost. Want veel mensen weten niet goed of er wel een hemel is, waar ze naar toe gaan. Nou, u mag het weten, want Stefanus getuigt er van! Hij zag daar de Zoon des mensen, de Heiland Zelf, staande aan de rechter kant van God.

Wat een geweldig getuigenis is dat! Voor ons onzekere twijfelachtige mensen. Later zou Paulus hetzelfde betuigen, als hij zegt dat ons burgerschap in de hemel is. Sterker nog: “wij zondige mensen zijn met Christus in de hemel gezet!” (Eph.2, 6). En de Heidelbergse Catechismus verwoordt het zo: “Wij hebben in Christus ons vlees en bloed in de hemel.” Wij zien het nog niet met onze ogen, maar wij mogen er vast op vertrouwen, omdat we het gehoord hebben uit de mond van Stefanus. Eens zullen wij het ook echt zien! Dit te geloven moet de ruggengraat zijn van ons leven en werken. Zonder deze blik zou het allemaal zo zinloos zijn, ook het diaconaat en de prediking, het lijden en het sterven. Als we het soms moeilijk hebben, ondragelijk moeilijk, dan helpt die blik in de geopende hemel ons verder.

Het leven van u en mij is in Christus verborgen (nu nóg!) in de hemel, maar dat betekent toch ook: geborgen bij God. Christus is onze borg!

Amen

Nu alleen maar “Amen” zeggen,
Al is ’t met gebroken stem;
Dan je hand in Gods handen leggen
En op weg gaan, achter Hem.

Nu alleen maar blijven lopen
In het voetspoor van je Heer;
Blijven strijden, blijven hopen,
Wachtend op Zijn wederkeer.

Nu alleen Zijn woord vertrouwen:
“Altijd zal Ik met je zijn”;
Als een kind je handen vouwen,
Zijn getuige willen zijn.

Al je twijfel af te leggen
En alleen maar Amen zeggen.

(Nel Benschop. Uit de bundel “Geloof je dat nog?”)

Lukas 6, 27-28 en 2 Samuël 16, 5-14
“Maar tot u, die Mij hoort, zeg Ik:  hebt uw vijanden lief, doet wel degenen, die u haten; zegent wie u vervloeken; bidt voor wie u smadelijk behandelen.”

Zo spreekt Jezus in Lukas 6. Een onmogelijk gebod om in praktijk te brengen. Het wordt daarom ook wel het hoogste Christelijke levensideaal genoemd.

De liefde voor onze naasten en vrienden vinden we heel vanzelfsprekend. Ook warme gevoelens voor de zieke en ellendige mensen en dieren vinden we heel natuurlijk. Maar liefde voor vijanden, daar hebben we moeite mee. Dat is dan ook duidelijk iets, dat niet bij de menselijke natuur hoort, dat komt ergens anders vandaan. We zeggen dan: het komt van Boven, van God en van Jezus, die bad voor Zijn vijanden. Dat is iets, wat ons alleen door God Zelf geleerd kan worden, door de kracht van de Heilige Geest. Liefde voor de vijand heeft men ook wel eens als de Nieuwtestamentische vervulling van de Tora, de Wet en de Profeten, gezien. Alsof het zou staan tegenover het Oudtestamentische “oog om oog, tand om tand”. Toch is dit niet juist gedacht. Ook in het Oude Testament  komen we immers de liefde voor de vijand tegen. Neem bijvoorbeeld Spreuken 25, 21: “indien degene, die u haat, honger, geef hem brood te eten, en als hij dorstig is, geef hem water te drinken.” Ook moeten we bedenken, dat geboden als het “oog om oog en tand om tand” niets te maken heeft met haat voor de vijand, maar eerder met liefde. Het is een sociale maatregel, dat met gelijke maten gemeten moet worden. Niet dat je te veel van de ander terugneemt. Als de vijand je één oog wegneemt, mag jij er geen twee nemen, of misschien wel nog meer: ogen en handen of zo. We moeten niet vergeten, dat in de tijd van het Oude Testament bloedwraak een heel normale zaak was. Daardoor werden hele families en zelfs volksstammen uitgemoord. Dat moest bij het volk van God niet gebeuren! Vandaar dat Mozes zin mensen voorhoudt: “Oog om oog, tand om tand.”

Mensen moeten liefdevol met elkaar omgaan, Alleen dit staat er wel in het Oude Testament: “Here, zou ik niet haten, die U haten?” Maar dan gaat het om mensen, die God haten. En dat wordt in het Nieuwe Testament ook nergens tegengesproken. Er staat niet : “hebt de vijanden van God lief”, maar ” hebt uw vijanden lief”. Gods vijanden en onze vijanden mogen dus niet verward worden. Over Gods vijanden hoeven we ons trouwens ook niet druk te maken, Dat kan God alleen wel aan! En wie zal zeggen, welke mensen en machten vijanden van God zijn? Hoe vaak is het in oorlogen niet gezegd, dat God aan onze kant staat? Terwijl later bleek, dat juist het omgekeerde het geval was! Trouwens wie vandaag een vijand van God is, kan morgen wel Zijn vriend zijn. Kijk maar naar een man als Saulus. Vandaag een vijand, morgen een vriend! (zie de preek van vorige week).

God zegt: “Mij komt de wraak toe en de vergelding” ( Deuteronomium 32, 35).

Dat wordt niet alleen gezegd met het oog op Gods eigen vijanden. Maar dat mogen wij ons ook aantrekken! Wij moeten geen wrok koesteren tegen onze vijanden. Integendeel, we moeten de wraak omkeren in liefde. Daarmee wordt niets onnatuurlijks van ons gevraagd. Je hoort wel eens zeggen: “Maar dat kan ik niet! Hoe moet ik hem of haar, die mij zo veel aangedaan heeft, nou liefhebben? Hoe kan God dat nou van mij vragen?” Het is ook zo, dat sommige mensen onuitstaanbaar zijn. Maar dan moeten we wel twee dingen onderscheiden: liefhebben is niet lief vinden. Als we onze vijanden lief zouden moeten vinden, zou dat heel tegennatuurlijk zijn. Maar dat vraagt God ook niet van ons! We hoeven iemand, aan wie wij een hekel hebben, niet lief te vinden. Dat zou ook niet kunnen! Maar we mogen hem wel liefhebben, sterker nog: we moeten hem liefhebben. En we kunnen het ook. Hoe dan? Als we bedenken dat God die ander ook liefheeft net als mij zelf. Dan kunnen we toch niet achterblijven? We moeten allemaal van Gods liefde leven! Ik weet wel, dat kost soms heel wat moeite, maar het heeft God ook heel wat gekost: Zijn eigen geliefde Zoon. Het valt ons niet mee iemand, die ons een hak heeft gezet of iemand die ons altijd maar dwars zit, lief te hebben. Sommige mensen zijn nu eenmaal je “vijanden”. Ze liggen altijd dwars. God zegt ook niet, dat het niet zo is. Het is een harde realiteit, dat mensen elkaar soms niet kunnen uitstaan. Blijkbaar is daar niet aan te ontkomen. De ene mens is je sympathieker dan de andere. Toch, zegt God, dat we ze moeten liefhebben, allemaal! Zoals Jezus aan het kruis voor Zijn vijanden bad en hen zegende, zó moeten wij dat ook doen.

En denk nu niet, dat Hij het alleen vraagt aan mensen, die tot een zekere heiligheid en vroomheid gekomen zijn. Zulke mensen bestaan en zijn een voorbeeld voor ons. Toch worden niet alleen zij bedoeld. Jezus heeft het tegen iedereen, ook tegen ons, ieder die Hem maar horen kan. “Maar tot u, die Mij hoort, zeg Ik: hebt uw vijanden lief…”

Hoe zouden we nog het Onze Vader kunnen bidden, als we dat wat Jezus hier van ons vraagt niet deden? “En vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren.” Liefde komt voort uit vergeving, liefde IS vergeving. Vergeven, niet omdat je die vijand zo lief en aardig vindt, maar omdat Christus hem liefheeft en jij het daarom ook kunt. Je hebt hem lief in Christus. Niet in jezelf, maar in Christus, en dan wordt het ook iets van je zelf.

We zien de voorbeelden in het Oude Testament: Jozef en zijn broers, Esau die Jakob omhelst, David die Saul spaart, de barmhartige Samaritaan. En in onze andere Schriftlezing uit 2 Samuel komen we David tegen, die voor Absalom vlucht. Simeï vervloekt hem dan vanuit de hoogte. Dan willen de metgezellen van David Simeï doden. Maar David verstaat het anders. David zegt: “Laat hem mij maar vervloeken, want de Here heeft tot hem gezegd: vervloek David. Wie zou dan zeggen: waarom hebt gij zo gedaan?”

Ook in de Griekse omgeving van het Oude Testament kende men het gebod van de vijandsliefde. De beroemde Alexander de Grote, die heerste over het gebied, dat van Griekenland tot aan India reikte, had eens een Indische wijze op bezoek. Hij vroeg hem: “Hoe kan een mens tot een God worden?” De wijze antwoordde hem: “Wanneer hij doet wat alleen God kan doen.” “En wat is dat dan?” vroeg Alexander hem. De wijze antwoordde: “Wanneer hij zijn vijanden liefheeft, alleen dan!”

Bij de geschiedenis van David en Simeï zien we, hoe we in elke vijand een instrument van de Heer kunnen zien. Dat mogen we ons aantrekken. De mens, aan wie we zo’n hekel hebben, zou wel eens door God op onze weg beschikt kunnen zijn. Daarom moeten we niet zo zeer op onze vijanden zien, maar ons altijd weer afvragen, of zij ons iets te vertellen hebben, wat God zo bepaald heeft. God heeft er een bedoeling mee, misschien om ons te leiden of te kastijden of tot een sterker geloof te brengen. Dat is het eerste wat we moeten bedenken bij dit grote gebod: “Hebt uw vijanden lief!” Zij kunnen instrument zijn in Gods hand. Het tweede, wat hierop direct aansluit, is: vijandschap en haat komen voort uit de vreselijke macht van de zonde. En u weet toch wel, dat de zonde niet alleen in de vijand huist, maar ook in u zelf? Wij zijn geen haar beter dan de ander. Laat ons dat bescheiden maken! Allen hebben we van Gods genade te leven. En als u deze genade van God ontvangt, wees dan dankbaar en heb van daaruit ook medelijden met uw “vijand”, die nog niet zo ver is of minder bedeeld in de genade van God. Misschien is die vijand van u door haat verblind, waardoor hij niet meer kan bidden. Doet u ’t dan voor hem! Dat is de liefde, die God van ons vraagt. Dank Vader, dank voor die genade, die ik als zondaar  niet verdien!

Dan  is er nog een derde punt, waarop we moeten letten. Geen vijandschap komt zo maar uit de lucht vallen. We zijn er altijd ook zelf debet aan! Laten we er voor oppassen ons zelf te beklagen, alsof wij het slachtoffer zijn. Nee, we zijn ook veroorzakers van die vijandschap. Het zou wel eens kunnen zijn, dat ons doen en laten anderen prikkelt, zo erg dat ze een hekel aan ons hebben gekregen. Let er toch eens op, hoe uw houding reacties bij anderen teweeg brengt, nare reacties. Als we ’t merken, probeer dan zelf uw houding te veranderen! En als u dat niet kunt, ga dan die ander een beetje uit de weg, zodat u die ander niet steeds weer ergert.

Tenslotte nog de vraag: wat is de diepere betekenis van die vijandschap? Hebt uw vijanden lief! Als God alleen maar liefde is, waarom zijn er dan voor mij nog vijanden? Ik zei u daarnet al: misschien heeft God daar wel een bedoeling mee. Probeer daar eens achter te komen! Zoals David deed, toen hij zei: “Misschien zal de Here op mijn ellende letten en mij het goede schenken in plaats van Zijn vervloeking van deze dag.” Zou het voor ons ook niet een geloofsbeproeving kunnen betekenen? De vijand houdt ons een spiegel voor, we zien daarin onszelf en merken hoe we Gods genade nodig hebben. Uw bitterste vijand kan u zo tot een zegen zijn, omdat hij het geloof in u versterkt en uw hoogmoed een kopje kleiner maakt. Probeer daar oog voor te krijgen. Laat de vijandschap zo het goede in u uitwerken. Ook de vijandschap, die we soms ervaren in ons eigen lichaam, ziekte en handicap, kan dit uitwerken. Ons lijden kan ons zo tot zegen worden. God gaat met de mens een wonderlijke en onnaspeurbare weg.

Amen.

Filippensen 4: 5-6
Uw vriendelijkheid zij alle mensen bekend
De Heer is nabij.
Weest in geen ding bezorgd,
Maar laten bij alles uwwensen
Door gebed en smeking met dankzegging
Bekend worden bij God.

De apostel Paulus begint zijn “leefregel” met blijdschap: “Verblijdt u in de Here te allen tijde! Wederom zal ik zeggen: verblijdt u!” (vers 4).

En dan voegt hij er aan toe: bescheidenheid, vriendelijkheid, welwillendheid, zachtheid. Wat er mee bedoeld wordt, begrijpen we, als we kijken naar het tegenovergestelde: pretenties hebben. Wie geen pretenties heeft, niet hoogmoedig is, niet buiten z’n schoenen loopt, geen verbeelding heeft, zich niet breed maakt ten koste van een ander, niet aanmatigend optreedt, zo’n mens kun je bescheiden, vriendelijk, welwillend en zachtmoedig noemen. Zó moesten we zijn, zegt Paulus. Uw bescheidenheid, uw vriendelijkheid, zij alle mensen bekend!

Is dat nou niet een beetje vreemd? Een bescheidenheid, een vriendelijkheid, aan te prijzen, die alle mensen bekend moet zijn? Iemand, die zó is ingesteld, timmert toch juist niet aan de weg? Nee, dat is zo. En toch kan er over iemand gesproken worden, die bescheiden en welwillend en vriendelijk is, juist omdat het zo weinig voorkomt. Ik denk aan een man als Paulus zelf. In het voorgelezen gedeelte uit Filippensen 3 hebben we gehoord, hoe Paulus op zich zelf wees: “Weest allen mijn navolgers, broeders, en ziet op hen, die evenzo wandelen, gelijk gij ons tot voorbeeld hebt.” (vers 17).  Nou nou, zult u zeggen, dat klinkt toch allesbehalve bescheiden! Als we ’t de apostel zelf gevraagd zouden hebben, hadden we beslist ten antwoord gekregen, dat bescheidenheid en zo niet betekent dat je je dan klein moet maken en je talenten niet mag “uitstallen”. Ook niet, dat je dan achteraan moet gaan staan, terwijl God je roept juist vóóraan te gaan staan. Dat zou “valse bescheidenheid” zijn! Nee, je moet de plaats innemen, waar God je toe geroepen heeft. De taak vervullen, die God op je schouders heeft gelegd, ook als je daarmee in het brandpunt van de aandacht komt te staan, zoals dat bij Paulus het geval was. In zijn moeilijke positie als geroepene van God heeft hij veel ellende moeten doorstaan. Zó is hij ons voorbeeld geworden!

De verzen, die onmiddellijk op onze tekst volgen, spreken wat dat betreft boekdelen. Paulus verklaart daar, dat het hem veel genoegen heeft gedaan, dat men aan hem gedacht heeft. Hij zat namelijk ter wille van zijn geloof in de gevangenis en de Gemeente van Philippi had hem -denk ik – een voedselpakket gestuurd. Toch zegt hij geen gebrek te hebben. Want “ik weet wat armoede is en ik weet wat overvloed is. In elk opzicht en in alle dingen ben ik ingewijd, zowel in verzadigd worden als in honger lijden, zowel in overvloed als in gebrek. Ik vermag alle dingen in Hem, Die mij kracht geeft. Toch hebt gij er goed aan gedaan te delen in mijn verdrukking.” Paulus is hier heel eerlijk. Hij zegt precies waar het op staat. Hij verbloemt zijn ellende niet. Geen valse bescheidenheid van “ach, het valt wel mee”, maar rechtuit spreken, hoe de zaak er voor staat, en tegelijk ook getuigen over de kracht van God, waardoor hij zich staande kan houden: dat je met Zijn hulp alle dingen aankunt! Wie zó leeft, is een getuige van hoe ’t zou moeten zijn in ieders leven. De apostel mag zichzelf zeker tot voorbeeld stellen!

Hier ligt vanzelfsprekend een verband met de blijdschap, waartoe de apostel ons eerder opriep. Een blij mens is immers ook een tevreden mens, bescheiden en vriendelijk, welwillend en zachtaardig. Het één vloeit uit het ander voort. Een blij mens vraagt niet altijd naar méér, maar gunt vooral ook anderen méér. En daarom”weest blij en laat dat ook zien in uw gedrag door bescheiden en vriendelijk te zijn te allen tijde. Als je echt leeft “in de Heer”, dan kun je toch ook niet anders? Je weet, dat je eigendom bent van de Heer en in Zin voetstappen dient te gaan. Je bent erfgenaam van de hemel, maar ook mede-kruisdrager. Een Christen vertegenwoordigt de Heer hier op aarde. Daarin ligt het geheim van een “bevindelijk” leven. Je leeft met God, je vraagt Hem telkensweer: “Heer, wat moet ik nou doen? Is het goed, dat ik het zó doe? Wat wilt U met mijn leven?” Het is een biddend leven, in de hoop dat je ook trouw bevonden zult worden! Daarom moet een gelovig Christen blij zijn en vriendelijk.

“Want de Heer is nabij”, zo gaat de apostel verder. Hij denkt hierbij aan wat wij noemen “de wederkomst van Christus.” Hij ziet deze in korte tijd tegemoet. Dat maakt veel verschil met onze levensinstelling: wij rekenen niet meer zo met een spoedige komst van Christus. Voor Paulus betekende de spoedige komst van Christus, dat hij zich niet meer zo hechtte aan dit leven. Wat zou je dan nog om aardse zekerheden geven en om je aardse positie? De Heer is nabij! Wordt het dan niet tijd, dat we de dingen van ons hier gaan loslaten? Om ons in te stellen op de dingen van Hem straks? Ook hier ligt weer een samenhang met het voorafgaande aan onze tekst: blij zijn in de Heer.

Hoe zou een Christen, die “blij in de Heer” is, anders kunnen zijn dan vriendelijk en mild, bescheiden en ootmoedig? Een mens verlangt toch niets mooiers dan “overkleed  te worden met de woonstede uit de hemel” ? Wat hecht je dan nog waarde aan al de dingen in ons aardse bestaan? Die zijn toch maar tijdelijk en voorlopig! Maar die woorden van Paulus “de Heer is nabij” mogen voor ons ook nog een andere betekenis hebben dan voor de lezers van Paulus’ brief toen. Wij leven niet meer zo met een verwachting, dat de Heer spoedig zal terugkomen. Het heeft al twee duizend jaar geduurd en ’t zal nog wel veel langer duren, eer we de Heer hier op aarde terugzien. Zo denken de meesten. “Van die dag en die ure weet niemand dan de Vader” heeft Jezus Zelf gezegd. Toch moeten we zó leven, alsof het elk moment kan gebeuren: waakzaam en bereid en hoopvol. Soms is dat wel moeilijk in ons leven: aan de ene kant moet je bereid zijn om alles op te geven, om de Heer tegemoet te gaan! Aan de andere kant heb je ook nog een opdracht hier op aarde te vervullen. Aan de ene kant verwacht je de wederkomst van de Heer, aan de andere kant weet je dat de Heer al gekomen is en dat je nu leven mag “in de Heer”. Beide aspecten klinken door in het “de Heer is nabij”. Niet alleen de toekomstverwachting, het straks, maar ook het heden, het nu al. De Heer is nabij, wij zijn “in de Heer”. Wij weten Hem heel dicht bij ons. Wij hebben een schat in de hemel, omdat de Heer opgevaren is en daar voor ons opkomt. Maar we mogen die schat ook al bewaren in ons hart! Omdat de Heer met de Heilige Geest van daaruit ons leven regeert. Hij is nabij, in onze zwakheden, in onze ellenden en zorgen, ook in onze dagelijkse behoeften, en Hij weet wie wij zijn en wat wij nodig hebben.

Daarom: weest in geen ding bezorgd!

Ook deze uitroep volgt heel logisch op het voorafgaande. Als wij zijn “in de Heer”: blij en vriendelijk, bescheiden en ootmoedig, wat ligt dan meer voor de hand dan ons leven met alles wat het meebrengt in handen te geven van de hemelse Vader en te zeggen: “Heer, doet U maar wat U goed dunkt, ik zal daar geen zorg over hebben, ik geeft het over aan U!” Want, als er één ding zeker is, dan is ’t toch wel dit: dat Hij, Die Zijn eigen Zoon niet gespaard heeft, maar voor ons allen overgegeven, ons met Hem ook alle dingen schenken zal!

Weest in geen ding bezorgd! Paulus herhaalt hier de woorden uit de Bergrede (Matth.7): “Daarom, zeg ik u, weest niet bezorgd over uw leven…” God, die de vogels van de hemel voedt en de lelies van het veld bekleedt, zou Hij niet zorgen voor de mensen, van wie Hij de Vader is? Hij weet toch wat maaksel wij zijn en wat we nodig hebben? Daarom: Weest in geen ding bezorgd! We horen deze vermaning ook in de 1ste Petrusbrief: “Werpt al uw bekommernis op Hem, Die voor u zorgt.”

Toch hebben we daar soms wel wat moeite mee! Is het niet wat te gemakkelijk gezegd? Worden hier de moeilijkheden van het leven niet wat onderschat? Het leven moet er toch ook naar zijn, om dat te kunnen, ik bedoel: om niet bezorgd te zijn! Maar wat dacht u van het leven van Paulus en Petrus? Beide zijn als martelaar gestorven, en heel hun leven was kruisdragen. Daarom: laten we beschaamd onze mond houden. “Weest in geen ding bezorgd!” Dat betekent toch ook niet, dat je zorgeloos in het leven moet staan. Dat je de boel maar laat waaien! Natuurlijk niet, zó is het niet! Geen boer zal oogst van zijn akker verwachten, als hij niet eerst geploegd en gezaaid heeft. En zo is het met alles in ons leven. We hebben altijd zorg te besteden aan wat wij doen en ondernemen. Wij moeten ons inzetten voor de taak, waarvoor we gekozen hebben, waar God ons toe roept in ons leven. Dat zijn onze zorgen. Maar ik denk niet,dat Paulus die bedoeld met zijn oproep: “Weest in geen ding bezorgd!” Nee, hij bedoelt dat je de zorgen overtrekt, dat je je zorgen maakt voor de dag van morgen, dat je de zorgen te veel naar je toehaalt, zodat je ’t niet meer doet in dienst van de Heer, maar in je eigen dienst en eigen belang. Daardoor ben je angstig en den je soms dat je ’t niet redt! En dat is ook terecht, want heel veel dingen redden we niet, in zo veel schieten we te kort, het is soms alsof het leven je bij de handen wordt afgebroken.

Niet bezorgd zijn ligt in de lijn van wat Paulus daarvoor gezegd heeft: dat een mens “in de Heer” is en daarom blij en vriendelijk in het leven mag en kan staan, verzekerd van de nabijheid van de Heer. Wij mogen zorgen, maar in opdracht van en voor rekening van de Ander, niet van ons zelf dus, maar van Hem, onze opdrachtgever. In laatste instantie is Hij verantwoordelijk voor al ons zorgen, en daarom hoeven wij niet bezorgd te zijn. Begrijpt u? Wij mogen bij al ons zorgen rekenen op Zijn hulp. En als we ’t zelf niet redden, mogen we ’t aan Hem overdragen, biddend dat Hij ons werk zal afmaken, voleindigen.

“Weest in geen ding bezorgd”…

Tenslotte zegt Paulus ook, hoe we dat kunnen: “Laten bij alles uw wensen door gebed en smeking met dankzegging bekend worden bij God. En de vrede van God, die alle verstand te boven gaat, zal uw harten en uw gedachten behoeden in Christus Jezus.”

Amen.

Filippensen 4, 4
Verblijd u in de Here te allen tijde! Wederom zal ik zeggen: verblijdt u!

We hebben vandaag een beschrijving van het christelijke leven, zoals Paulus dat ziet en ook zelf ervaart. Er wordt in de Bijbel we vaker over de uitwerking van het geloof in een christelijk levenspatroon gesproken. Ze worden ons als een soort spiegel voorgehouden. We moesten er wat vaker in kijken! Ik zie bijvoorbeeld in het Oude Testament Psalm 15: “Here, wie mag verkeren in Uw tent? Wie mag wonen op Uw heilige berg? Hij, die onberispelijk wandelt en doet wat recht is en waarheid spreekt in zijn hart…” En die mooie Psalm 24: “Wie mag de berg des Heren beklimmen, wie mag staan in zijn heilige stede? Die rein is van handen en zuiver van hart…” Ook in Jesaja 33 vs.14 vv vinden we iets dergelijks: “Wie kan verteren bij een verterend vuur; wie van ons kan verkeren bij een eeuwige gloed? Hij, die in gerechtigheid wandelt en oprecht spreekt…” U hoort het, de kernwoorden van een Gode welgevallig leven zijn: recht, gerechtigheid, oprechtheid, waarheid rein van handen, zuiver van hart.

In het Nieuwe Testament zijn dergelijke beschrijvingen nog veel talrijker. Ik denk aan de zaligsprekingen en de Bergrede en veel woorden van Jezus, die de mensen de weg willen wijzen. Ik denk vooral ook aan de brieven van de apostelen, vooral die van Paulus. Het was voor de eerste Christenen ook heel belangrijk te weten, hoe zij leven moesten, God welgevallig en de Gemeente dienend. Neem bv. Galaten 5, waar de werken van het vlees tegenover die van de Geest worden geplaatst. En neem 2 Petrus 1, 5-7: “Maar schraagt om deze reden met betoon van ijver de deugd, door de deugd de kennis, door de kennis de zelfbeheersing, door de zelfbeheersing de volharding, door de volharding de godsvrucht, door de godsvrucht de broederliefde en door de broederliefde de liefde jegens allen.”  En niet te vergeten het beroemde hoofdstuk Romeinen 12: “De liefde zij ongeveinsd. Weest afkerig van het kwade, gehecht aan het goede. Weest in broederliefde elkaar genegen, in eerbetoon elkaar tot voorbeeld… Laat u niet overwinnen door het kwade, maar overwin het kwade door het goede.”  Dan is daar nog de beroemde “huistafel”, zo wordt dit stuk genoemd,  uit Ephese 4, 25 t/m hoofdstuk 6, waar het gaat over de levensopenbaring van de nieuwe mens, het navolgen van God en de wapenrusting van God. Tenslotte wil ik nog stilstaan bij 1 Thessalonicenzen 5: “Maar gij, broeders, zijt niet in de duisternis, zodat de dag des Heren u als een dief overvallen zou; want gij zijt allen kinderen des lichts en kinderen des dags. Wij behoren niet aan nacht en duisternis toe; laten wij dan ook niet slapen gelijk de anderen. Doch wakker en nuchter zijn.”

Al deze stukken, ook onze tekst uit Filippenzen 4, gaan over de christelijke levenswandel. De verschillende kanten daarvan worden beschreven. De Filippenzenbrief is heel bijzonder door zijn blijde toon. Ook neemt Christus Zelf er een grote plaats in en dat betekent voor de mens: het in-Christus-zijn. Het leven van een Christen kan daardoor eigenlijk in drie woorden samengevat worden: “in de Heer”. Ook is het heel bijzonder, dat Paulus op zo’n rustige toon aan de Gemeente in Philippi kon schrijven, zo zonder klagen  en opstandigheid. Want hij zat in de gevangenis, toen hij deze brief schreef, en had het allesbehalve gemakkelijk. We weten niet precies, waar dat geweest is, in Caesarea of zelfs in Rome. Het was in ieder geval op zijn laatste zendingsreis, toen hij met ingezameld geld voor de armen in Jeruzalem in Caesarea aan land kwam en daar gevangen genomen werd. Hij werd beschuldigd van ondermijning van het keizerlijke gezag. Hij had het er vreselijk moeilijk mee. Luister maar, hoe hij schrijft: “Van beide zijden word ik gedrongen: ik verlang heen te gaan en met Christus te zijn, want dit is verreweg het beste; maar nog in het vlees te blijven is nodig om uwentwil. En in deze overtuiging weet ik, dat ik zal blijven en voortdurend bij u allen zijn, opdat gij verder moogt komen en u in het geloof verblijden. Dan zult gij ruimschoots reden hebben om over mij te roemen in Christus Jezus, wanneer ik weder bij u kom”.
(Fil.1, 23-26).

Paulus kan dit zeggen vanuit zijn sterke verbondenheid met Christus, waarvan hij tevoren getuigt in de beroemde tekst: “Want het leven is Mij Christus en het sterven gewin” (vs.21). Ondertussen dankt hij God, zo vaak als hij aan zijn Gemeente denkt, en met blijdschap kan hij voor haar bidden, dat haar liefde steeds overvloediger mag worden in helder inzicht en alle fijngevoeligheid om te onderscheiden waarop het aankomt. “Dan zult gij rein en onberispelijk zijn, tegen de dag van Christus, vervuld van de vrucht va gerechtigheid, welke door Jezus Christus is, tot eer en prijs van God (Fil.1, 9-11).  Blijdschap is het hoofdmotief in de hele brief! Zo is het ook in onze tekst uit Fil.2: “Verblijdt u in de Heer te allen tijde!   Wederom zal Ik zeggen:verblijdt u!”.

Kun je blijdschap eigenlijk wel gebieden? Moet die niet spontaan in iemands hart opkomen? Dat is wel zo, maar het gaat hier ook niet direct om een gebod. Het is meer een elkaar wijzen op wat goed en nodig zou zijn. Daarbij komt het meer aan op hoe je in het leven staat dan op de omstandigheden, waarin je in het leven staat. Je kunt arm en ellendig zijn, en toch blij, omdat je weet hebt van Gods steun en van de heerlijke toekomst die je wacht. Neem nou de heilige Franciscus, u weet wel, de monnik die met de dieren sprak. Hij heeft zo veel tegenslagen gehad in het leven en ook veel verdriet, maar juist daarin mocht hij het toppunt van blijdschap ervaren. Het gaat bij dit alles m je levenshouding, zeg maar je christelijke identiteit. En daarin kunnen we elkaar best tot steun zijn, door elkaar te wijzen op de richting, die tot blijdschap voert.

Waarom kan een mens nog blij zijn in deze wereld vol ellende? Hoezo blijdschap? Paulus zegt niet: hierom of daarom. Dat zou ons ook niet verder helpen, want je zou er gemakkelijk allerlei dingen tegenover kunnen stellen, die een mens helemaal niet blij kunnen maken, integendeel, alleen maar verdrietig. Je zou dan gaan wikken en wegen. “Ik blij? Nou, moet je horen, wat mij overkomen is!” Nee, daar heb je allemaal niks aan. Zo komt niemand tot echte blijdschap! Paulus doet dat dan ook niet. Hij zegt alleen: “Verblijdt u, en nog eens zeg ik: verblijdt u – in de Heer.”

Op dat laatste komt het aan, de drie woorden: “in de Heer”. Het is niet “om de Heer” of “over de Heer”, maar het is “in de Heer”. Als je “in de Heer” bent, doortrekt de blijdschap je helemaal en altijd, onafhankelijk van de omstandigheden waarin je verkeert. U kent dat allemaal wel, dat je in het gewone leven soms een moment van intense blijdschap hebt, een gevoel van innig geluk. De uitwendige omstandigheden zijn niet veranderd, maar er is een lichtstraal op gevallen, die ze opeens een heel ander aanschijn geven. Je voelt je er als ’t ware bovenuit geheven. De wolken zijn nog helemaal niet opgetrokken, maar je bent er opeens niet meer bang voor. Je ziet de donderbui niet meer, maar je verheugt je over de mooie lichtschakeringen, die zij tevoorschijn tovert, en opeens is daar een regenboog! De boog van Gods beloften! En je kunt er weer tegenop. Je wordt helemaal blij. Het is een gevoel van hogere orde, het geeft je moed om verder te gaan tegen de verdrukking in. Oh wat ben je dan blij dat je leven mag! Ik denk, dat Paulus zo’n stemming bij ons wil wekken, en dat niet een enkele keertje, zoals wij dat ook wel eens hebben, maar blijvend: “te allen tijde”. Dat alles betekent die eenvoudige toevoeging: “in de Heer”. Niet in je zelf, maar in de Heer!

Waarom? Omdat je het eigendom bent van de Heer! Hij is van u, en u bent van Hem. Zo ziet het leven van een Christen er uit. Hij is niet meer van zichzelf, maar van iemand anders: van de Heer. En nu zou ik u willen vragen: beseft u dat eigenlijk wel? En beseft u welk een oneindige reden tot blijdschap daarin gelegen is?

Je kunt het verstandelijk gaan uitleggen, waar die blijdschap dan vandaan komt. Je kunt wijzen op de vergeving van de zonden. Natuurlijk, dat is een groot goed.
Iedereen heeft daarmee te maken, omdat we allemaal zondige mensen zijn. We hebben beslist wel iets in het leven ergens weggestopt, waar we niet meer aan denken willen. Wat heerlijk dan om te mogen geloven in de vergeving van de zonden! Dat ook ons tot ons gezegd zal worden in het laatste oordeel: “Mijn zoon, mijn dochter, uw zonden zijn u vergeven.” Als er iets is, dat ons blij kan stemmen, is ’t toch dat wel!

Je kunt ook wijzen op de nabijheid van de Heer. Er zijn ogenblikken in het leven, waarop je je zo verlaten voelt, zo moe en machteloos, zo zonder doel en hoop in de wereld, dat je wel weg zou willen zinken in het niets. Wat is het dan een blijdschap, wanneer je opeens beseft dat Christus er voor je is: een Heiland, die je nooit in de steek laat, een Helper groot van kracht, een Gids die je leidt door de doolhof, wat het leven soms is, een Trooster in alle droefheid en narigheid. Er zijn ogenblikken, waarin alles ons ontzinkt: je hebt je man of vrouw verloren, een kind, vader of moeder, een levenspartner, een lieve vriend of vriendin, misschien ook een hoop of verwachting, een stuk zekerheid, je werk, je inkomen. Wat een blijdschap overkomt je dan, wanneer je opkijkt naar de Hemel, vanwaar uw Hulpe komen zal. De Hemel met het Vaderhuis, waar voor al onze geliefden en straks ook voor ons een plaats is toebereid? En zo kan ik nog veel meer dingen noemen, te veel om op te noemen!

Toch denk ik, dat we daarmee, door zo de blijdschap verstandelijk te beredeneren, nog niet tot de diepste kern er van komen. Die is eenvoudig niet uit te spreken, het is een groot geheim tussen de mens en zijn Heiland. Wij zijn des Heren, wij zijn in de Heer. Komt niet vanzelf de vraag van de apostel ook bij ons op, de vraag uit Romeinen 7: “Wat zullen wij dan van deze dingen zeggen? Als God vóór ons is, wie zal dan tegen ons zijn?”. Alleen al daarom worden we zo ontzettend blij, is er iets mooiers dan dat?

Een Christen kan niet anders dan blij zijn. Het moet van je afstralen. Het komt voort uit de innige verbondenheid tussen de mens en de Heer. Ik heb eens gelezen, hoe een acteur Psalm 23 voorlas, heel mooi, indrukwekkend zelfs. De mensen klapten Daarna las een oude man, door het leven getekend, diezelfde Psalm voor. Toen bleef het minuten lang stil. Wat is ’t geheim? De acteur kent de Psalm, de oude man kent de Heer.

Veel zogenaamde Christenen laten een somber gezicht zien, ze zijn klagerig en bang. Laten we ook onszelf wat dat aangaat eens op de proef stellen. Er zijn velen, die ogen hebben en niet zien, oren hebben en niet horen, een mond en niet spreken, een gezicht en niet lachen. Zo hoeft het gelukkig niet te zijn. Wie de Heer kent, mag blij zijn.

”Verblijdt U in de Heer”, te allen tijde, ”Ja verblijdt U in de Heer!”

Amen.

1 Johannes 3, 20
…want, wanneer ons hart ons veroordeelt,
God is meerder dan ons hart en Hij weet alle dingen!

Een oude man vertelde mij eens hoe hij een droom had gehad uit de eeuwigheid. “Ik stond in het oordeel van God” zei hij, “alles was doodstil. Ik voelde, dat God zweeg, vlak vóór mij. Toen begon een stem te spreken. Het was eerst, alsof ik er niets mee te maken had, ik luisterde er ook niet naar. Maar plotseling werd ik mij er van bewust, dat ik die stem vaker had gehoord. Het moest de stem van een goede bekende zijn, maar ik wist niet meer van wie. Langzaam aan drong tot mij door, wat de stem zei. Zij vertelde van mijn leven. Met een ontzettende preciesheid verhaalde zij alles wat ik gedaan had. Talloze gebeurtenissen, waar ik al lang niet meer aan dacht, stonden weer voor mij op. Vooral mijn jongensjaren trokken mij voorbij. Zeer eentonig vertelde de stem het een na het ander, alsmaar door. Het was een vreselijk relaas voor mij, want ik was vooral in mijn jeugd niet zo ’n beste geweest. Ik had mijn ouders weinig liefde betoond en m’n vrienden vaak bedrogen. Ik voelde me zelf als een volkomen verlorene. Toen ik wakker werd, kon ik me het merendeel van alles wat er gezegd was niet meer herinneren. Toch wist ik heel diep, dat er een wereld van schuld in mijn verleden verborgen lag. En ik verbaasde mij er over, hoe een mens zo handig kan zijn in het toedekken en vergeten van zijn schuld. Maar het ergste kwam nog, toen ik mij ineens bewust werd dat ik mijn eigen stem had horen spreken, daar in de eeuwigheid! Toen heb ik pas goed begrepen, wat een vreselijke betekenis het geweten heeft!”

“Wanneer ons hart ons veroordeelt…”, zegt Johannes. ’t Is waar, ons hart veroordeelt ons, net als bij die oude man in zijn droom. Wij zijn ons dat niet altijd zo bewust. Wij willen er ook liever niet aan denken, aan dat verleden met al die slechte daden van ons. We willen er liever niet aan herinnerd worden. Wij stoppen die schuld van ons weg, hoe dieper hoe liever, daar in het onderbewuste.

En die beerput sluiten we af met een zwaar deksel, zó voelen we ons veilig. Maar dat is maar schijn. Je draagt het toch met je mee, dat onbewuste, dat schuldige verleden. En zo nu en dan gaat het deksel even open en ontsnappen er enkele gassen, als in een droom. En dan herkennen we onze eigen stem, die ons aanklaagt. We worden geconfronteerd met de stem van ons eigen hart!

Op zulke momenten komen we tot het besef dat mijn hart mijn meerdere is. Ik zou tegen veel op kunnen, maar ik kan niet op tegen de stem van mijn eigen hart. Die is te groot en heeft te veel macht over mij. Ik kan die stem niet ontlopen. We kunnen ons van veel dingen afmaken. We kunnen ons losmaken van mensen en van dingen en zelfs van God. Maar van je eigen hart, dat lukt niet, Die stem blijft spreken en ook beschuldigen. Die aanklacht blijft je achtervolgen. Je schuldige verleden is als een schaduw, die bij je blijft en die nooit meer kwijt kunt raken. “Niemand kan over zijn eigen schaduw heen springen”, wordt wel eens gezegd. En zo is het ook! Soms denk je wel eens:  nu ben ik er aan ontkomen, gelukkig! Maar dan is hij er weer, die schaduw, die beschuldigende stem. We kunnen het blijkbaar niet ontlopen.

Het hart is de meerdere en het weet alle dingen. Tegenover mijn hart kan ik geen kiekeboe spelen. Het kent immers al mijn geheimen, ook mijn diepste zonden. Mijn hart weet alles, ik ben er nooit veilig voor! Neem alleen maar het ene, waar het Johannes hier om te doen is: de liefde tot de broeders en zusters. Wat hebben we daar aan gedaan, in ons leven? Het leek soms wel wat, maar goed beschouwd was het alles niet meer dan puur egoïsme, eigen belang. M’n hart weet daarvan en het getuigt tegen mij en het veroordeelt mij.

God…

Wat zegt Johannes daar? “Wanneer ons hart ons veroordeelt, God…”
O, ik dacht aan mijn hart en luisterde naar die stem en had God helemaal vergeten! Gelukkig, Johannes niet! God is er ook nog! Zijn naam wordt er bij gevoegd, bij ons hart. Want tot Wie anders sprak ons hart? Toch tot God? Natuurlijk: ook tot mij zelf, maar vooral ook tot God. God was de eerste, Hij heeft het hart zijn stem gegeven en Hij is Degene, die als Eerste naar die stem luistert. Mijn hart is niet zonder God te denken. God laat het kloppen, God doet het spreken.

“Indien ons hart ons veroordeelt, God…”
God is er steeds bij. Hier heeft mijn hart zijn meerdere gevonden. God immers is groter dan ons hart! En Hij weet alles van mij. Alles wat mijn hart te vertellen heeft en nog veel meer!.

Niets is, o Oppermajesteit,
Bedekt voor Uw alwetendheid!

(Ps.139, 1 O.B.)

Hij weet alles. Hij vergeet niets. Zijn ogen zagen mij, al voordat ik in de moederschoot kwam. Al de dagen van mijn leven zijn in Zijn boek geschreven, ook de dagen die nog komen moeten. Hij weet nog veel meer dan mijn hart. In Zijn licht is alles duidelijk. Hij kent ook mijn motieven, m’n diepste gedachten, m’n hartsgeheimen en wensen.Laten we nog eens terugkeren bij wat Johannes noemt: de liefde tot de broeders en zusters. Gods eis is zeer groot: wij moeten ons leven geven voor de liefde tot de zusters en broeders. Hebben wij dat gedaan? Nee toch? Gods oordeel is heel streng: wie zijn broeder haat, slaat hem dood. Dat hebben wij wel eens gedaan.

“Indien ons hart ons veroordeelt, God is meerder dan ons hart, Hij is de Heilige”, voor Wiens Gezicht niets zuiver wordt bevonden! (Gez.153, 1 Herv.Bundel).
Hoe zouden wij dan voor Hem kunnen bestaan? Johannes weet het. Hij zegt: “God is meerder dan ons hart, Hij is de Heilige!”

Calvijn heeft gelijk. Hij legt uit, dat “meerder” in ons tekstwoord “heiliger” betekent. Want als je “groter” zegt, dan denk je alleen maar aan macht: dat God machtiger is om ons te veroordelen. Ons hart doet dat al, en God is nog machtiger… De mens kan voor Hem niet bestaan. Het is dus uit met u en met mij! Dat zegt onze tekst. U wist het toch al? Ja, wij hadden het al gehoord. Gods Woord hoeft het ons niet opnieuw in te wrijven, ons hart had dat al gedaan!

Maar het Woord van de Meerdere wil niet zwijgen! Het laat mij niet los. Het houdt aan: toe, luister nou nog eens, verloren mensenkind, God is meerder dan ons hart! Horen wij daar in niet de mooie woorden van een bekend gezang:

Groter dan de Helper is de nood toch niet?
Eeuwig Getrouwe, Redder in nood,
Red ook onze ziele van de dood!

En dat blijft maar zingen, juist in dat hart van mij, dat weet van alle dingen.
En ik zie een man staan, aan de oever van het meer, die in wanhopige liefde uitroept: Heer, Gij weet alle dingen, Gij weet toch ook, dat ik U liefheb? Toen zei de Heer: Volg Mij, weid Mijn lammeren, hoed Mijn schapen. En dat lied blijft maar zingen. Die man wil niet weg van mijn ogen. Meerder dan de Helper is de nood toch niet? Gij weet alle dingen! Ik laat U niet los tenzij Gij mij zegent…

God is meerder dan ons hart en Hij weet alle dingen, halleluja!

En nu hoor ik Luther: God is groter dan ons hart, oneindig veel groter, Zijn heiligheid is veel hoger, maar Zijn mededogen is ook zo veel dieper dan wij denken kunnen. God is groot van goedertierenheid!

Niet altoos zal Hij twisten,
Noch eeuwig toornen.
Hij doet ons niet naar onze zonden
En vergeldt ons niet naar onze ongerechtigheden.
Want zo hoog de hemel is boven de aarde,
Zo groot is Zijn goedertierenheid
Over degene, die Hem vrezen!
Psalm 103

Hij is de Heilige, een verterend vuur. Hij is toch mijn Heiland, louter liefde! Hij is groter dan mijn hart, geweldig groot van goedertierenheid! En Hij weet alle dingen. Hij kent onze zwakheid, Hij weet wat maaksel wij zijn, gedachtig dat wij stof zijn (Ps.103). Hij houdt daar rekening mee. Hij weet van onze strijd en onze wanhoop en ook van ons berouw. Hij hoort het stille vragen en ons angstige roepen. Hij weet alle dingen. Hij weet ook, hoe zeer ik probeer Hem lief te hebben en op mijn zwakke manier te dienen.

En waar wij misschien aan het einde zijn, daar is Hij pas aan het begin. Hij is meerder dan ons zwakke hart…Hij, die al uw krankheden geneest. Hij is meerder dan ons dorstige en hongerende hart. Hij, Die uw mond verzadigt met het goede. Hij is meerder dan ons zondige hart. Hij die al uw ongerechtigheden vergeeft, Hin is meerder dan ons stervend hart. Hij, die uw jeugd vernieuwt als die van een arend. Gij weet alle dingen. Stil maar, mijn hart, zwijg! Laat God spreken! God, Die trouw is, Hij mag het zeggen!

Daarom vat ik moed in smart-
God is meerder dan mijn hart!

Amen.

Matheüs 9, 9-13

Korter en eenvoudiger kan een beroepingsverhaal toch wel niet verteld worden: Jezus zag iemand bij het tolhuis zitten en Hij zegt tot hem: Volg Mij. En hij stond op en volgde Hem. Als wij in onze moderne verhaaltrant dit verhaal moesten vertellen, nou dan zouden we beslist breedvoerig de gemoedsgesteldheid van Mattheüs en de psychologische achtergronden daarvan beschreven hebben. Zijn milieu en opvoeding zouden ons ook niet ontgaan zijn. Echt een man om je in te verdiepen! Maar in de Bijbel gebeurt dit allemaal niet. De Bijbel vertelt kort en zakelijk, geen omhaal van woorden, ook al zouden die de moeite waard geweest zijn. De meest merkwaardige gebeurtenissen worden zo in de Bijbel beschreven als de meest gewone.

Het gebeurde in Kapernaum, waar veel tollenaren woonden, want het was grensgebied. Daar had ook onze man, Mattheüs, zijn tolhuis. We zouden tegenwoordig misschien spreken van een douanekantoor. Als er mensen voorbij komen, houdt hij ze aan. Ze moeten dan eerst de tolheffing voldoen, volgens de Romeinse voorschriften. Daar zit ie dan, dag in dag uit, niets anders dan een klein radertje in de grote rekenmachine van het Romeinse Rijk. Misschien bleef er ook wel iets voor hem zelf over, als hij kans had ietsje meer te innen dan strikt nodig was. Dat deed iedereen toch? Corruptie in de Oosterse landen is niet alleen een probleem van deze tijd, maar bestond vroeger ook al. De superieuren waren immers geen haar beter, die deden het in het groot. En aan de top van deze corrupte rijkmakerij stond de Romeinse stadhouder. Met grote beloften en met nog grotere schulden had hij zijn ambt aanvaard. Daar moesten zijn onderdanen nu voor bloeden. Ja, zo ging dat in die tijd. In onze huidige veel besproken cultuur van topsalarissen in het management geen onbekend verschijnsel. Mattheüs en zijn collegae zijn dan ook niet geliefd bij het gewone volk.

Elke avond telt Mattheüs zijn inkomsten. Elke avond opnieuw staart hij zich daarop blind. Wat heeft deze man nu eigenlijk aan zijn leven? Is hij eigenlijk niet meer dan een slaaf van het geld? Een ellendige dienaar van de mammon? Kijk nou eens, Mattheüs, dat is nou jouw wereldje! Je had het je ook wel eens anders voorgesteld hè? Toen je jong was, had je nog een ideaal om voor te leven. Maar nu je ouder bent geworden, is het allemaal zo anders uitgekomen. Uitgekomen is er eigenlijk helemaal niets, behalve dan dat je geldbuidel goed gevuld is. Nou, zult u zeggen, daar doen de meeste mensen het toch voor?

Ja, dat is zo. Toch, als je ’t goed bekijkt: wat heb je nou aan geld? Natuurlijk, je kunt er een sfeertje mee maken, maar dat verdwijnt weer, het is zo vluchtig. Je kunt er mooie dingen van kopen en dure vakanties van houden, maar wat blijft daar van over? Het is allemaal zo tijdelijk en oppervlakkig! Goed, je sluit je aan bij de andere tollenaars, je beroepsgroep, je vrienden, Maar die mensen zijn net zo ellendig als jij. Ook hier is de grondtoon: geld, geld en nog eens geld. Iedereen beweert, dat hij te weinig heeft en een ander te veel. En dan ga je maar weer naar huis, naar je kamertje en je dagelijkse sleur. Je wordt gesleurd van de ene dag in de andere. En het grote ogenblik, dat daar eens verandering in brengt, komt maar niet. Vroeger had Mattheüs steeds weer op dit ene ogenblik gewacht, maar nu denkt hij er nauwelijks meer aan. Zo gaat het toch in het leven? Een mens wordt geleefd. Gaat het vaak niet ook zo met ons? Dat je geleefd wordt, een beetje geld, en wat gezelligheid en heel veel verveling. Wat je wilt hebben, krijg je niet, en wat je niet wilt hebben, dat heb je te veel. Het leven is vaak zo zinloos. Ach, als er maar eens iemand voorbij kwam, die mij er uit haalde… Maar er komt niemand, alles blijft bij het oude. Wie zou er ook moeten komen?

“Volg Mij!” Er komt Iemand voorbij. Wie? Jezus. En hij zegt: “Volg Mij!” Wie durft de man, die geld telt, te storen? Wie doet Mattheüs zo opeens opschrikken? Wie durft de tollenaar tot zich te roepen? Hij, die Zelf geen geld heeft, Die is het. De man, Die niet geeft om uiterlijk vertoon, maar Die leeft uit liefde en waarheid en gerechtigheid, Die man is het. Hij, Die Zijn leven in dienst heeft gesteld van God en de mensen, Die Zijn leven er voor over heeft om God en mensen met elkaar te verzoenen. Hij is het, de Zoon van God en de Mensenzoon. Hier staat Hij voor de zoon van de mammon. Twee werelden tegenover elkaar. Wat er dan gaat gebeuren?

Mattheüs staat op en volgt Hem. Heel eenvoudig wordt het ons verteld. Hij laat het geld het geld en gaat de roepstem achterna. Horen en gehoorzamen. En volgen! Het Griekse woord “akololoetheo” heeft als eerste betekenis: achter iemand aangaan. Zo loopt de vrouw in het Oosten ook letterlijk achter haar man, de leerling achter de meester, de knecht achter de baas. Die houding drukt verering en vereenzelviging uit. Zo heer, zo knecht! Wie volgt treedt letterlijk in de voetstappen van wie vóórgaat. Dat betekent ook, dat je je oude bestaan verlaat. De vrouw verlaat haar huis. Mattheüs verlaat zijn rijkdom. En dat was voor hem wel een veel grotere stap dan voor de andere discipelen, die arme vissers waren geweest. Hij stond op en volgde Hem! Daarmee begon voor hem een totaal nieuw bestaan. Het was een echte opstanding van oud tot nieuw, van dood naar leven! Een onvoorwaardelijke overgave aan Hem, Die roept Het is een ontdekken van Hem, van Wie gezegd wordt: Hij is getrouw, Hij zal het ook doen!

Vanmorgen roept Hij ook u! Hij heeft u al vaker geroepen, op duizenderlei manier, in vreugde en verdriet, in voorspoed en tegenspoed, bij ziekte en gezondheid, misschien bij de roeping tot een ambt of een beroep. God roept u! Hoort u Hem dan niet? Helaas, meestal niet. Dat is nou toch zo jammer! Want op het horen komt het wel aan. Maar we hebben het te druk met ons zelf. En we praten al te veel, vooral over onszelf. Soms ook over God, en dan zo diepzinnig, dat de meningen verdeeld raken en we niet meer echt Gods stem kunnen horen. In plaats van dat we daardoor dichterbij God komen, komt Hij verder van ons af te staan. Wij redeneren Hem weg. Laten we toch bedenken, dat al ons geredeneer, alle theologie, hoe waardevol ook, niet zo veel waard is als één enkel persoonlijk woord van God aan ons. Dat is echt een ziekte van deze tijd: dat er zo veel gepraat wordt en de mensen het liefst zichzelf horen, vrijheid blijheid, maar naar een ander luisteren, dat is er niet meer bij. Daar hebben we psychotherapeuten en andere professionals voor. Is het dan een wonder, dat we Gods stem niet meer horen? En dat ons het leven vaak zo zinloos voorkomt?

Toch komt Hij ook aan onze deur voorbij. En Hij roept u: “Volg Mij!” Nu heeft u de kans om in één slag een ander leven te krijgen, een ander mens te worden, om uit uw ellendige sleur te raken. Hij komt voorbij, Die u roept. Niet tot een stil en rustig leven. Dat zien we aan Mattheüs! Hij kwam niet in een gezapig leven terecht, waarin alleen maar plaats is voor Psalmen en Gezangen en je eigen zaligheid. Nee, Jezus heeft Mattheüs geroepen tot de strijd. Strijd tegen onrecht, strijd om het leven zelf, strijd tegen satan en zijn machten, strijd op alle fronten, voor God en Zijn legermacht op aarde. Jezus heeft Mattheüs geroepen in het bikkelharde leven, op de bres voor Gods Koninkrijk, tot het apostelschap en martelaarschap. Om te leren, wat Jezus Zijn discipelen eens heeft voorgehouden, dat de vossen holen hebben, maar zij zelfs geen steen om het moede hoofd op neer te leggen. Discipelschap en apostelschap kunnen uitlopen op martelaarschap. Het Griekse woord “marturein” heeft ook die dubbele betekenis: getuige zijn en martelaar zijn. Begrijpt u? Als je zo geroepen wordt, dan kom je niet zonder slag of stoot in de hemel terecht, maar integendeel: op de bedorven aarde, waar allerlei duivels je van God afhandig proberen te maken. Daarom is het leven van een echte Christen nooit rustig en gemakkelijk, maar altijd onrustig, woelig, op en neer, en vaak heel erg moeilijk. Tot dat leven, in die wereld, tot die strijd, worden wij geroepen. Het komt er alleen maar op aan, dat u die roepstem van God herkent, dat u uw eigen roeping leert te verstaan. Maar dat kan verschillende kanten uit gaan. Het kan totale verandering betekenen, maar het kan ook zijn da u moet blijven wie u bent en waar u bent.

Misschien zegt de Meester vanmorgen tegen u: u zou wel graag alles willen verlaten, u zou het graag willen ontvluchten, dat begrijp Ik best. Maar tot u zeg Ik: blijf waar u bent en dien Mij op deze plaats als de Heer van uw leven. Dat is iets, wat u moet horen, ieder voor zichzelf. Ook niet alle tollenaren worden geroepen om Jezus te volgen. Wanneer u goed luistert, zult u beslist ook Gods stem tot u horen spreken. En dan weet u wat voor zin uw leven heeft en wat u te doen staat.

“Volg Mij!”

Kunt u dat? Kunt u zich losmaken van het oude patroon? Is dat niet de belangrijkste vraag van onze tekst? Vraagt u zich eens af: wat moet ik allemaal opgeven? Het kost ons al zo veel moeite om bij het ouder worden dingen af te staan, van dingen afscheid te moeten nemen, van dingen af te zien. Dan heb ik het over boeken en verzamelingen, een caravan, een mooie reis. Laat staan om af te zien van mensen en mooie dromen, die je nog had? Wat moet ik allemaal opgeven, als ik de stem van God gehoorzaam? Moet dat dan, is dat allemaal erg veel en erg jammer? En toch zullen we eens moeten beslissen! Mattheüs deed dat ook, en heel spontaan. Had hij dan geen vrouw en kinderen? We weten het niet. Of zou het soms van geen belang zijn?

Hoe vaak moet de Meester nog bij u voorbijkomen? Mattheüs heeft de grote kans aangegrepen, de kans van zijn leven. Doet u het ook? Wij allemaal samen?

Wat zullen we dan een gezegende Gemeente hebben!

Mattheüs zal later nog dikwijls bij zijn tolhuis voorbij zijn gekomen. Zijn opvolger zal dan wel met z’n hoofd geschud hebben: onbegrijpelijk, om zo’n goed bestaan er aan te geven! Maar Mattheüs wist beter: hij had het andere leven gevonden, en dan pas kun je iets aan het leven hebben, als je aan de bron van het leven bent en daaruit kunt drinken, als je treedt in de voetstappen van de Levende Zelf.

Amen.

Mattheüs 25, 1
“Dan zal het Koninkrijk der hemelen vergeleken worden met tien maagden”.

Zó begint Jezus Zijn gelijkenis. Na dit eerste vers wordt er over het Koninkrijk verder niet meer gesproken. De bruidegom komt daarvoor in de plaats. Die staat in het middelpunt: hij is de hoofdpersoon van het feest, waarmee het Koninkrijk (van God) vergeleken wordt. Wij begrijpen dat ook wel, want wij weten dat de komst van het Koninkrijk ten nauwste samenhangt met de terugkeer van de Heer Jezus (de Bruidegom) hier op aarde. Jezus en Gods Koninkrijk horen bij elkaar als de bruidegom bij het bruiloftsfeest, zo is het toch? Wanneer wij dus naar Jezus’ komst uitzien, dan is dat hetzelfde als wanneer wij het Koninkrijk van God verwachten. Het zal “onverwacht” komen, heeft Jezus er zelf van gezegd. Juist daarom moeten we zo gespannen uitzien en afwachten. We moeten daarin niet verslappen, maar altijd waakzaam zijn. “Zo waakt dan, want gij weet de dag noch het uur”. Daarmee eindigt Jezus de gelijkenis.

Laten we goed begrijpen, Gemeente, dat alle tien meisjes in dat verwachten, in die waakzaamheid, wet wat tekort schieten. Niet alleen de dwaze, maar ook de zogenaamde “wijze” meisjes. Er staat immers in vers 5: “Terwijl de bruidegom uitbleef, werden zij allen slaperig en sliepen in.” Zij zijn dus alle tien niet zo erg waakzaam geweest. Net als wij trouwens. Wij willen wel eens graag tot de “wijzen” gerekend worden. Maar dat gaat niet op. Je kunt op het punt van de waakzaamheid geen onderscheid maken. Wij liggen allemaal onder het oordeel. Wij zijn allemaal moe en slaperig en beslist niet waakzaam. Kijken wij wel uit naar de wederkomst van Christus? Hoe dan? Wij bidden er soms wel eens voor, dat Jezus gauw mag komen. Maar in de meeste gevallen gaan wij al weer snel over tot de orde van de dag. Wij hebben het druk, druk en nog eens druk! En dan sluimeren we in en verslappen in onze waakzaamheid. Ons treft allemaal schuld.

Voor vijf van de tien meisjes vielen de kwade gevolgen nogal mee. Maar toch waren zij ondertussen ook in slaap gevallen. Zij hadden moeten waken en uitzien naar de komst van de bruidegom! Net als wij… Wij weten toch, dat Jezus gezegd heeft: “Waakt dan!” Wacht op Christus, Hij, Die is en Die komt! Wij weten toch ook, dat Hij voor ons gestorven is op Golgota, en is opgestaan en opgevaren naar de hemel, om van daaruit weer te komen? Waarom zien wij daar dan toch zo weinig naar uit?

Wat hebben mensen er niet over om een feestje te bouwen? Dagenlange voorbereiding, opsmuk, kosten noch moeiten worden gespaard. Ik denk aan het vieren van een kroonjaar of een huwelijksjubileum. Hebben wij dat alles ook over voor Christus’ feest met ons? Ik denk het niet. We rekenen er eigenlijk al helemaal niet meer mee. We geloven ’t wel. Natuurlijk: het wachten duurt ook wel erg lang. De Bruidegom blijft wel lang weg! En de weg, waarlangs Hij komen moet, is ook wel erg ver hier vandaan. Ach, wie weet, is hij wel dichter bij dan wij denken. Misschien zijn wij wel te ver van de weg gaan staan. Dan zie je ook niets. Je laat de kans lopen om dicht bij de Bruidegom te komen.

En dan wordt het avond, je krijgt slaap, het grote vergeten. Het is over met de waakzaamheid. Wij zijn in de duisternis van een zwoegende, zorgende, lijdende en bloedende wereld, waarin men zich nog ternauwernood Christus’ komst, laat staan Zijn tegenwoordigheid, realiseert. Alles wat met Hem verband houdt, lijkt zo ver weg, ook bij onszelf, we worden overmand door slaap. Het grote vergeten komt ook over ons. Waken wij nog of dromen wij al? Is het nog Christus’ werkelijkheid waarmee we rekenen of misschien een vage gedachte, een flauw vermoeden, schone schijn, een waandenkbeeld? Zo vergaat het velen. Zij leven in een soort schemertoestand, tussen waken en dromen. Wat eenmaal een actief wachten was, een vast en zeker weten van Jezus’ wederkomst, een gespannen uitzien naar de Bruidegom, wordt een passief afwachten, een doffe gelatenheid: we zullen wel zien, ’t zal onze tijd wel duren. Wat eens gedragen werd door een geloof, een vast vertrouwen op Christus’ beloften, wordt tot een vaag vermoeden van wat men niet ziet, dat grenst aan twijfel.

Hoe is ’t in dit opzicht met ons gesteld? Staan wij op onze donkere plek in deze wereld nog uit te zien naar Christus, de Bruidegom, en naar Zijn licht? Het geloof verwacht en waakt, maar waar sluimer is, daar is twijfel en onzekerheid, ongerustheid en angst, een door elkaar van vertrouwen en wanhoop. Tenslotte vergaat het ons net als die tien meisjes uit de gelijkenis. Zij sluimeren alle tien in. Toch is het met vijf van haar nog goed terecht gekomen. Blijkbaar is er toch nog een mogelijkheid dat mensen meer geloof hebben dan twijfel, meer zekerheid dan een vaag vermoeden, meer vertrouwen dan speculeren op puur geluk.

Er waren vijf meisjes, die olie hadden in haar kruik, sluimerende meisjes net als die andere vijf, en toch met enige reserve. Dat betekende een voorsprong. Je had iets om op terug te vallen! Zij konden de Bruidegom bijlichten, toen Hij eindelijk kwam. Zij mochten daarna feest vieren. Zou het dat niet zijn, wat die vijf meisjes vóór hadden op de anderen ? Een ietsje meer geloof? Of moet ik zeggen: een ander geloof? Het gaat bij het geloof immers niet om veel of weinig, maar om kwaliteit, om diepgang, innigheid, vastheid en zekerheid van het vertrouwen in God. Geloven, dat is krediet geven aan Iemand, Die je echt vertrouwt. En dan kan het niet gaan om meer of minder, nee, je vertrouwt iemand of je doet het niet. “Wie niet vóór Mij is, is tegen Mij”, zegt Jezus. Ik denk, dat bij die vijf meisjes zulk een verrouwen was, onvoorwaardelijk.

“Waakt en bidt!”, zegt Jezus tegen de discipelen in Getsemane. Waken en bidden horen blijkbaar bij elkaar. Die waakt, die bidt. Hij of zij blijft wakende, omdat hij of zij bidt, bidden kan! En omgekeerd is het ook zo: wie bidt, die waakt. “Kunt gij niet een ogenblik met Mij waken?”, zei Jezus, toen Hij het zo moeilijk had in Getsemane. Bidden is de kracht om de slaap en verslapping, die ons zo eigen is, te verdrijven. Het gebed alleen maakt ook voor ons het wachten op Jezus mogelijk. Maar het gebed is daar, waar het geloof is. Wachten, bidden, waken en geloven, zij horen bij elkaar. Het zijn de vier steunpilaren van een echt Christelijke levenshouding. De wijze meisjes hadden dat, de anderen hadden dat niet. En daarom mochten de wijze meisjes ingaan tot de bruiloft van hun heer, tot de heerlijkheid van het Koninkrijk van God.

De dwaze meisjes hadden nog om wat olie gevraagd. Het antwoord is afwijzend. Wij vinden dat hard. Maar kan het geloof dan overgeschonken worden, van de ene kruik in de andere? Was ’t maar waar! “Ik kan je ’t geloof niet geven”, zeggen we wel eens. Dat klinkt wel hard, maar ’t is toch waar. Kennis kun je overdragen, vriendschap soms ook, en liefde en hoop. Maar geloof, dat is wat anders! Geloof is genade. Dat moet je geschonken worden. Het is een geheim, waarvan alleen God de sleutel in handen heeft. Vroeger zei men wel: “Het is niet uit geloof, maar tot geloof dat Zijn genade beschikt”. Dat wil dus zeggen, dat het geen menselijke prestatie is, dat geloof van ons, maar dat het alleen een geschenk van God is. Wij kunnen het niet verdienen, wij krijgen het voor niets. Geloof is ook niet te koop, nergens. Die meisjes dachten nog wel dat het te koop was. Daarom zeiden ze tot de anderen: Gaat naar de verkopers Zij gingen ook uit van gewone lampenolie, maar in de betekenis van de gelijkenis staat olie voor geloof. En dat is niet te koop, nergens. Ook niet in de elektronische kerken van Amerika. En in het veelvoud van kerken in ons eigen land. Ze prijzen wel het bijzondere van hun geloof aan, maar dat is allemaal gewoon mensenwerk. We zullen het weten, als de Bruidegom komt. Dan zal het ons geopenbaard worden of wij wel voldoende olie in onze lampen hebben. Wakend en wachtend, gelovend en biddend, zullen we eens de roepstem horen: “De Bruidegom komt, gaat Hem tegemoet! Waakt dan, want gij weet de dag noch het uur”.

Amen.

Lukas 10, 19a
Zie, Ik heb u macht gegeven…

Toen de discipelen, die Jezus had uitgestuurd om het Evangelie uit te dragen, terugkwamen na volbrachte arbeid, waren zij blij. En zo echt menselijk pochten zij op het resultaat ervan: “Here, ook de boze geesten onderwierpen zich aan ons in Uw naam”. Maar hoor, hoe de Heer hen corrigeert: “Verheugt u niet hierover, dat de geesten zich aan u onderwerpen, maar verheugt u, dat uw namen staan opgetekend in de hemelen.” Kennelijk is het niet zo belangrijk wat wij doen, de successen die wij behalen, zelfs niet de successen die wij behalen in naam van de Heer. Wat dat zijn alleen maar tekenen van iets anders: dat onze namen staan opgetekend in de hemelen. Dat betekent, dat de hemel voor ons geopend is en dat Jezus voor ons is gekomen en Zijn werk volbracht heeft. Hierdoor zijn hemelse dingen op aarde gekomen en kunnen zulke dingen, waar de discipelen het over hebben, gebeuren. Het koninkrijk der hemelen is als ’t ware al aangebroken, en daar gaat het toch om! Dat moeten de mensen weten en wij mogen ze dat laten zien!

“Zie, Ik heb u macht gegeven….”

Macht tot wat? Om het Evangelie, dat is de blijde boodschap van Gods komen naar ons, uit te dragen in woord en werk. In de ervaringswereld van toen komen  boze geesten in het vizier en schorpioenen en slangen, de hele legermacht van de vijand, de machten van het kwaad. We herinneren ons de belofte uit Psalm 91, die we zo net gelezen hebben: “Op leeuw en adder zult gij treden, jonge leeuw en slang zult gij vertrappen.” Satan was de macht van het kwaad. Aan hem worden dan ook allerlei kwade machten toegeschreven, zoals bezetenheid en andere demonische ziekten, en gevaarlijke dieren. Eens zal het met de macht van satan gedaan zijn, dat is het geloof van de Bijbel. Dat mogen we vandaag ook geloven. Wij kennen nog veel grotere kwade machten, zoals de as van het kwaad, bomaanslagen en vreselijke natuurrampen. Eens zal er een eind komen aan al die kwade machten, die ons nu nog in hun greep hebben. Dat zal fantastisch zijn! Jezus ziet het nu al gebeuren : “Ik zag de satan als een bliksem uit de hemel vallen”, zegt Hij. Als een bliksem, dat wil zeggen: zo snel als een bliksemflits! Hij is van de troon gestoten en daarmee is het begin van het einde van zijn macht gekomen, ook al pruttelt hij tegen en zet hij hier op aarde nog de strijd tegen God voort en werkt hij aan het verderf van alle creatuur. Satan is nog bezig het scheppingswerk van God kapot te maken. Dat ondervinden wij nog dagelijks, persoonlijk en om ons heen. Maar het zijn satans laatste stuiptrekkingen, zijn ondergang is immers bezegeld!

In dat licht moeten we onze tekst bezien. “Zie, Ik heb u macht gegeven…” Wie geen angst meer hoeft te hebben voor satan, omdat hij vertrouwt op God en Zijn macht, die mag het meemaken, dat de belofte van onze tekst vervuld wordt. Die krijgt macht om op schorpioenen en slangen te treden en tegen de hele vijandelijke legermacht van satan te strijden. Niets zal hem of haar meer kwaad berokkenen, zo zegt Jezus het vandaag ook tegen ons.

De machten, die de mens kwaad doen zijn er ook vandaag nog volop. Dan denken we niet zo zeer aan slangen en schorpioenen, maar meer aan ziekten en handicaps, aan vereenzaming en ontmoediging, rouw en verdriet. Dan denken we aan de 94000 suïcidepogingen elke jaar in Nederland. We denken aan de verkeersongelukken en de mensen die omkomen bij branden en zinloos geweld. En als Jezus dan zegt: “Ik heb u macht gegeven…” , dan is dat voor ons een steuntje in de rug om er iets aan te doen, om dat satanische geweld te beteugelen. Dan kunnen we met meer moed en vertrouwen aan het werk gaan in de gezondheidszorg en sociale hulpverlening en aan de beveiliging in Nederland. En dan soms mogen we ook al iets zijn van de macht, die de mens geschonken is over de slangen en schorpioenen van deze tijd. Dan zien we dat het aantal verkeersdoden daalt en de gezondheidszorg ondanks alle bezuinigingen toch tot de top van de wereld behoort. Hetzelfde geldt voor de aandacht, die geschonken wordt aan verstandelijk en lichamelijk gehandicapten.

Wij leven in een land van veel zorg voor elkaar. Dat mag ons tot grote dankbaarheid stemmen. Het is een reden van grote vreugde, net als bij de discipelen, die terugkwamen van hun werk.
 
Natuurlijk weten we ook wel, dat er nog veel aan mankeert en we zouden wel willen, dat het overal in de wereld zó was als hier. Dat we daarin iets konden zien van de hemel, die opengaat. Het zou zo veel gemakkelijker zijn, wanneer de nieuwe wereld, die Jezus belooft, er nu al was. En wij vragen ons steeds weer af: waarom moet het toch zo lang duren? Waarom worden er ondertussen zo veel mensen gepijnigd? God kan er toch wel voor zorgen, dat er geen verpleegtehuizen en zo meer nodig zijn? Ja, dat denk ik ook wel eens. Maar een mens zit nu eenmaal niet op de stoel van God en dat moet hij ook maar niet proberen. Wij mogen weten, dat er eens een nieuwe tijd komt, een nieuwe ongeschonden wereld, en daar mogen we in al ons zorgend bezig zijn al vast een beetje op vooruit lopen.

Ondertussen zitten we met handen en voeten gebonden aan het oude bestel, de gebroken schepping, de wereld waarin satan tiert en woedt. Zo moeten we ook  verder met het lijden in wereld en mens. Het hoort gewoon bij DIT leven. Er is geen mens en geen dier, die niet ook lijdt, in meerdere of mindere mate. Het overkomt ons, zo maar, zonder oorzaak of enige persoonlijke schuld. Soms veroorzaken wij het zelf door roekeloos te leven, en dan zijn wij er wel debet aan. Er is ook het zinloze lijden, waaraan veel mensen te gronde gaan. Meestal kunnen we in lijden geen zin ontdekken. Maar soms is het anders, dan kan lijden zinvol zijn. Dan kijk je achterom en je merkt dat het lijden je heeft gevormd, dat er door bent gegroeid, dat je leven -vooral je innerlijk leven- er rijker van is geworden. Maar meestal gaan mensen er aan kapot en zijn er geen woorden voor, voor al het leed dat een mens soms treft. Er is geen peil op te trekken en het is ook zo onrechtvaardig verdeeld. De één krijgt zoveel meer dan een ander. Zo liggen de feiten. Dat is de harde werkelijkheid van het leven. Je moet er dan ook niet meer achterzoeken. Lijden hoort gewoon (of moet ik zeggen: ongewoon?) bij het leven. Het is niet de schuld van God. Hoe moeten we ons God ook voorstellen, als Hij de mens in de ellende stort? Het zou echt een belediging zijn van Hem! Nee, zó kunnen en mogen we niet over God denken. En het is zeker ook niet de straf van God, zoals sommige mensen soms denken. Hoe kunnen we dat nou denken? Zou God er soms een bedoeling mee hebben, als Hij een mens in het lijden stort? Nee toch? Dat kan toch niet! Ja, misschien om ons op de proef te stellen? Nee, daar heeft God andere middelen voor. Lijden past gewoon niet bij God! We moeten er eens en voorgoed van af om voor alles wat er in de wereld en in ons persoonlijke leven gebeurt God verantwoordelijk te stellen. Lijden hoort gewoon bij dit leven, omdat dit leven een gebroken leven is, omdat satan in het spel is. Die probeert ons er onder te krijgen door ons leven kapot te maken. Meer moeten we er niet achterzoeken!

Maar in die lijdenswerkelijkheid, die het leven is, kunnen we ondertussen wel iets anders doen. In plaats van te piekeren en te zoeken naar de schuldvraag en het voortdurende “Waarom?”. We kunnen doen wat Jezus ons vanmorgen zegt: treden op schorpioenen en slangen, dat wil zeggen het lijden aanpakken, bestrijden, zorgen dat lijdende mensen geholpen worden. Het leed dat zovelen treft mogen we verzachten, de wonden mogen we verbinden, de hongerigen voeden, de dorstigen te drinken geven, de daklozen huisvesten, de naakten kleden. Al deze zaken golden al in de Middeleeuwen als de zeven grote Christelijke deugden. En omdat te beoefenen is bijvoorbeeld de pas in alle Gemeenten ingestelde WMO een uitdaging . Maar ook elk verzorgingstehuis, verpleegtehuis, ziekenhuis. En het werk op het zendingsveld en de hulpverlening aan arme landen. Hierin kun je en mag je laten zien, dat je gelooft in de belofte van de Here Jezus: “Zie, Ik heb u macht gegeven!”
 
Ergens las ik een Joodse legende, die dat zo goed illustreert. Een vrome Jood, die ver weg in het Poolse Lodz woonde, was vreselijk arm. Hij werkte hard, maar wat hij ook deed, hij verdiende het zout in de pap niet. Hij voelde zich dood ongelukkig en vroeg zich af of God wel rechtvaardig was of dat God hem misschien wilde straffen. Zo bracht hij uren door in gebed en hoopte maar, dat de Almachtige – gezegend is Zijn Naam!- hem zou antwoorden. Op een nacht droomde hij. Een engel zei tegen hem: “Ga naar Warschau. Onder de brug moet je gaan graven. Daar zul je een schat vinden, waar je je leven lang gelukkig door kunt leven.” De Jood ging op reis en kwam bij de brug in Warschau. Toen hij druk aan het graven was en niets vond, kwam er een soldaat aanlopen, die zei: “Wat doe je daar?” De Jood vertelde hem zijn droom. “Merkwaardig”, zei de soldaat, “ik heb ook gedroomd. Ik moest naar Lodz gaan en daar in ’t huis van een arme Jood onder diens haard gaan graven. Daar zou ik een schat vinden, waardoor ik mijn leven lang gelukkig zou zijn. Want die Jood is zo dom dat hij zijn geluk overal zoekt behalve in zijn eigen huis.” Toen keerde de vrome Jood naar Lodz terug en begreep dat God hem door die soldaat antwoord had gegeven. God wilde hem niet straffen om zijn schuld. God was ook niet iemand, die hem zo maar een zwaar lot liet d ragen. God wilde, dat hij op de plaats waar hij leefde, zijn geluk zou vinden.

Zou dat met ons zó ook niet het geval zijn? Verheug u! U heeft toch ook een huis om er gelukkig in te zijn? En het allerbelangrijkste is, dat ook uw naam staat opgetekend in de hemel, ons Vaderhuis!

Amen.

Jakobus 1, 22
“Weest daders van het Woord en niet alleen hoorders”

We kunnen ons het leven “zonder woorden” niet goed indenken. Pas als je mensen ontmoet, die niet kunnen spreken of niet meer zich verstaanbaar kunnen maken, realiseren we ons, wat een groot goed het is, wanneer je je nog uiten kunt in woorden. In een verpleeghuis ontmoet je zulke mensen, op de psychogeriatrische afdeling, en op de tv zie je soms een mevrouw, die het nieuws in gebarentaal probeert over te brengen aan doofstomme mensen. Hoe kun je nog communiceren zonder woorden?
 
Vanaf onze geboorte hebben we het geleerd van onze moeder, die steeds maar weer zei: “Zeg eens Mama”. Ons eerste woordje leek er niet op, “ta-ta”, maar het was toch een begin. En wat hadden we later op school een moeite met de woorden, lettergreepje na lettergreepje hebben we die ons eigen gemaakt. En ook later hebben velen van ons narigheid gehad van woorden, steeds maar weer woorden. We hebben woorden gehad, soms met degenen die ons lief waren, meestal met anderen, die we niet konden uitstaan. Woorden drukken onze gevoelens uit: liefde, verdriet, blijdschap, zorg, maar ook vijandschap en haat.

Woorden zijn het voornaamste contactmiddel tussen mensen. Ons leven is één aaneenschakeling van woorden.

In onze tekst staat Woord met een hoofdletter. Daarmee wordt dan ook bedoeld het Woord van God. Dat is bij u ook goed bekend, mag ik veronderstellen. U bent allemaal op zondagschool geweest en op catechisatie. Uw ouders lazen misschien wel uit de Bijbel thuis, en uzelf doet dat ook. En al die jaren, dat u naar de kerk gegaan bent, zondag na zondag. Ontelbare keren hebt u het Woord van God gehoord en ik hoop: ook ervaren. Dat Woord van God is immers het contactmiddel tussen God en ons mensen. Is het niet wonderlijk, dat het contactmiddel tussen God en mensen hetzelfde is als tussen de mensen onderling? God spreekt met ons precies zoals wij met elkaar spreken. Hij heeft gesproken met Abraham, met Mozes, met de profeten. En deze woorden zijn vastgelegd, verzameld, ingeboekt, zodat we nu de Bijbel hebben. En vanuit deze Bijbel komt het Woord van God nu tot ons. Heel in ’t bijzonder spreken we van Gods Woord, als we Jezus Christus bedoelen. In Hem is ons het Woord van God concreet geopenbaard, in levende lijve verschenen. Het Woord is vlees geworden!

God spreekt ons aan en de profeet Jesaja zegt, dat Zijn Woord niet ledig tot Hem zal terugkeren. Als God spreekt, dan gebeurt er iets. Gods Woord is altijd tegelijk daad. Als God spreekt: Er zij licht, dan wordt het ook licht. Als Gods Woord in Zijn Zoon Jezus Christus op aarde komt, dan gebeuren er in Israël de meeste wonderbare dingen. Allemaal daden van God. Er zijn mensen, die Jezus gaan volgen. Er zijn ook mensen, die Hem verguizen. Tegenover Gods Woord kun je niet “louw” blijven. Het is vóór of tegen! Gods Woord zal immers niet ledig tot Hem terugkeren. Het sorteert altijd effect! Als Hij spreekt, dan moet er antwoord komen, actie. Zoals de zaaier uitgaat en zijn zaad in de akker laat wortelschieten, zó komt ook het Woord van God tot de mensen, opdat het in hen vrucht drage. Daar gaat het dus om bij het Woord van God: het moet vruchtbaar zijn. Misschien heeft u het wel niet altijd zó begrepen, dat dit de bedoeling was van het Woord van God, dat u hoorde. Ik weet wel zeker, dat er bij waarschijnlijk niet veel van terecht gekomen is. Jacobus, de apostel, wist dit ook heel goed. Hij wist, hoe de mensen zijn, die zich Christenen noemen. En daarom houdt hij niet op met waarschuwen: Weest daders van het Woord en niet alleen hoorders! Om het Woord goed tot je te laten doordringen moet je dus twee dingen in de gaten houden: je moet horen en doen!

In de eerste plaats dus horen. Nou, dat is voor ons al een heel ding! Je hoort zoveel… kunnen wij eigenlijk nog wel luisteren? Moderne mensen, als wij zijn, altijd druk in de weer, kunnen wij nog wel luisteren? Gaat het niet meestal bij ons het ene oor in het andere weer uit? Vooral als het gaat om het horen van Gods Woord? Ja, spreken, of eigenlijk kletsen, daar hebben we geen moeite mee, vooral als het gaat over een ander. Maar luisteren? Luisteren naar een ander is al moeilijk. Luisteren naar God is nóg moeilijker. We houden dat niet lang vol. De meeste mensen willen het liefst zichzelf horen. Dat is de ikzucht, die ons allemaal eigen is. Sinds Adam zijn wij allemaal met die hoogmoed behept. Dat is nog steeds de grondslag van alle zonde, waardoor de mens zichzelf in de ellende stort. En daarom zegt Jacobus in vers 19: “Ieder moet snel zijn om te horen, langzaam om te spreken, langzaam tot toorn.”

Snel zijn om te horen, dat wil zeggen je oren wagenwijd openzetten en met gespitste oren luisteren, het in je opnemen en verwerken. Snel, gevat, openstaan voor het Woord van God, openstaan voor je medemens, hun blijdschap en verdriet niet langs je heen laten gaan, maar er in delen. Snel zijn om te horen, dat is gemeenschap hebben met God en met je medemens. Je bent op God betrokken en op de ander om je heen. Je bent geen egoïst, egotripper, die alles naar zichzelf toehaalt. Maar je hebt belangstelling voor de ander. Je laat je oren naar hem hangen. Daar gaat het om in het Christelijk leven. Anders kan het Koninkrijk van God niet gebouwd worden, als de Christenen onderling geen gemeenschap hebben.

Ja, en dan langzaam om te spreken. Spreken is zilver, zwijgen is goud, zegt het spreekwoord. Je zegt gauw een woord te veel. Vaak zeg je gedachteloos dingen, waar je later spijt van hebt en waar de grootste narigheid uit voortkomt.

Langzaam om te spreken, dat wil zeggen bezint eer ge begint! Altijd weloverdacht iets zeggen, nooit zo maar in het luchtledige praten, en zeker niet zo gauw met je oordeel klaar staan. Wanneer we zouden beseffen, dat we van elk woord dat we spreken rekenschap moeten geven tegenover God, straks voor Zijn rechterstoel, zou het ons dan niet koud om het hart worden? Van al onze woorden, die we in het leven gesproken hebben, verantwoording afleggen? Ook van die woorden, waarmee we iemand anders pijn hebben gedaan, waarmee we over iemand kwaad hebben gesproken of gedacht? De woorden, waarmee we God hebben gelasterd en omlaag hebben gehaald waarmee we ook ons zelf tekort hebben gedaan. Laten we daarom vanmorgen goed naar Jacobus luisteren en ons zijn woorden ter harte nemen. “Langzaam om te spreken, snel om te horen”.

En dan is er ook nog een derde waarschuwing: “langzaam tot toorn”. Mensen, ook Gemeenteleden, staan zo snel met hun oordeel klaar. Om elk wissewasje maken ze ruzie. Ze zeggen de band met de Gemeente op, staken hun vrijwillige bijdrage of laten zich zelfs uitschrijven. Pas op, zegt Jacobus, langzaam tot toorn! Niet zo gauw kwaad worden, maar eerlijk je grieven op tafel leggen en uitspreken en bereid zijn tot een gesprek met de ander en tot het vergeven van elkaar. Want aan toorn heb je niets! Toorn, woede, kwaadheid, boosheid, brengt geen gerechtigheid voor God voort. Zo staat in vers 20 geschreven. Met toorn kom je alleen maar verder van God af te staan. Maar liefde, barmhartigheid, vergevingsgezindheid, onderling dienstbetoon, daar heb je wat aan! Dat zijn de krachten waarmee Gods Koninkrijk op aarde gebouwd wordt.

“Legt dus af alle vuilheid en alle uitwas van boosheid en neemt met zachtmoedigheid het in u geplante Woord aan, dat uw zielen kan behouden.” Zó gaat Jacobus verder. Daarom is het zo belangrijk, dat we het Woord van God horen, want dat Woord zuivert ons. Wij moeten van die vuilheid en boosheid af. Daarom luisteren en steeds maar weer luisteren naar Gods Woord. Maar het ook doen! “Weest daders van het Woord en niet alleen hoorders!” Want door alleen maar te luisteren kun je gemakkelijk je zelf bedriegen. Het zou alleen maar theorie kunnen zijn, schone schijn. Als je alleen maar hoort en niet doet, als je dus alleen maar ’s zondags in de kerk zit te luisteren, maar in de week niet Gods Woord in daden omzet, dan lijk je op een man die in de spiegel kijkt en zichzelf daar ziet, maar even later als hij de spiegel de rug toekeert zichzelf al weer vergeten is. Jacobus gebruikt hier een treffend beeld. Want het Woord van God, is dat ook eigenlijk niet een soort spiegel? Ziet u zichzelf niet ragfijn in de Bijbel uitgetekend? Al die zondige mensen, die daar bezig zijn, zijn dat niet net zulke mensen als wij? Ja, in Gods Woord ontmoeten wij ons zelf met al onze hebbelijkheden en ook onhebbelijkheden, zonden, onze ellende en hulpbehoevendheid, maar gelukkig ook onze redding, de genade van God. Ja, het Woord van God wordt ons als een spiegel voorgehouden. Maar meestal is het zo, dat we onszelf niet willen zien. En als we onszelf toch in beeld gekregen hebben, dan zijn we het even later weer gauw vergeten!

“Weest daders des woords en niet alleen hoorders!”

Het Woord van God is ons niet gegeven om ons in slaap te wiegen, maar om ons tot activiteit aan te sporen. Wat de daden zijn? Jacobus noemt er al twee in vers 27: omzien naar weduwen en wezen, het werk der barmhartigheid, en je zelf onbesmet van de wereld bewaren, geen vuiligheid, geen leugens, geen boosheid. Maar dit zijn slechts voorbeelden uit een ontelbare reeks van mogelijkheden. Het gaat er om metterdaad te tonen dat U God en uw naaste liefhebt. Dat zal vaak met kleine en grote opofferingen gepaard gaan. Laten we daarbij echter nooit vergeten, dat het grootste offer al volbracht is, voor ons, op Golgota. Wanneer we die daad van God Zelf voor ogen houden, is het dan nog moeilijk om zelf ook daden van Gods Woord te verrichten?

Wij mensen kunnen spreken, dat is het bijzondere van een mens, een dier kan dat niet. Daardoor kunnen wij mensen ook aangesproken worden en antwoord geven. Wij zijn verantwoordelijk. Daar ben je mens voor! Nu spreekt God ons dagelijks aan, wij zijn dan ook dagelijks tegenover Hem verantwoordelijk. Wij moeten antwoorden met onze daden. Metterdaad.

“Weest daders des woords en niet alleen hoorders!”

Amen.